Sindri - 01.10.1920, Page 36

SINDRI
Agrip af sögu gaslýsingarinnar.1 2
EFTIR ]ÓN EGILSSON, GASFRÆÐING.
Yfir/it. Saga gaslýsingarinnar (í víðustu merkingu orðsins) er rakin'all
fram á vora daga. Tilvitnanir í heimildir þær, sem notaðar hafa verið,
eru tilfærðar jafnóðum. RITSTJ.
Sjerhver sýnilegur logi er gasljós, og er það sama hvort
hann myndast við brenslu á föstu, fljótandi eða loftkendu efni.
Þegar fast eða fljótandi efni brennur, þá fer gasframleiðslan
og bruninn fram á sama staðnum (arineldur, trjespænir, blys,
kerti, lýsi, steinolía o. s. frv.). Það er ekki svo langt síðan
farið var að framleiða gas á einum staðnum og brenna því á
öðrum. Það var ekki fyr en efnafræðingnum dr. Jóhartni Jóa-
kim Becher (fæddur 1635 á Speyer) heppnaðist að framleiða
gas og hið svonefnda »heimspekilega ljós«. En verulega notk-
kun fær þetta fyrst hjer um bil 100 árum síðar. Lyfsalinn
Pickel í Wiirtzburg fór árið 1786 að nota gas sem framleitt
var með salmíaki úr beinum, og lýsti hann með því verkstofu
sína. Arið 1792 er þó alment talið upphafsár gaslýsingarinnar,
því að þá fór WiHiam Murdoch2 að lýsa hús sitt í Redruth
({ Cornwall) með reglubundinni gasgerð. Eins og síðari frum-
kvöðlar gasljósanna Clegg, Lebon, Winsor o. fl., þá ljet hann
blátt áfram loga á pípuendanum, þar sem gasið streymdi út.
Var þetta upphaf þess gasbrennara sem hefir eitt op. Með
því að þrengja opið, fengu menn loga sem lýsti betur og
1 Erindi flutt í Iönfræöafjelagi íslands, 28. apríi 1919. — Þessar upplýsingar eru teknar
úr: Kopps: Geschichte der Chemie; Ludwig Darmstadter: Handbuch zur Geschichte
der Naturwissenschaften und Technik 1908 (Berlin, Springer); Journal fiir Gasbe-
leuchtung, Patentanmeldelser og Gasteknikeren.
2 Historical Sketch of the origin and progress of gaslighting by William Mathews,
2. útg., bls. 22.