SunnudagsMogginn - 01.11.2009, Síða 48

SunnudagsMogginn - 01.11.2009, Síða 48
48 1. nóvember 2009 F raman á kápu nýrrar skáldsögu Rögnu Sigurðardóttur, Hið fullkomna landslag, er málverk á trönum. Ef lausri kápunni er flett af blasir sama málverk við, prentað á spjöld bókarinnar. Þetta er mynd af birkiskógi og í baksýn fjall sem minnir á Baulu í Borgarfirði. Málverk með þessu mótífi kemur talsvert við sögu; sögu- sviðið er íslenskur myndlistarheimur og grunur leikur á að málverkið, sem hefur verið gefið listasafni, sé falsað. Ragna segist hafa fengið Þorra Hringsson myndlistarmann til að mála myndina sem lýst er svo vandlega í sögunni. „Mér fannst það fyrst og fremst skemmtilegt,“ segir hún. „Það er ekki endilega mikilvægt fyrir söguna að sýna verkið á þennan hátt og mér fannst það skemmtilegt framhald af blekkingar- leiknum sem á sér stað í bókinni. Þorri tók mér vel og honum veittist létt að falsa þetta verk!“ Ragna hlær. „Í landslagsmálverkum Þorra er að finna ákveðna hlýju, og svolítið róm- antíska náttúrusýn, áþekka því sem átti að vera í verkinu. Það lá beint við að leita til hans.“ Við Ragna sitjum yfir kaffi á Kjarvals- stöðum. Staðsetningin hentar umræðu- efninu; nýja skáldsagan gerist í listasafni og fjallar um listheiminn. Og þetta er bakgrunnur Rögnu: eftir Myndlista- og handíðaskólann nam hún myndlist í Hollandi áður en hún einbeitti sér að skrifum. Fyrsta skáldsaga hennar, Borg, kom út árið 1993, Skot kom út 1997 og Strengir árið 2000. Frá árinu 2002 hefur Ragna verið myndlistargagnrýnandi Morgunblaðsins. Þótt níu ár séu frá síð- ustu skáldsögu segir Ragna þessa ekki hafa verið níu ár í vinnslu. „Annað fór einfaldlega í forgang,“ segir hún. „Eftir að Strengir kom út langaði mig að prófa fleira og tók að skrifa um myndlist, auk þess að taka að mér annars konar verkefni í þeim geira. Ég hef þó aldrei unnið á listasafni. Hið fullkomna landslag hefur verið þrjá vet- ur í smíðum. Ég vinn best á veturna, sumrin vilja verða tætingsleg. Börnin eru heima í sumarfríi og það verður minna úr skilvirkri vinnu.“ Langaði til að afhelga listina Fyrsta spurningin um þessa nýju bók hlýtur annars að vera hvort hin marg- umtöluðu málverkafölsunarmál hafi verið kveikjan að sögunni. „Ég hugsaði um það á sínum tíma, þegar málalok urðu á þann hátt sem margir eru ósáttir við, að þetta væri efni í skáldsögu en gerði ekkert í því þá og var ekki endilega að hugsa um þetta þegar ég byrjaði á þessari bók. Upphaflega hugmyndin var að skrifa um listfræðing sem kemur heim til Reykjavíkur frá útlöndum, tekur við framúrstefnulegum listsýningarsal í safni í Reykjavík, tekst á við ýmis verk- efni og eitt af þeim er að safninu er gefið falsað málverk. Í upphafi áttu aðrir þræðir að vera sterkari, eins og til dæmis staða samtímalista, viðhorf almennings til þeirra og fleira í þeim dúr, en þegar leið á vinnuna tók málverkafölsunin yfir. Fölsunarmálið er brýnt umfjöllunarefni og auðvelt að sjá það sem samlíkingu fyrir eitthvað annað í samfélaginu, skoða það í stærra samhengi.“ Ragna segir að þrátt fyrir að fölsunin sé mikilvægur þáttur, þá sé þetta skáld- saga um listalífið í Reykjavík. „Aðalpersónan, listfræðingurinn Hanna, er komin heim frá Amsterdam. Í einkalífinu hefur hún verið beitt blekk- ingum og þetta blekkingarþema endur- tekur sig í ýmsum myndum alla bókina út í gegn. Hanna þarf að horfast í augu við og taka á þessum málum, í einkalíf- inu, í vinnunni og gagnvart samvisku sinni í fölsunarmálinu. Síðan tekst hún líka á við listamenn, ólík viðhorf kyn- slóðanna til listarinnar, og tekst á við skemmdarverk sem unnin eru á lista- verkum í eigu borgarinnar og safnið hef- ur umsjón með. Fölsunarmálið dregur söguna þó vissulega áfram. Mig langaði að skoða listina frá ólíkum sjónarhornum og skapa persónur sem hafa ástríðu fyrir listinni. Ástríðu sem birtist á ólíkan hátt. Spurningin um það hvert sé hið fullkomna landslag er alltaf í bakgrunni. Þá er ekki endilega átt við málverkið sem er svo stór þáttur í bók- inni, heldur eigið persónulegt landslag, listumhverfið eða samfélagið,“ segir Ragna. „Þarna segir til dæmis af ung- lingum sem fremja skemmdarverk á listaverkum, þau sjá ekki að þetta er list, enginn hefur kynnt það fyrir þeim. Mér finnst áhugavert að skoða mismunandi viðhorf eldri og yngri kynslóða til list- arinnar. Mig langaði líka til að afhelga listina á vissan hátt, sýna það hvernig listin er óhjákvæmilega hluti af sam- félaginu, hvort sem það er í viðfangsefni Í myndlistinni birtist ímynd þjóðarinnar Ragna Sigurðardóttir, rithöfundur og gagnrýn- andi, hefur skrifað skáldsögu sem gerist í sam- tímanum og fjallar um listalífið í Reykjavík. Mál- verkafölsun kemur talsvert við sögu en ástríða persónanna fyrir listinni birtist á ólíkan hátt. Eftir Einar Fal Ingólfsson efi@mbl.is Þ að var með miklum trega að ég fletti hinu nýja sk. sunnudags- blaði Morgunblaðsins og sá þar hina gömlu menningarstofnun Lesbókina orðna að nokkrum innsíðum í fylgikálfi laugardagsblaðsins, þetta eru endalok þessa eina raunverulega ís- lenska feuilleton eins og það kallast í klassískum stórblöðum evrópskum. Lesbók Morgunblaðsins var ekki ein- ungis fylgiblað, heldur hefur hún lengi verið vettvangur menningar og vand- aðrar umræðu, vettvangur nýjunga og skáldskapar. Það var í þessu sjálfstæði formsins sem hún gerði meira en að vera óskilgreindur menningarkálfur, enda var hún lengstum í sérstakri umsjá rit- stjórnarulltrúa sem í raun var eins og ritstjóri hennar. Lesbókin birti einkum greinar eftir menningarvita þá sem und- anfarin ár hafa verið kallaðir menning- arelítan í fyrirlitningartón frjálshyggju- manna, kannski af því að hún hefur að geyma flestar og sterkustu gagnrýn- israddir sem þjóðin hefur fengið að heyra. Þó getur engin þjóð verið án menn- ingarvita eins og Íslendingar ættu að vita þjóða best og sennilega getum við rakið upphaf íslenskrar menningarelítu, hóps menningarvita sem ekki eru hluti af embættismannavaldi ríkisins, til Fjöln- ismanna á nítjándu öld. Slíkar elítur eru reyndar einn af hornsteinum sjálfstæðra lýðræðisríkja eins og sjá má af tvennu: í fyrsta lagi reyna þau öll að koma á fót stofnunum til að styrkja menningu og menntir meðal þjóða sinna. Mikilvægur hluti sjálfstæðis íslenskrar þjóðar felst í því að eiga eigin sjálfstæða háskóla, í því að styðja listamenn til afreka sem mark- aðurinn lítur ekki við fyrr en hægt er að græða á þeim, í því að eiga eigin menn- ingu. Í öðru lagi skilgreina Íslendingar sjálfsmynd sína gegnum menningu sína og sögu eins og aðrar þjóðir og viðhald þessarar sjálfsmyndar getur aðeins gerst fyrir tilstuðlan lifandi menningar sem leikur stórt hlutverk í þjóðlífinu. Það eru hins vegar til fleiri elítur en menningarelítan. Þær eru helstar elítur stjórnmála og viðskipta. Þær vinna við það helst að drottna og deila gæðum lands og þjóðar og líta þess vegna á sig sem fremstar allra, yfir menningarelít- una og almenning allan hafnar. Stjórn- málaelítan útdeilir almannafé og emb- ættum og viðskiptaelítan rekur fyrirtæki landsins í einkaeigu. Það er óhætt að segja að hafi einhverjar elítur brugðist þessari þjóð undanfarin ár þá eru það þessar tvær. Landið hefur verið rekið í þrot í krafti hugmyndafræði sem oftast og helst hefur verið gagnrýnd af hinni fyrirlitlegu menningarelítu, en þrátt fyr- ir það hamast margir á henni, enda er kannski hættan sú að sektinni, sem ekki verður sönnuð fyrir dómi vegna laga- tæknilegra formgalla, verði haldið til haga af þeim sem sjá í gegnum mála- vafninga stjórnmála- og viðskiptaelít- anna. Það er því kannski komin enn frekari ástæða til að þagga niður í henni en áður. Vonin felst kannski í netinu þar sem enginn getur haft hemil á gagnrýni, hvaðan sem hún kemur, enda má sjá þegar fyrstu merki þess að vefir eins og Eyjan og Kistan ætli sér að fylla upp í eyðuna sem Lesbókin skilur eftir. Það verður eftir sem áður vart svipur hjá sjón og þótt leita megi lengi að upplýs- ingum með hjálp leitarvéla hefur Netið ekki þolinmæði og óbrotgirni pappírs- ins. En með Lesbókinni hefur Morg- unblaðið hins vegar glatað sinni fegurstu fjöður. Lesbók var fyrst gefin út með Morgunblaðinu 4. október árið 1925. Lesbókin fylgdi blaðinu síðast sem sérblað 17. október síðastliðinn. Hún er nú hluti af sunnudagsútgáfunni. Morgunblaðið/Kristinn Lesbókin Sennilega getum við rakið upphaf íslenskrar menn- ingarelítu, hóps menn- ingarvita sem ekki eru hluti af embættismanna- valdi ríkisins, til Fjöln- ismanna á nítjándu öld. Fjölmiðlar Gauti Kristmannsson gautikri@hi.is Lesbók

x

SunnudagsMogginn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.