Morgunblaðið - 28.11.2009, Blaðsíða 28

28 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 2009
Að undanförnu hefur mikið verið rættog ritað um þetta kunningja- ogklíkusamfélag sem okkur finnst svoægilega gaman að búa í. Það er ein-
hvern veginn eins og fólk sé að átta sig á því
fyrst núna hvað nálægðin og klíkutengslin eru
þjóðfélagslega eyðileggj-
andi.
Árið 1997, fyrir heilum 12
árum, tóku nemendur
Menntaskólans við Hamra-
hlíð langt og ítarlegt viðtal
við mig sem birtist í skóla-
blaði þeirra þá um haustið.
Þegar ég les viðtalið núna
þá finnst mér eins og það
hafi verið tekið í dag. Ætla
að birta hér brot úr þessu
viðtali, orðrétt:
Spyrill: „Hvernig finnst þér Ísland miðað við
önnur lönd? Hvað mætti betur fara?“
Stormsker: „Klakinn er ágætur í rauninni og
að mörgu leyti betri en mörg önnur lönd,
þ.e.a.s. landið sem slíkt, en ekki fólkið. Geta
og hæfileikar skipta hér engu máli þegar
kemur að því að fá sér embætti. Menntun og
gráður virðast ekki skipta hér nokkru ein-
asta máli heldur fyrst og fremst það að eiga
frænku í hirðinni, vera sonur forstjórans,
þekkja deildarstjórann, hafa farið á fyllerí
með vini eigandans, vera tengdasonur rit-
arans eða eitthvað þvíumlíkt. Þetta er
ástæðan fyrir amatörmennskunni hér á
flestum sviðum. Þótt þú sért menntaðasta
séní veraldarinnar þá skiptir það akkúrat
engu máli hér á þessu axlarklappslandi ef þú
ert ekki kunningi kunningja forstjórans. Það
er náttúrlega fámennið sem gerir þetta að
verkum. Allir eru skyldir en sumir eru
skyldari en aðrir. Fámennið gerir það semsé
að verkum að þjóðfélagið getur ekki kallast
þjóðfélag án gæsalappa og sviga. Þetta er
bananalýðveldi eins og ég hef ítrekað í það
óendanlega. Afskaplega úrkynjað og óint-
ressant.
En eins og ég segi, landið sem slíkt er gott
og veðurfarið er að mörgu leyti ágætt, ef mað-
ur vill leggjast í þrúgandi þunglyndi, en það
má hins vegar segja margt misjafnt um kerfið
og fólkið eins og gengur. Þótt Íslendingar séu
kannski ekki manna skemmtilegastir, heið-
arlegastir og klárastir þá mættu þeir samt
vera tveimur milljónum fleiri, hversu ein-
kennilegt sem það kann nú að hljóma.“
Flokkapólitík og kreddur
Spyrill: „Ertu hlynntur einhverri stefnu í
stjórnmálum?“
Stormsker: „Nei, ég er ekki einstefnumað-
ur, hvorki í pólitík né öðru. Ég held að menn
sem vilja draga sjálfa sig í litla og þrönga
dilka séu afskaplega lítils virði sem hugsandi
verur. Ég get svo sem sagt að ég sé afar
frjálslyndur jafnaðarmaður, hægra megin við
Sjálfstæðisflokkinn, en ég held að enginn
myndi vita hvað ég ætti við. Blind trú á stefn-
ur og isma er fyrir idjóta. Flokkapólitíkin
hérna er sömuleiðis fyrir idjóta, eða sýnist
þér margir á Alþingi vera með snjalla hausa á
hálsinum? Ég spurði einu sinni frekar þunna
þingkonu hvað hún væri stór. Hún sagði: „Ég
er 1,70.“ Ég sagði þá við hana að ég væri að
spyrja um hæð, ekki greindarvísitölu. Flokka-
kerfið og kjördæmaskipanin gerir það að
verkum að það er ekki hægt að tala um neina
alvörupólitík hér á landi. Hérna er ekki nein
önnur pólitík en valdapólitík; að sitja sem fast-
ast á sínum breiða rassi á valdastóli og maka
krókinn og sökkva sér á kaf ofan í kjötkatlana.
Uppistaðan í öllum flokkum er hin landlæga
tröllheimska seigdrepandi afturhaldssemi,
þ.e.a.s. framsóknarmennska. Ef snefill af
hinni annars ágætu frjálshyggju kemst inn í
landið, þá breytist hún á stundinni í einokun,
samkeppnisleysi, einkavinavæðingu og dellu.
Hér komum við aftur að þessu skelfilega fá-
menni.“
Svo mörg voru þau orð sem ég lét falla fyrir
12 árum. Ekkert hefur breyst og ekkert mun
breytast því fólkið vill ekki raunverulegar
breytingar. Það vill sama gamla eitraða graut-
inn í sömu skálinni. www.stormsker.blog.is
Laugardagshugvekja Sverris Stormskers
Andlegir dvergar í smáríki
Sverrir Stormsker
MEÐ nýjum út-
varpslögum sem tóku
gildi 2007 hefur dregið
úr gagnsæi í rekstri
Ríkisútvarpsins. Eng-
inn hefur neitt um það
að segja hvort frétta-
reglum sé fylgt. Á
kútter RÚV ágerist
pólitísk slagsíða. Um
þetta ritaði ég grein í
Morgunblaðið föstu-
daginn 6. nóvember sl.
Ég nefndi nokkur dæmi sem, þó slá-
andi séu, eru ekki hin verstu hjá
Ríkisútvarpinu. Versta dæmið er
grímulaus áróður fyrir aðild Íslands
að Evrópusambandinu.
Íslensk þjóð stendur frammi fyrir
stærstu ákvörðun sinni frá end-
urheimt sjálfstæðis á 20. öld og
gamla sáttmála 1262. Það er fráleitt
að Ríkisútvarpinu, sem á að þjóna
þjóðinni, sé beitt fyrir áróðursvagn
Evrópusinna. Það er ekki bara óvið-
unandi, það eru svik við íslenska
þjóð.
Áróðursmenn í
búningi sérfræðinga
Í fréttaröð Sjónvarps um aðild að
ESB voru svokallaðir „sérfræð-
ingar“ eindregnir Evrópusinnar.
Þegar fjallað var um sjávarútveg
kom fram „sérfræðingur“ sem kvað
landsmenn verða mest hissa á hve
lítil umskiptin yrðu í sjávarútvegi.
Málið útrætt! Sjómaður kvað póli-
tíkusa í Brussel ekki verri en ís-
lenska og því rétt að
segja sig til sveitar í
Brussel. Þetta var
framlag fréttar RÚV
um Evrópu og sjávar-
útveg.
Þegar fjallað var um
samruna Evrópu í átt
til stórríkis taldi „sér-
fræðingur“ RÚV enga
hættu á stórríki. Málið
útrætt, punktum basta.
Samt hafa í Evrópu
verið reistar allar
helstu stoðir þjóðríkis:
evrópskur gjaldmiðill, evrópskur
markaður, evrópskt þing, evrópskir
dómstólar, framkvæmda[rík-
is]stjórn, utanríkisstefna og nú evr-
ópskur forseti: einlægir Evr-
ópusinnar eiga þá ósk heitasta að á
sviðið stígi „Georg Washington Evr-
ópu“.
Ef til verður evrópskt stórríki er
jafnvíst að íslenskt þjóðerni líður
undir lok. Þá hafa kynslóðir, sem nú
um véla, svikið óbornar kynslóðir
um sinn helgasta rétt – að lifa og
starfa sem Íslendingar í lýðfrjálsu
íslensku ríki. Evrópuaðild er rúss-
nesk rúlletta um íslenskt þjóðerni.
Samtökin Heimssýn hafa und-
anfarin misseri fengið fjölmarga
gesti til þess að fjalla um galla Evr-
ópuaðildar. Ég hef sótt marga fundi
en aldrei hefur Ríkisútvarpið séð
ástæðu til þess að mæta. Haldi hins
vegar Evrópusamtökin fund er Rík-
isútvarpið óðara mætt til þess að út-
breiða fagnaðarerindið.
Þöggun Váfugls
Út hefur komið ein skáldsaga um
Ísland og Evrópu, skáldsaga und-
irritaðs. Váfugl fjallar um glímu
Krumma við kommisara í Brussel
undir lok nýaldar þegar Ísland er
hreppur í evrópsku stórríki og sæk-
ir fram til sjálfstæðis. Váfugl er
pólitísk spennusaga. Evrópufjöl-
miðlarnir þögguðu Váfugl: Sjón-
varpið, Stöð 2, Fréttablaðið og
Morgunblaðið.
Það var út af fyrir sig siðleysi en
réttur Stöðvar 2, Fréttablaðsins og
Moggans til að þagga Váfugl, gat
ekki talist brot á siðareglum. Fjöl-
miðlarnir eru einkareknir og end-
urspegla skoðanir eigenda sinna
sem gerðu Evrópuaðild að einu
helsta baráttumáli sínu. Björgólfar
settu Evróputrúboðann Ólaf Steph-
ensen ritstjóra og Jón Ásgeir talar
opinskátt fyrir Evrópuaðild líkt og
fjölmiðlarnir sem honum voru af-
hentir á bak við luktar dyr.
Krummi krunkar á Ströndum
Það var hins vegar brot á reglum
RÚV um að „… vera vettvangur
fyrir mismunandi skoðanir …“ að
engin umfjöllun var í Kastljósi,
Silfri Egils né Kiljunni. Bara alls
engin. Ástæðan er sjálfsagt títt-
nefnd Evrópuást RÚV-ara. Vart
getur annað verið því Váfugl hlaut
afar lofsamlegan ritdóm þar sem
Hrafn Jökulsson krunkaði á Strönd-
um og kvað höfund nota:
„atburðarás, viðburði og persónur úr
frelsisbaráttu Íslands á 19. öld af mik-
illi hugkvæmni. Þetta er sem sagt
pólitísk skáldsaga, eins og At-
ómstöðin, og framtíðarhrollvekja,
einsog 1984 hressileg viðbót við ís-
lenska skáldsagnaflóru, frumleg að-
ferð til að koma boðskap á framfæri.
Textinn er lipur og persónurnar kjarn-
yrtar.“
Ekkert slor þessi ritdómur
Hrafns.
Egill og verndun skussanna
Á tímum samþjöppunar valds
þegar helstu einkareknu fjölmiðlar
landsins söfnuðust undir Baug, var
Egill Helgason gerður að æðsta
páfa íslenskrar þjóðmála- og menn-
ingarumræðu á RÚV. Það út af fyr-
ir sig er sláandi samþjöppun valds.
Egill sér samsæri í hverju horni,
sérstaklega er hann næmur á
íhaldsfnyk. Hann bloggar og dæmir
menn og málefni. Hann taldi íhaldið
hafa vélað um ráðningu mína á
Sjónvarpið 1986. Egill lýsti þessum
„frústrasjónum“ sínum í bloggi:
„ég sótti um starf sem fréttamaður
hjá Sjónvarpinu, einhvern tíma fyrir
1990. Þá var Ingvi Hrafn fréttastjóri.
Ég sendi inn umsókn, var boðaður í
próf upp í sjónvarpshús eitt kvöldið.
Þegar ég kom í húsið sá ég að Hallur
Hallsson snaraðist með bros á vör út
úr lyftunni – það var í gangi orðrómur
um að hann ætti að fá djobbið. Ég
staðnæmdist, hugsaði mig aðeins um
og sneri svo við. Hallur var auðvitað
ráðinn. Skussana verður að vernda,
hinir sjá um sig sjálfir.“
Sjálfsagt telur Egill sig ekki
skussa og hann þurfi því ekki að
vernda en maðurinn er vænisjúkur.
Hvorki Egill né RÚV-arar sjá bjálk-
ann í eigin auga: fáránleika sleggju-
dóma um menn og málefni.
En til hvers að stinga niður
penna?
RÚV svarar ekki fyrir eitt né eitt.
Það er ríki í ríkinu, ósnertanlegt
fyrir ofan gagnsæja stjórnsýslu.
Af verndun skussanna
Eftir Hall Hallsson » Sjálfsagt telur Egill
sig ekki skussa og
hann þurfi því ekki að
vernda en maðurinn er
vænisjúkur. Hvorki Eg-
ill né RÚV-arar sjá
bjálkann í eigin auga.
Hallur Hallsson
Höfundur er blaðamaður.
ÞAÐ má lengi
deila um hvort sé
betra, að ráðherrar
sitji á þingi sem virk-
ir þátttakendur, sem
þátttakendur án at-
kvæðaréttar eða sitji
alls ekki á þingi.
Hvað þá um það
hvernig ráðherrar
eru valdir. Um þetta
ætla ég ekki að fjalla
hér, heldur um það
hvernig við getum styrkt stoðir
Alþingis og störf þingmanna við
frumvarpssmíðar með end-
urskipulagningu ráðuneyta og
endurheimt með því eitthvað af
virðingu Alþingis.
Breytinga er þörf
Eins og málum er nú háttað
eru stjórnarfrumvörp flest hver
samin af starfsmönnum og nefnd-
armönnum ráðuneyta, að und-
irlagi ráðherra, þau lögð fram og
samþykkt á Alþingi og þeim síð-
an framfylgt af sömu ráðherrum
og lögðu drög að frumvörpunum.
Þetta gerist jafnvel þótt ráð-
herrar sitji sem utanþings-
ráðherrar. Það skortir líka tölu-
vert á að Alþingi gefi sér
nægilegan tíma til að fara yfir
lagafrumvörp, ræða þau ítarlega
og leita utanaðkomandi álita.
Þessi vinnubrögð þarf Alþingi að
laga.
Breytingatillaga
Nú starfa að minnsta kosti
milli fimm og sex hundruð manns
í ráðuneytum á Íslandi. Ég legg
til að hluta mannauðs sem unnið
hefur að lagafrumvörpum og
tengdum málum í öllum ráðu-
neytunum verði komið fyrir undir
einu þaki og sameinaður nefnd-
arsviði Alþingis. Þessi deild Al-
þingis verði kölluð Lögrétta.
Hver sem málaflokkurinn er,
þá eru inni í öllum ráðuneytunum
sérfræðingar sem hafa gríðarlega
reynslu í því að semja og lesa yf-
ir frumvörp, lagatexta og reglu-
gerðir. Þeir hafa líka kunnáttu til
að átta sig á hvernig lög sem
verið er að setja geti skarast á
við önnur lög, jafnt íslensk sem
erlend, sem og skörun við þá
samninga sem Ísland er aðili að.
Það sama á við um reynslu
starfsmanna nefndasviða Alþing-
is. Allar tengingar við ut-
anaðkomandi sérfræðinga sem
kalla má inn í frumvarpsnefnd-
irnar eru líka þegar til staðar.
Það er kominn tími til að sam-
eina þessa þekkingu á einn stað,
þannig að allir þingmenn hafi
jafnan aðgang að færustu sér-
fræðingum á sínu
sviði til aðstoðar við
að semja laga-
frumvörp og tryggja
gæði þeirra og út-
færslu.
Þetta þýðir ein-
faldlega að ráðherrar
eiga ekki að hafa
tækifæri umfram
aðra þingmenn til að
semja og leggja fram
lagafrumvörp. Til að
starfið gangi fyrir
sig með skilvirkum
hætti gætu þingmenn ekki látið
Lögréttu fara af stað með vinnu-
ferli við frumvarpsgerð fyrr en
til dæmis ákveðinn hluti alþing-
ismanna lýsti sig reiðubúinn til
að styðja slíkt frumvarp. Þeir
gætu hins vegar allir leitað ráða
hjá Lögréttu um hugmyndir sín-
ar að frumvarpsgerð.
Ráðuneytin eiga að vera fram-
kvæmdaaðilinn undir stjórn ráð-
herra við að framfylgja lögum
Alþingis. Að sjálfsögðu þurfa
ráðuneytin áfram að hafa innan
sinna veggja lagasérfræðinga til
að taka á álita- og úrskurð-
armálum. Ég tel hins vegar að
þetta gefi möguleika á mikilli
hagræðingu í stjórnkerfinu, sam-
einingu eða nánari samvinnu
margra ráðuneyta, geri stjórn-
sýsluna skilvirkari og mun mjög
sennilega fækka starfsfólki þegar
til lengri tíma er litið. Síðast en
ekki síst nýtur Alþingi þá meiri
virðingar vegna vandaðri vinnu-
bragða við frumvarpsgerð og
skarpari skil verða milli fram-
kvæmdavalds og löggjafarvalds.
Þetta má þó alls ekki verða til
þess að frumvörp verði allt of
lengi í smíðum, því stundum er
það jú svo, að málum þarf að
ljúka fljótt og örugglega. Lög-
rétta á að vera nægilega hrað-
virk og vönduð til að skrifræðið
taki ekki völdin af Alþingi.
Að lokum legg ég til að starf-
semi utanríkis- og heilbrigð-
isráðuneytis verði flutt í göngu-
færi við hin ráðuneytin og
Alþingi. Þetta eitt og sér skapar
möguleika á meiri samþættingu
verkefna milli ráðuneyta. Um
aðra samvinnu milli ráðuneyta
lítillar þjóðar má skrifa heila
kennslubók í hagræðingu.
Lögrétta hin nýja
Eftir Hans Guttorm
Þormar
Hans Guttormur
Þormar
» Tillaga að betri
starfsháttum
Alþingis og ráðu-
neyta við frum-
varpsgerð.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
MORGUNBLAÐIÐ birtir
alla útgáfudaga aðsendar um-
ræðugreinar frá lesendum.
Blaðið áskilur sér rétt til að
hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða
hvort grein birtist í um-
ræðunni, í bréfum til blaðsins
eða á vefnum mbl.is. Blaðið
birtir ekki greinar, sem eru
skrifaðar fyrst og fremst til að
kynna starfsemi einstakra
stofnana, fyrirtækja eða sam-
taka eða til að kynna viðburði,
svo sem fundi og ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru
vinsamlega beðnir að nota inn-
sendikerfi blaðsins. Formið er
undir liðnum „Senda inn efni“
ofarlega á forsíðu mbl.is. Einn-
ig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Móttaka að-
sendra greina