Saga - 2004, Side 169

ar séu forsendur fyrir mismunandi sjónarhornum? Hver veit nema
við það stækkaði hópurinn enda er margur almennur lesandi ágæt-
lega menntaður og þaulvanur ferðalangur í gæsalappaskógum og
tilvitnanafenjum. Þegar allt kemur til alls er skilgreining á hinum
almenna lesanda í þessu samhengi nefnilega: „allir nema sagnfræð-
ingar“. Ég trúi því að vel sé hægt að útvíkka bókmenntirnar sem
kölluð eru söguleg yfirlitsrit og skapa ný afbrigði og það hefur
raunar verið gert. Það er hægt að skrifa yfirlitsrit sem segir ekki
stórsögu og ef til vill eru almenn rit um sagnfræði ekki síður áhuga-
verð fyrir almenning en almenn rit um sögu.7
Að lokum langar mig að nefna aðra nálgun við yfirlitsrit því að
ég hef gert dálitla tilraun með að vinna rannsókn þar sem ég notaði
fáar heimildir aðrar en uppflettirit og yfirlitsbækur. Nánar tiltekið
byggði ég á þessari margumræddu almennu þekkingu og nýtti mér
þann mikla fróðleik sem er að finna í yfirlitsritum.
Hugmyndin kom til af því að ég leitaði upplýsinga um mjög af-
markað efni, sem er merking nafnsins Lára.8 Ég komst fljótt að því
að það sem var að finna um efnið í uppflettiritum hafði skapast af
hefð en ekki vegna þess að rannsókn á fyrirbærinu lægi að baki.
Alls staðar voru gefnar sömu eða sambærilegar skýringar þar sem
hver tók upp eftir öðrum. Enginn höfundur virðist að tilgátunni,
sem oftast var sett fram sem staðreynd en mér sýndist vera nokkur
hundruð ára gömul ágiskun. Fyrir henni eru engin sérstök rök en
hún fellur vel að hugmyndakerfi og söguskoðun okkar heimshluta.
Fyrir mig var ekki um það að ræða að leggjast í frumrannsóknir en
ég gat safnað saman nógu mörgum almennum sögulegum þekk-
ingaratriðum til þess að draga ályktun á fræðilegum, jafnvel vís-
indalegum grunni og komast að niðurstöðu sem ég tel að sé jafn
óhrekjanleg, ef ekki skárri en sú sem fletta má upp í mörgum bók-
um.
S É R F R Æ Ð I R I T O G Y F I R L I T S R I T 169
7 Hjá Gunnari Karlssyni má finna áhugaverðar tilraunir í þá átt. Sem dæmi má
nefna umfjöllun hans um kirkjuna á 12. og fyrri hluta 13. aldar þar sem hann
gerir grein fyrir óvissuþáttum og setur fyrirvara en tekur persónulega afstöðu
til nokkurra málefna, sem er þó nokkuð á skjön við þær hugmyndir sem eru
útbreiddastar meðal sagnfræðinga um þessar mundir. Gunnar Karlsson,
Iceland’s 1100 years. History of a Marginal Society (London, 2000), bls. 38–43.
8 Lára Magnúsardóttir, ,,Bréf um Láru. Tilgáta um uppruna og merkingu“,
Kvennaslóðir. Rit til heiðurs Sigríði Th. Erlendsdóttur sagnfræðingi (Reykjavík,
2001), bls. 397–408.
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 169