Austurland - 29.05.1964, Síða 2

'i
AUSTURLAND
Neskaupstað, 29. maí 1964.
— STIKLUR —
VITI TIL VARNAÐAR
Árið 1958 féltk nóbelsverðlaun
svissneski efnafræðingurinn Paul
Miiller, en hann hafði fundið upp
meindýraeitrið DDT þegar árið
1935, og þótti það mikilvirkt og
blessunarríkt vopn í baráttunui
við skordýrin. Síðan hefur DDT
verið notað í æ ríkara mæli í
þágu landbúnaðar um allan heitn,
cn hvergi þó eins mikið og vest-
ur í Bandaríkjum, þar sem
dufti þessu er sáldrað yfir akra
og plantekrur úr flugvélum, mörg
þúsund tonn árlega. Á undan-
förnum árum hafa ýmsir líffræð-
ingar varað við svo skefjalausri
notkun þessara eiturefna, eink-
um þeirra sem haldast lengi virk
í jarðvegi og vatni. En framleið-
endur þessara lyfja brugðust ó-
kvæða við og stjórnarvöldin dauf-
heyrðust einnig við öllum við-
vörunum, þar til nú fyrir nokkr-
um mánuðum að vofeiflegir at-
burðir vöktu þau til aðgerða. —
Á vatnasvæði Missisippifljótsins,
stærsta vatnsfalls N-Ameríku og
mesta veiðisvæðis Bandaríkjanna,
tók fiska að reka dauða upp á
yfirborðið og hrönnuðust hræ
þeirra upp í óendanlegum röstum
við fljótsbakkana. Fuglar og ým-
is vatnadýr, sem lifa á fiski, svo
sem otur og minkur, urðu þessum
ókennilega faraldri einnig að
bráð. Tugþúsundir fiskimanna
urðu að draga net sín á þurrt og
almennur ótti greip um sig.
Stjórnarnefnd var þegar skipuð,
og umfangsmiklar rannsóknir
hennar staðfestu spádóma líf-
fræðinganna: banamein fiskanna
og annarra dýra var eitrun af
völdum DDT og skyldra lyfja.
Eiturefnin eru mun lífseigari en
meindýrin, sem þeim er beitt
gegn. Hluti af þeim skolast úr
jarðveginum með regnvatni og
sígur út í læki og ár. Og enda.
þótt magnið sé rétt mælanlegt í
Missisippi, safnast eiturefnin fyr-
ir í þörungum og smálífverum.
sem fiskarnir sjálfir eða áta
þeirra nærist á. Þau skiljast ekki
út úr líkamanum með daglegum
úrgangi, heldur bindast til lang-
frama í vöðvum og líffærum líkt
og Strontium 90 úr helryki at-
ómsprengjunnar, og ógna nú á
svipaðan hátt höfundi sínum,
manninum sjálfum.
Dauðinn í Missisippi hefur nú
vakið ráðamenn af blundi, og á
Bandaríkjaþingi hefur innanríkis-
ráðherrann krafizt þess, að öll
langvirk meindýralyf verði þegar
í stað tekin úr umferð. Þessi ó-
hugnanlega reynsla varðar að
sjálfsögðu fleiri en Bandaríkja-
menn, þótt vítahringurinn hafi
fyrst lokazt þar í landi. Forboð-
ar sem þessi gerast of margir á
okkar vísindaöld, og minna á,
að varúð er fyrsta boðorðið, þá
líffræðilegt samhengi móður nátt-
úru er rofið af mannavöldum.
ALLSHERJARVÖRN
Stofnun félagssamtaka og
klúbba af margvíslegu tagi er
eitt af einkennum nútímaþjóðfé-
lags og endurspeglar sumpart
vaxandi áhuga og aukinn tíma
almennings til félagslegra um-
svifa, þótt mjög sé reyndar frí-
stundunum misskipt milli starfs-
hópa hérlendis. Fyrir utan stjórn-
málafélögin, sem eru ein elzta
greinin á þessum meiði, hefur
líknar- og góðgerðarsamtökum
fjölgað svo ört síðustu áratugi,
að vart verður tölu á þau komið.
Mörg þeirra hafa vissulega unn-
ið þarft verk, sem ,,hið opinbera"
hefur ýmist vanrækt eða ekki
talið í sínum verkahring, en við-
leitni þeirra hefur þó á stundum
einkennzt meir af kappi en for-
sjá.
Nú nýverið hafa verið stofnuð
„hjarta- og æðasjúkdómavarnar-
félög“ (Hjartavörn) í Reykjavík
og víðar um land, og hafa þau
á stefnuskrá sinni að styrkja
baráttuna gegn þeim vágesti,
hjartasjúkdómunum. Verður ef-
laust skammt að bíða landssam-
taka slíkra félaga í líkingu við
SÍBS og Krabbameinsfélagið, sem
bæði hafa unnið mikið gagn. —
Hér skal ekki dregið í efa, að
þessi nýju og fyrirhuguðu félags-
samtök bæði ætli sér og geti lát-
ið gott af sér leiða á þessum
þýðingarmikla og oft hrjáða vett-
vangi mannslíkamans. En ósjálf-
rátt gerist sú spurning áleitin,
hvort frekari félagastofnun í
þessa átt sé bezta og rétta leiðin
til heilsubótar. Því að með sama
áframhaldi líður ekki á löngu,
unz hér eru komin sérsamtök,
sem hafa helgað sér mannslíkam-
ann allan með tilheyrandi kvill-
um, að viðbættri „Hjartavörn“.
t. d. „Taugavörn", „Þvagfæra-
vörn“ og hvað þau nú heita öll
þessi ónumdu sérgreinarsvæði í
búk okkar. Og öll berjast þau
við að leysa vandann, hvert á
sínu sviði, og keppa um hylli og
fjárhagslegan stuðning almenn -
ings. Hugmyndin að baki þessum
féiögum er auðvitað bætt og ár-
angursríkara samstarf á mil i
lækna og almennings, samfara
stuðningi við vísindalegar rann-
sóknir. En er hér ekki verið að
dreifa kröftunum um of og boð-
ið heim skipulagsleysi og van-
nýtingu fjármuna, sem alltaf er
skortur á til heilbrigðismála ?
Væri sjúkdómavörnunum ekki
betur þjónað með einni „Alls-
herjarvörn“, samtökum, sera
væru tengiliður milli yfirstjórnar
heilbrigðismála, sérfræðinga ár
læknastétt og almennings? Þann-
ig félag með deildum um alit
land gæti staðið fyrir samræmd-
um aðgerðum eftir því sem bölv-
aðir kvillarnir og brýn úrlausnar-
efni gefa tilefni til á hverjum
tíma. Hér er ekki verið að gagn-
rýna það sem vel hefur verið
unnið fram til þessa. Það, sem
máli skiptir, er að finna hag-
kvæma skipan þessara mála sem
tryggi hámarksárangur. En það
er hætt við, að mörgum reynist
erfitt að gera upp á milli fjöl-
margra ,,sérgreinarvarna“, og
flestum ofviða að gerast virkir
meðlimir í þeim öllum. Já, hver
er þinn eftirlætissjúkdómur ?
HVÍT ASUNNU ÓSPEKTIR
Óknyttir og endurteknar svall-
ferðir unglinga úr Stór-Reykja-
vík út um byggðir og óbyggðir
Suðvesturlands um hvítasunnu,
hafa eðlilega vakið umtal og á-
úyggjur meðal manna, og marg-
ar tilgátur komið fram um, hvað
þessum ósköpum valdi svo og til-
lögur til úrbóta. Vöntun á heil-
brigðum viðfangsefnum, óhófleg
peningaráð samfara slakara upp-
eldi og eftirliti af hálfu að-
standenda, er algengasta og lík-
legasta skýringin á rótleysinu al-
mennt. — En að hvítasunnuhelg-
in sker sig úr öðrum tvíheilögum
hátíðum ársins til hins verra,
og unglingarnir yfirgefa þá
Talstöð í
Sandvík
Um síðustu helgi var hér á
ferð erindreki frá Slysavarnarfé-
lagi Islands og leiðbeindi skip-
stjórnarmönnum, sjómönnum og
öðrum er hlýða vildu, um með-
ferð öryggistækja á sjó og þá
fyrst og fremst um meðferð
gúmbjörgunarbátsins. Einnig
sýndi hann hina nýuppgötvuðu,
en ævafornu, lífgunaraðferð, sem
hlotið hecur nafnið blástursað-
ferð.
Því miður var aðsókn lítil og
nutu því færri en skyldi þessar-
ar mjög svo þörfu fræðslu, en
varla er hægt að ásaka sjómenn
eða aðra heimamenn um deyfð
og sinnuleysi, því að bæði var
þetta mjög seint auglýst og illa,
t d. aldrei í útvarpi, og svo var
timinn óheppilegur.
En hvað um það. Koma þessa
erindreka markar nokkur tíma-
mót í starfi björgunarsveitarinn-
ar hér, því að hann færði henni
talstöð, sem lengi hefur verið
beðið eftir, og á að fara í björg-
unarskýlið í Sandvík. Eins og
allir Norðfirðingar munu vita, var
fyrir fáum árum reist vandað, og
vel útbúið skýli í Sandvík. Er því
bæði ætlað að vera sæluhús
gangnamönnum og sjóhröktum,
ef að landi kunna að bera.
En sá hefur galli á verið, að
ekkert samband var við þetta
skýli. Næsti sími á Stuðlum, og
þangað yfir fjall að fara, og eins
líklegt að síminn þar væri bilað-
ur þegar á þyrfti að halda.
Þessi talstöð, sem talin er
mjög auðveld í notkun, rýfur, ef
j svo mætti segja, einangrun Sand-
víkur, og eykur stórlega líkurn-
ar fyrir skjótri hjálp, ef nauð-
stadda menn ber þar að.
borgina eftirlitslausir til jörfa-
gleði, á eflaust að nokkru rót
sína að rekja til þeirrar ráðstöf-
unar að leggja bann við öllu al-
mennu skemmtanahaldi í landinu.
Kvikmynda- og veitingahúsum er
lokað þegar á laugardegi fyrir
þessa helgi til stuðnings við helgi-
hald Þjóðkirkjunnar og fyrir at-
beina hennar, og sums staðar
þagnar síminn um svipað leyti.
Sjálfsagt geta flestir aðrir en
ærslafsngin ungmenni sætt sig
við þessa tilbreytingu, en samt
er ekki ólíklegt að skrattanum sé
mest skemmt með skemmtana-
banninu eins ojr nú horfir, þegar
nývígð guðslömbin drekka Bakk-
usi til í heimkynnum álfa.
Frá aðalfundi
Sparisjóðs
Norðfjarðar
Aðalfundur Sparisjóðs Norð-
fjarðar var haldinn 13. maí.
Framkvæmdastjóri Sparisjóðsins,
Jón L. Baldursson, flutti yfirlit
um rekstur hans árið 1963 og
lagði fram endurskoðaða reikn-
inga.
Tekjur Sparisjóðsins voru kr.
2.006.629.89 (kr. 1.592.633.11 árið
1962). Tekjuafgangur varð kr.
319.387.59 (236.905.96). I vara-
sjóð voru lagðar kr. 200.000.00
(100.000.00). Varasjóðurinn er
nú kr. 2.200.000.00. Innstæður í
sparifjárreikningum voru 17.979.
419.72 (14.254.004.26), í bundn-
um sparisjóðsreikningi kr. 1.874.
472.98 (1.657.879.22), þar af í
sparisjóðsreikningum barna kr.
262.725.68. Innstæður í hlaupa-
reikningi voru 3.377.669.73 (2.
451.036.78). Alls voru innstæður
í Sparisjóðnum 31. des. 1963 kr.
22.931.562.23, en voru 31. des.
I 1962 kr. 18.362.920.26 og hafa
því á árinu hækkað um 4.568.
641.97.
Helztu útlán Sparisjóðsins eru
sem hér segir: Víxlar 10.017.299.
56 (7.550.360.66), veðlán kr.
2.010.553.00 (1.411.082.00), verð-
bréf kr. 71.200.00 (717.900.00),
yfirdráttarlán kr. 5.821.241.37
(5.845.892.03). Inneign í öðrum
bönkum var kr. 6.833.221.40 (3.
745.802.60), og er það að megin-
hluta bundin innstæða í Seðla-
bankanum.
Sparisjóðurinn er nú að auka
við húsnæði sitt. Hefur hann
keypt viðbótarhúsnæði að Egils-
braut 8 og er nú verið að ljúka
við breytingar á því. Batnar
starfsaðstaða Sparisjóðsins mjög
við þá aukningu húsnæðis.
AmXuvlmá
Kemur út einu sinni í viku.
Ritstjóri: Bjarni Þórðarson.
HESPRENT