Svart á hvítu - 01.10.1977, Blaðsíða 57

ekki stundum glitta í ofurmenniö t. d. í kvæöum
Mayakovskis: „hér prédikar / stynur hamast / hinn
dómharöi Zaraþustra okkar daga“.6
„Viöbjóður á takmörkunum og kreddum hins
gamla lífs getur af sér nýjan listrænan stíl sem
útgönguleið og þannig er viðbjóðurinn yfirunninn.“
(Trotsky)7
Á þennan hátt bregst hin skapandi bóhemía við
veruleik sér andsnúnum, þ. e. hún flýr inní viðfang
sitt, og reisir sér þar heimkynni, eins konar gervi-
heim sem lifir sjálfstæðu lífi.
Það er söguleg sérstaöa rússneska fútúrismans
aö þetta ferli er ekki leitt aö sinni rökrænu niður-
stööu. Þannig er það andúðin og fyrirlitningin á
hinu gamla ásamt áherslunni á hið tæknilega og
þróaða sem rennur í farveg októberbyltingarinnar.
Almennt séö þróast þeir ekki frá hinu byltingar-
kennda inntaki yfir í fútúriskt form heldur öfugt.
M. a. í þessu er sögulegt mikilvægi þeirra fólgið,
en um leið sá hæll sem kenndur er við Akkiles.
Byltingin tjáði stærri hugarheim en bóhemiskan
uppreisnaranda. Trotsky orðar þetta á eftirfarandi
hátt: „Hin fútúrisku skáld hafa ekki náð nógu miklu
valdi yfir heimssýn kommúnismans til að finna
henni lífræna tjáningu í orðum.“8
Þennan skort á heimssýn telur Trotsky oft leiða
út í uppreisn uppreisnarinnar vegna, tilhneigingu til
aö gera hávaöa út af engu. Þetta segir hann aö gildi
Þó ekki um kjarna fútúriskra verka, þar eö þau miði
aö hnitmiðun. Bezímenzki, sem var undir sterkum
áhrifum frá Mayakovsky, telur hann tjá hina
kommúnisku heimssýn í listrænu formi, og það vill
hann rekja til þess að hann hafi farið frá byltingar-
hyggju til Ijóðagerðar, frá inntaki til forms, eða eins
og hann segir, aö Bezimenzky „hafi verið andlega
fæddur inní kommúnismann."
,,Við gengum inní byltinguna á meðan fútúristar
duttu oní hana“ (Trotsky). En aðstæður byltingar-
innar gerðu það verkum að fútúristar sneru ekki
aftur til fyrri heimkynna, þau voru horfin, og hið
gamla neikvæði breytist í jákvæðan fögnuð, eins
og vikið verður aó síðar.
Byltingin var amfetamín fútúriskra Ijóða. Hún
sneri heimi þeirra á haus og ruglaði öllum við-
miðunum þeirra. Hún var það sögulega ferli sem
Þeir reyndu nú að finna sig í og upplifa, og þá
upplifun vildu þeir færa öörum. En þeir nálguðust
hana flestir á eigin forsendum — sáu hana sem
raungerðan draum hugsýna. Sjónarhornið var hið
gamla bóhemiska, draumarnir bara háleitari og
fyrirlitningin orðin að ást. Þannig greip LEF (fé-
tagsskapur fútúrista, sem gaf út tímarit og var mjög
sundraður) hugmyndir úr fjarlægri framtíð og
setti þær fram án nokkurrar fótfestu í örsnauðri
samtíð.
Þannig er fútúrisminn háöur mjög konkret
aöstæðum. í rauninni á hann sér hvergi fótfestu þar
sem aðstæður eru stöugar. Hann finnur sig best
sem mótmæli einhvers. Trotsky lítur á fútúriska list
sem brú til nýrrar og fullkomnari listar, brú þar sem
alþýóan dokar við og sötrar menninguna til að ná
heimsbyltingarsinnuðum þroska.
Trotsky taldi jafnframt að fútúrisminn yrði að
hafa endaskipti á sjálfum sér. hann yrði aö slíta sín
bóhemisku bönd og gera uppreisn gegn eigin for-
tíð. En til að geta gengið í gegnum slíkar breytingar
yrði hann aó standa á eigin fótum og vera óháður
opinberum afskiftum. Hin félagslegu verkefni sam-
fara þessu, segir Trotsky, er þróun tæknilegrar og
efnislegrar menningar til að gera fjöldanum kleift
að njóta lista.
iajvta.
rOPOflCKOH TEATPt
* I3-ro amrtuw
Bi cyÖÖory 12-ro h b
I vll.rhnil
1 »B.MnmoBCHnro.M Jiirn lunniui luimiii •tirintnr, um nsnn nrnim i noMK
Bt cyfiöoTy, 12-ro anpKjin, J ! Bt> BOCnpeceHM, 13-ro anpKna,
llllll llll lAlEQlCKArO. 111111 im luioiciiro.
L Jmpn B utfrm lurnin 77*1'. T 1 U A ( L Jmí 1 PA r*BMi 1 (an wn'.
■ u ■ jiuccabiiE. liilii Iim. lÓMAUIA
11 lumuiv 1 t iTáiíiicYu
1 niniciii 1 1 liJ^uSn
Han&ao ackhíM n. mcotrv i.__r~
Augslýsing Fútúrlsta 1914.
Allt þetta á við þegar Trotsky setur þessar
kenningar fram (1922). En þegar stjórnvöld fara að
grípa meðvitað inní þróunina er þetta ferli í rauninni
rofið utan frá.
Til að glöggva okkur betur á þeim hlutum skulum
við skoða hina bókmenntalegu þróun í byltingunni.
Á tímabilinu eftir 1917 eru það aðallega tveir
listrænir hópar sem telja sig afurð byltingarinnar,
fútúristar og Öreigamenning. Aðrir hópar greina
sig meðvitað frá ýmsum þáttum hennar, þó að þeir
hafi viðurkennt hana og jafnvel fagnað henni. Á
þessu fyrsta skeiði byltingarinnar var frelsi til list-
rænnar sköpunar varið af ábyrgum öflum, eins og
Trotsky og Lunachavsly, sem var menntamálaráð-
herra.
í ályktun frá 1925 viðurkennir flokkurinn
borgaralega hliðarhópa, höfunda sem skoða lífið
án pólitískra og sögulegra markmiða.
Öreigamenning taldi sig eina fulltrúa verkalýðs-
ins, það væri líf hans sem bókmenntirnar ættu að
tjá, og hann ætti að skrifa sjálfur sögur um þetta líf.
Slíkar kröfur áttu sér málpíþur innan flokksins.
Réttlæting þessa var sú að verkalýðinn þyrfti að
vekja til menningarlegra dáða og þar væri öreiga-
menning nokkurs konar miöstöð, þar sem ritglaðir
53