Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Blaðsíða 32

30
Birna Arnbjörnsdóttir
Samskiptin við ensku hafa óbeint stuðlað að viðhaldi flámælis þar
sem aðhald vantar þegar málið hættir að vera fullt þjóðmál og mun ég
koma að því hér á eftir. En ef um bein áhrif frá ensku væri að ræða, þ.e.
að Vestur-íslendingar flytji hljóð úr enska hljóðkerfinu yfir á íslensku,
þá ættu aðrir sérhljóðar í vesturíslensku að taka breytingum en engin
dæmi eru um það meðal málhafa í þessari könnun — ef til vill að und-
anskilinni ensku reglunni um rýmun stuttra sérhljóða í áherslulausum
atkvæðum sem áður er getið. Þá má telja heldur ólíklegt að enskuáhrif
stuðli að sömu hljóðbreytingum og eru alþekktar úr íslensku á íslandi.
Enskuáhrif ein stuðla ekki að auknu flámæli og geta ekki verið bein
orsök flámælis í vesturíslensku.
Tmdgill (1983) hefur bent á þann möguleika að málhafar hafi ekki
allir sama markhljóð. Samkvæmt mállýskurannsóknum hans í hémð-
unum norðan London virtust sumir málhafar renna saman hljóðum og
mynda nýjan sérhljóða en aðrir virtust líkja eftir hljóðum úr efri stéttar
Lundúnaensku sem er mál nýrra innflytjenda í héraðinu. Ef eitthvað
svipað gerðist í vesturíslensku gætu sumir málhafar verið flámæltir á
íslenska vísu en aðrir fengið lánuð sérhljóð úr ensku. Þetta verður þó
að teljast hæpið þar sem málhafamir virðast ekki taka aðra sérhljóða að
láni. Þá er víst að enskumælandi menn sem tala íslensku eru alla jafna
ekki flámæltir. Allt bendir þó til þess að frekari mælingar myndu sýna
að flámæli í vesturíslensku megi rekja til sömu frumorsaka og flámæli
í íslensku á íslandi, þó svo að þróun þess og útbreiðsla sé öðruvísi í
Vesturheimi en á íslandi.
Öruggt má telja að einhverjir vesturfara hafi verið flámæltir. En ef
við berum saman kort af þeim svæðum þar sem flámæli var mest þegar
Bjöm Guðfinnsson gerði könnun sína á árunum upp úr 1942 (Bjöm
Guðfinnsson 1964) og kort af þeim svæðum þaðan sem flestir vest-
urfara vom ættaðir samkvæmt Vesturfaraskrá Júníusar Kristinssonar
(1983) (sjá Kort 1) kemur í ljós að aðeins um fjórðungur vesturfara
kom af flámælissvæðum. Flámælissvæðin og svæðin sem margir vest-
urfarar yfirgáfu skarast þar sem Bjöm fann allmikið flámæli árið 1942,
þ.e. í Suður- og Norður-Múlasýslum. Þó ber að hafa í huga að flámæli
á þessu svæði náði eingöngu til [i] og [y]. Kortið sýnir flámæli sem