Eining - 01.01.1959, Blaðsíða 6

6
E I NING
árásum, sem gerðar hafa verið á hömlur
á skefjalausri áfengisneyzlu og skefja-
lausum áfengisveitingum.
Það liggur í augum uppi, að í þess-
ari baráttusögu mætti nefna mörg nöfn,
og sum þeirra mjög þekkt í heildarsögu
þjóðarinnar. En það verður ekki gert
hér, því að bæði skortir tíma til að nefna
marga menn og auk þess er erfitt að
velja, hverja eigi að nefna og hverja
ekki. Svo margir ágætir menn koma hér
við sögu.
Hitt er víst, að þessi barátta hefur
kostað mikið og fórnfúst starf margra
manna, karla og kvenna, en án slíks
starfs verður góðum málum, verður
menningarmálum aldrei neitt þokað
áleiðis.
Oft hefur verið haft orð á því, að
reglan væri aðgerðalítil, og sagt, að
húnn ætti að starfa meira, hún ætti að
gera þetta og hún ætti að gera hitt.
Þegar þessar aðfinnslur koma frá
mönnum, sem hvorki hreyfa hönd né
fót til að efla bindindi, hvorki í orði né
verki leggja þeirri starfsemi lið, þá eru
þær lítils virði og varla hægt að taka
þær sem mæltar af alvöru.
Skörpustu aðfinnslurnar koma frá
reglufélögum sjálfum. Þeir finna sárast
til þess, hve mikið er ógert af því, sem
þyrfti að gera. Þeir skilja bezt, því verk-
efnin eru mikilvæg
Þannig hlýtur þetta að vera. Þannig
á þetta að vera.
En þó menn viðurkenni, að reglan sé
ekki nógu dugleg, ekki nógu afkasta-
mikil, ekki nógu djörf í starfsemi sinni,
þá má ekki vanþakka eða vanmeta það,
sem hún gerir og hefur gert.
Það starf er vissulega mikið orðið
eftir 75 ár.
Þar kemur fleira til en bindindis-
baráttan ein sér, og hefur hún þó verið
ærin, en bindindisbaráttan verður ekki
aðgreind og slkilin frá annarri menning-
arstarfsemi reglunnar, sem einnig miðar
að aukinni bindindissemi. Stúkurnar
hafa alla tíð starfað og starfa sem al-
menn menningarfélög. Þær hafa þjálfað
fjölda manns félagslega, þroskað þá í
samstarfi til samstarfs. Þar hafa verið
rætt margvísleg viðfangsefni, og þær
umræður hafa iðulega hrundið á stað
framkvæmdum nytjamála á öðrum vett-
vangi.
Það er kunnara en frá þurfi að segja,
að margir af fyrstu forvígismönnum
verkalýðssamtakanna í landinu höfðu
hlotið félagslega þjálfun í reglunni og
voru því færari en ella hefði verið til
þess að gegna hinu mikilvæga hlutverki
sínu í verkalýðssamtökunum.
Á það má einnig minna, að í reglunni
nutu konur fyrst félagslegs jafnréttis á
við karla. Þar vöndust þær og þjálfuðust
til samstarfs og samtaka.
Víða um land urðu stúkur fyrstar til
þess að koma up samkomuhúsum, og
raunar fyrst og fremst af því, að þær
voru í vandræðum með húsnæði fyrir
sig. Elzta þessara húsa er góðtemplara-
húsið í Hafnarfirði, er Morgunstjarnan
reisti 1886. Það hús stendur enn, að
vísu endurbætt. Árið eftir kom reglan í
Reykjavík sér upp húsi, því húsi, sem
vér erum nú í.
Þessi samkomuhús reglunnar hafa
orðið margvíslegri félagsstarfsemi ann-
arri að ómetanlegu gagni, jafnvel svo,
að slík starfsemi hefði oft ekki verið
möguleg, ef samkomuhúss stúkunnar
hefði ekki notið við. Sums staðar hafa
bæjarstjórnir haldið fundi sína í húsum
reglunnar um lengri eða skemmri tíma.
Innan reglunnar hefur verið stofnað
til ýmiss konar annarra félaga: íþrótta-
félaga, söngfélaga, taflfélaga og leik-
félaga. — Þess má geta, að Leikfélag
Reykjavíkur var stofnað 1897 upp úr
leikflokki templara, og stofnendur þess,
12 að tölu, voru allir templarar.
Mörg önnur félög og margvísleg
menningarstarfsemi á rætur sínar að
rekja til reglunnar, þótt ekki verði nefnt
hér. En í dag kom út rit um regluna,
störf hennar og stefnu, ágætt rit, þótt
lítið sé, samið af Indriða Indriðasyni.
Þar er gerð betri grein fyrir þessu efni.
Einn þátt í starfsemi reglunnar vil ég
þó nefna, því að hann er svo mikilvæg-
ur, að fram hjá honum verður ekki
gengið. Það er starfsemi hennar meðal
bama og unglinga.
Reglan hefur gefið út barnablaðið
Æskuna í sex áratugi. Það er ærið starf
og ekki lítils vert. Þó er það lítils virði
hjá öðru, sem reglan /hefur gert á þessu
sviði, þar sem er stofnun og starfræksla
barnastúkna og unglingastúkna. Þar
hefur mesti fjöldi barna og unglinga
verið vaninn og þjálfaður við marghátt-
að félagsstarf, æfður við ýmiss konar
tómstundavinnu. Þarna hefur reglan
unnið mikilvægt uppeldisstarf, sem ekki
er unnt að meta.
Reglan hefur frá upphafi reynt að
skapa og efla þann hugsunarhátt með
þjóðinni, sem er nauðsynleg undirstaða
bindindissemi, nauðsynlegur undanfari
skynsamlegrar og heilladrjúgrar lög-
gjafar um áfengismál. Hún hefur unnið
mikið í þá átt. En hún hefur ekki getað
gert nóg, langt frá því. Um það er
ástandið í þessum efnum nú í dag tal-
andi vottur.
En einmitt á þessum vettvangi hefur
verið unnið hvað snarpast gegn regl-
unni. Sumir hafa gert það með orðum,
aðrir með breytni sinni og framkomu.
Fjöldamargir menn, sem segja það
æskilegt, að þjóðin sé bindindissöm,
finna ekki til ábyrgðarinnar, sem á þeim
sjálfum hvílir í þessu efni, skilja ekki að
það skipti máli, hvort fordæmi þeirra
beini öðrum — oft óreyndum, óþrosk-
uðum unglingum — veg til velfamaðar
eða tjóns. Áfengisneyzla og áfengis-
Árni Óla sjöftugur
Árni Óla varð sjötugur 2. desember
sl. En okkur sem þekkjum orku hans,
elju og áhuga, finnst hann ekki gamall.
Ámi er fæddur að Víkingavatni í
Kelduhverfi, er af góðu, duglegu og
greindu fólki í báðar ættir. Hann var
snemma vaninn við algeng sveitastörf
og reyndist þar liðtækur, en bókhneiður
var hann, spurull og fróðleiksfús. Hann
vann heima framað tvítugu, en lauk
tuttugu og eins árs prófi úr Verzlunar-
skóla Islands. Þrem árum síðar gerðist
hann blaðamaður við Morgunblaðið,
lagði blðamennsku fyrir sig sem aðal-
starf fyrstur allra íslendinga. Hann hefur
starfað við Morgunblaðið samfleytt
í hálfan fimmta áratug, var ritstjóri
Lesbókarinnar 1926—1936, tók síðan
við því starfi á ný og gegnir því enn við
ágætan orðstír, hefur gert Lesbókina
að merku fróðleiksriti og leggur þar
veitingar eru ekki einkamál, heldur sam-
félagsmál. Fyrir hverjum manni, sem
neytir áfengis eða veitir áfengi, liggur
sú spurning, hvort íslenzka þjóðin eigi
að vera bindindissöm eða ekkiv hvort
hann ætli að stuðla að bindindissemi
þjóðarinnar eða draga úr henni, hvaða
áhrif hann ætli að hafa á hugsunarhátt
þjóðarinnar í þeim efnum.
Indriði Indriðason kemst svo að orði í
riti sínu, því er ég nefndi áðan:
„Áfengismálin verða ekki leyst fyrr
en einstaklingar þjóðfélagsins almennt
finna og viðurkenna samábyrgð sína.
Þjóðarviljinn einn, studdur vitsmunum
og samábyrgð þj óðhagslegra staðreynda,
hlýtur að marka þá stefnu, er ráða skal
í framtíðinni. Sú stefna gæti haft að ein-
kunnarorðum: Allsgáðir menn í sam-
ábyrgu og sjálfstceðu þjóðfélagi.“
Undir þessi orð vil ég taka.
Margir menn utan reglunnar hafa
metið starfsemi og viðleitni reglunnar
að maklegleikum. Alþingi hefur um
langan aldur styrkt starfsemi hennar
með meiri eða minni fjárframlögum úr
sameiginlegum sjóði landsmanna.
Ymsar bæjarstjórnir hafa gert hið sama
úr sjóðum bæjarfélags síns.
Þessi viðurkenning er þakkarverð.
Hitt væri þó meira virði, ef ríkisstjóm,
Alþingi og bæjarstjómir á hverjum tíma
styddu sjálfar stefnu reglunnar með orð-
um og fordæmi, með samþykktum og
athöfnum. að gera íslendinga bindindis-
sama þjóð.
Til þess var reglan hér á landi stofn-
uð. Hún hefur unnið að því í 75 ár. Hún
er staðráðin í að gera það framvegis.
Til liðsinnis í því efni heitir hún á alla
góða Islendinga.