Eining - 01.12.1961, Blaðsíða 14

14
EINING
HRAFNSEYRI
Eftir séra Böðvar Bjarnason, prófast.
Af ýmsum ástæðum þótti mér vænt um
að eignast þessa myndarlegu og fróðlegu
bók. Höfundi bókarinnar hafði ég kynnst
um áratuga skeið, og þau kynni voru góð.
Séra Böðvar var margfróður og vel mennt-
aður maður og í alla staði drengur góður.
Við áttum að minnsta kosti tvö mikil sam-
eiginleg áhugamál, þar sem var kristin trú
og bindindismálið. Séra Böðvar sagði mér
stundum eitt og annað frá bindindisbarátt-
unni á yngri árum hans og gerði ég mér
nokkrar vonir um að honum myndi endast
aldur til að skrifa eitthvað um það, en
því miður varð ekki svo, og er eftirsjá í
því. En við sögu Hrafnseyrar lauk hann
og má fagna því. Bók þessi minnir mig
skemmtilega á góðar komur til prófasts-
hjónanna á Hrafnseyri og nokkrar göngu-
ferðir yfir fjallið þaðan til Dýrafjarðar.
Það er oftast notalegt að skyggnast um í
- löndum minninganna.
Bókin Hrafnseyri er falleg og vönduð að
öllum frágangi. Séra Böðvar var hagur vel
á íslenzka tungu og unni henni hugástum,
einnig sögu síns lands, og þá ekki sízt sögu
Hrafnseyrar. Ólafur Þ. Kristjánsson, skóla-
stjóri Flensborgarskóla, bjó bókina til
prentunar og var hún þar í góðs manns
höndum, hefur hann lagt í það allmikið
verk. Formála skrifar hann einnig. Nokkrar
myndir prýða bókina, uppdrættir einnig, en
þá hefur gert Ágúst Böðvarsson landmæl-
ingamaður, sonur séra Böðvars. Litprentuð
kápumynd er hin mesta prýði, og vafalaust
mun öllum, sem kynntust séra Böðvari
Bjarnasyni, þykja vænt um að eiga í bók-
inni myndina af honum sjálfum. Hún sýnir
mjög greinilega, hve hans góða sál hafði
fengið myndarlegt ytra gerfi.
Bókin er um alla þá presta, sem þjónað
hafa á Hafnseyri, fæðingarstað Jóns Sig-
urðssonar, mannsins, sem þjóðin dáir öllum
fremur, að minnsta kosti stjómmálamönn-
um.
Gaman og gott er að lesa lýsingu bókar-
innar á foreldrum Jóns Sigurðssonar, Þór-
dísi Jónsdóttur, Ásgeirssonar prófasts í
Holti í Önundarfirði. Hún var 29 ára, þeg-
ar hún giftist séra Sigurði Jónssyni, hinn
29. september 1803, sem þá var lítið eitt
yngri en frúin. Henni lýsir séra Oddur
prófastur Svensson á Hrafnseyri á þessa
leið:
„Hún var í meðallagi há, vel vaxin, and-
litið frítt og gáfulegt, augun móleit og fjör-
mikil, kona var hún hæglát og geðgóð, en
stjórnsöm á heimili. Að jafnaði var hún
fáorð, en hafði það til að vera hnyttin og
jafnvel meinleg í orði, ef henni þótti mið-
ur.“ — Svo segir séra Böðvar: „Það er
haft eftir Hrólfi Hrólfssyni, sem lengst
ævi sinnar var vinnumaður hjá séra Sig-
urði og frú Þórdísi, að hann vildi heldur fá
tíu ónota orð frá prófasti en eitt frá
maddömunni. Hrólfur þessi var eitt hið
mesta dyggðahjú og tók mjög miklu ást-
fóstri við börn þeirra hjóna, einkum Jón.
Ennfremur segir séra Oddur: „Þótt séra
Sigurður væri að vísu einn hinn mesti iðju-
og dugnaðarmaður, og þó að honum bless-
aðist mjög svo vel búskaparhagur, einkum
eftir að hann sat einn að brauðinu, var
velmegun hans og búsæld ekki síður að
þakka dugnaði og ráðdeild hans góðfrægu
konu, sem á Vestfjörðum er orðlögð fyrir
framúrskarandi gáfur, dugnað og alla
þá kosti, sem prýða góða konu.“ Hér við
bætir séra Böðvar þessu: „Góðhjörtuð var
frú Þórdís örlát við fátæka. Það er haft
eftir séra Sigurði, að hann hafi einhverju
sinni sagt við konu sína, er hún var að
gefa einhverjum fátækum: „Þú vilt gefa
allt, Þórdís.“ Var þó séra Sigurður alls
enginn nirfill, heldur mjög greiðvikinn við
þurfendur.
Um séra Sigurð segir Oddur Sveinsson:
„Sem prestur og prófastur var séra Sig-
urður efunarlaust flestum samtíðarmönn-
um sínum fremri að reglusemi og vand-
virkni í öllu. Hann var að vísu ekki sérlega
fljótgáfaður eða bráðskarpur, sem menn
kalla, en hafði einkar gott minni og greind-
argáfu og kunni yfir höfuð vel að nota
gáfur sínar. Hann var mikið góður kenni-
maður og vandaði kenningar sínar mæta-
vel, eins og öll önnur verk sín. Öll embættis-
verk hans voru leyst af hendi með mestu
snilld. Hann var raddmaður góður. Meðan
hann var í skóla, var hann valinn þar til
þess að vera forsöngvari.“
Ennfremur segir séra Oddur:
„Séra Sigurður var hár maður vexti,
þrekinn vel og að öllu hinn karlmannlegasti.
í framgöngu var hann hversdagslega mikið
stilltur og alvarlegur, en þó hinn viðfeldn-
asti og viðræðubezti við alla, sem hann átti
tal við. Hann var einhver hinn mesti reglu-
og hófsmaður um alla sína daga, og tók því
hart á öllum ósiðum og óreglu. Ávallt sýndi
hann sig sem hetju og mesta þrekmann,
bæði lkamlega og andlega. Hann var hinn
mesti iðjumaður, og hataði því ekkert meir
en iðjuleysi og leti, enda sást hann aldrei
svo, að hann væri ekki eitthvað að starfa.
Þó að hann framan af ævi sinni yrði að
ganga að allri vinnu, bæði meðan hann var
hjá föður sínum og fyrst eftir að hann
fór að búa sjálfur, gleymdi hann ekki bók-
iðnum sínum, því oftast hafði hann á vetr-
um marga kennslupilta. Sumum kenndi
hann að skrifa og reikna, sumum undir
skóla og sumum undir burtfararpróf."
Daði Níelsson segir um séra Sigurð:
„Séra Sigurður er vel lærður gáfumað-
ur, forstands- og atorkumaður mikill, ágæt-
ur barnafræðari og skólalærdómskennari,
glaðsinna og gestrisinn, siðferðisgóður og
vel látinn almennt.“
Geir biskup Vídalín segir um hann:
„Séra Sigurður hefur góðar eðlisgáfur,
sem hann hefur lagt mikla rækt við. Eins
er hann afbragðs kennari í trúarbrögðum
og mjög vel látinn í sókninni. Auk þess er
hann reglusamur og dugmikill við búskap.“
Þannig er foreldrum frelsishetju íslenzku
þjóðarinnar lýst. Slík lýsing á því miður
ekki við alla foreldra, ekki einu sinni við
allar prestsfjölskyldur, en frá slíkum heim-
ilum og af slíku fólki eru venjulega komn-
ir atgerfismennimir, hinir farsælu og
vönduðu menn.
í heilagri ritningu er þess oft getið, hver
hafi verið móðir hinna góðu konunga ísra-
els. Jón Sigurðsson átti þrekmikla, gáfaða
og „góðfræga“ móður, og föður hinn mesta
manndóms- og dyggðamann. — Góðar eru
gjafir slíkra heimila til þjóðarinnar.
Fæstir menn eru gallalausir, og erfitt er
að fyrirgefa Jóni Sigurðssyni að láta fest-
armey sína bíða eftir sér 12 ár. Enginn veit,
hverju þjóðin hefur tapað af þeim sökum,
en margt mun hinn góði maður hafa haft
sér til afsökunar.
Lesendur blaðsins hafa ef til vill gaman
af að sjá, hvers konar íslenzku sumir lands-
menn rituðu og töluðu á 15. öldinni. í bók-
inni Hrafnseyri er sýnishorn af þessu,
bréf, sem Jón dan Björnsson, bóndi á
Hrafnseyri, skrifaði Páli Jónssyni á Skarði,
mági sínum:
„Ærligan dandi mann pal jonsson heils-
ar ek jon biornzon kærliga með gud okhans
modur.
þackar ek ydur kærliga firir alla ydar
dygd ok æru er þier hafit mier synt alltid.
kunngiori ek ydur at mier var sagt at
þier mundut rida sudur a landit nu j haust.
þui bid ec ydur at þier giorit suo uel sem
ek treysti til ydur og sendit mier ydart
opit bref til þess at giora vm mal ockur
ketils þui þath umbodit er nu uti er þier
gafut mier fyrri en ecki at giort at malinu.“
— Þetta nægir víst, og svo kveður bréf-
ritarinn á þessa leið:
„hier med bifel eg ydur gud j ualld ok
hans uelsignadri modur j’umfrv sancte
Marie ok ollum himinrikis herskap.
Segit soluegu systur minni þusund marga
goda nott firir mik.“
Spjall þetta um bókina skal nú ekki lengt
að ráði. Formáli hennar, eftir Ólaf Þ.
Kristjánsson, er stuttur, en góður. Þar er
farið með nokkrar setningar eftir Sigurgeir
Sigurðsson, fyrr biskup, um höfund bókar-
innar:
„Frábær embættismaður, reglusamur og
skyldurækinn svo sem bezt má verða. Var
hann hinn mesti áhugamaður um málefni
kristni og kirkju og ævinlega reiðubúinn,
er hann var kvaddur til starfa fyrir kirkj-
una, hvort heldur var í sínum eigin söfn-
uðum eða til fyrirlestra og fundarhalda á
hennar vegum utan héraðs. Hann var á-
hugasamur starfsmaður í góðtemplararegl-
unni og studdi málefni hennar eftir því sem
hann fékk við komið með ráðum og dáð.“
Fleiri fagra vitnisburði á séra Böðvar í
formála bókarinnar. Menningarsjóður gaf
út bókina, er liðin voru 150 ár frá fæðingu
Jóns Sigurðssonar, en nafn hans og ævi-
starf hefur gefið tilefni til að rita fremur
sögu Hrafnseyrar, en margra annarra
kirkjustaða á landinu. P. S.
ÁFENGISSALAN
þriSja ársfjórðung 1961
(1. júlí til 30. sept.)
Heildarsala:
Selt í og frá:
Kr.
Reykjavík................... 43.412.197,00
Akureyri..................... 6.694.452,00
ísafirði .................... 1.685.449,00
Siglufirði .................. 2.984.700,00
Seyðisfirði ................. 2.561.503,00
í Kr. 57.338.301,00
Á sama tíma 1960 var salan, eins og hér
segir:
Selt í og frá: Kr.
Reykjavík.................. 40.429.619,00
Akureyri .................. 5.513.775,00