Vera - 01.02.1985, Blaðsíða 34

stöðuhækkanir og titlatog): „konur taka
þaö fram yfir allt annaö aö finna aö þær
eru í sambandi við aðra persónu” (bls.
145) — karlar taka þaö fram yfir allt annað
aö eignast glæstan framaferil. Konur búa
við tvöfalt vinnuálag, sem þær kjósa sér
heldur en álag á samband sitt viö t.d. eig-
inmann, konur viðhalda hinni eilífu kven-
ímynd af ótta viö aö missa hylli karla. Þær
hræðast þaö óvænta vegna þess aö þeim
er innprentað þaö í bernsku. Engu oröi er
vikið að því hversu mikið konur eiga undir
körlum, hversu erfitt það er fyrir konur aö
lifa sjálfstæöu lífi innan þess ramma, sem
samfélagið setur þeim, eöa aö því, hvers
vegna litlum stelpum er kennt aö varast
myrkur og skúmaskot. Konur eru söku-
dólgar, geta sjálfum sér um kennt og þurfa
aðeins aö tileinka sér hætti karlaveraldar-
innar til aö komast í hinn þráöa forstjóra-
stól. ,,Þaö hefur lengi veriö boröleggjandi
aö konur njóta sín ekki alls kostar á vinnu-
markaðinum. Þaö hefur hins vegar vantaö
skilning á því aö hve miklu leyti þetta er
konunum sjálfum aö kenna.” (bls. 36) Ef
þaö, sem stendur konum fyrir þrifum, er
ábyrgö þeirra á heimilum (og á körlum,
sem kunna ekki aö annast sjálfa sig) og
BÆKUR
BÆKUR
BÆKUR
Á Gljúfrasteini (278 bls.)
Edda Andrésdóttir ræöir viö Auði
Sveinsdóttur Laxness
Útg. Vaka — bókaforlag Rvík 1984
Metsölubókin „Á Gljúfrasteini”, þar
sem Edda Andrésdóttir ræðir við Auði
Sveinsdóttur, hefur farið eins og logi yfir
akur. Bækur af þessu tagi kallast samtals-
bækur og eru nú mjög vinsælar. Ýmislegt
úr einkalífi fólks er þar tínt til, til þess að
fullnægja þeirri hvöt mannsins aö vilja vita
allt um náungann, einkum og sérílagi ef
viökomandi er þekkt nafn.
í þessu tilfelli er kona gift einu merkasta
skáldi þessarar aldar og þaö er tilefni þess
aö Edda fer og sækir hana heim, spyr
hana spjörunum úr og gluggar auk þess í
dagbækur hennar og bréf. Þeim stöllum er
mikið niðri fyrir. Á tæplega 300 síðum
reyna þær að koma sem flestu að úr viö-
burðaríkri ævi Auöar.
Vaðið er úr einu í annað, allt frá gesta-
gangi í Mosfellsdalnum til heimsreisunn-
ar, án þess aö hrífa lesandann meö hann
hefur gleymst í ákafanum.
[ frásögninni hefði mátt gera færri mál-
um ítarlegri skil. Sem dæmi má nefna þeg-
ar „Melkorku” ber á góma (s. 32), en það
er kvennablað sem kom út á árunum
1944—1962. Auður átti sinn þátt í stofnun
blaðsins og skrifaði í þaö. Þarna var hægt
þrá þeirra eftir manneskjulegum sam-
böndum eins og Colette heldur fram, má
þá ekki spyrja hvort það standi ekki körl-
um fyrir þrifum að axla ekki ábyrgð heima
hjá sér og fórna persónulegum samskipt-
um fyrir glæstan feril í höröum heimi viö-
skipta-og verslunartil að mynda? í „Ösku-
buskuáráttunni” eru konurnar gallaöar,
karlarnir ekki — í framtíðarríki kvenfrelsis-
baráttunnar veröa bæöi þreytt og karlarnir
ekki síður, þeir væru líklega líkari konun-
um nú en þær körlum! En kvenfrelsisbar-
áttan á ekki upp á pallborðið hjá Colette
Dowling enda fæ ég ekki betur séö en hún
misskilji inntak þeirrar baráttu gjörsam-
lega. „Á þessum tímum var kvenréttinda-
hreyfingin sífellt að eflast, en hún lagði
enga áherslu á aö konur yröu aö taka meiri
ábyrgöásjálfum sér. Þaö komu hins vegar
framtillögurumaögefa þyrfti konum vissa
hluti. . .viövildumfrelsiðenvorumekkitil-
búnar til þess aö axla ábyrgðina, sem því
fylgdi.” (bls. 114) Ég held engin okkar fari
fram ágjafir, heldur þvert á móti höfum viö
gert kröfur til skuldar, sem karlaveldið á
okkur aö gjalda; til sjálfstæöra réttinda.
M.a. þeirra réttindaog þessfrelsis, aðskil-
greina sjálfar hvaö ábyrgö skuli vera.
Ms
að staldra við og hafa fleiri orö um sögu
þessa merkilega blaðs, sem fáar konur
vita um, því miður.
Sá háttur Eddu aö setja spurningar inn
í textann hér og þar, finnst mér hvimleiður.
Þær slíta sundur frásögnina og gera henni
ekkert gagn. Á síðu 113, er t.d. þessi
spurning: „finnst þér ekki erfitt að vera í
boðum frá morgni til kvölds?” . . . spyr sá
sem ekki veit!
Bókin er hroðvirknislega unnin, eins og
höfundur sé vanur hröðum vinnubrögöum
og litlu nostri. Frásögnin inniheldur margt
sem eiginlega engum kemur viö, nema
þeim sem þekkja þau hjón, Auði og Hall-
dór, samanber endalaus upptalning á
frægu fólki.
Þaö er greinilegt aö það hefur veriö
gestkvæmt á bænum og gaman að koma
þar, hvort sem var í stuttar heimsóknir eða
á hljómleika. Þau eru áreiðanlega ekki
mörg heimilin sem bjóða upp á slíka
skemmtun nú þegar flestir sitja límdir í
sófanum og góna á sjónavarp eöa mynd-
bönd.
Þó boðið hafi veriö upp á menningarleg-
ar skemmtanir á Gljúfrasteini, verður ekki
sagt að Edda geri slíkt hiö sama. Hún dett-
ur í þá gryfju aö spila á sömu strengi og
hafa verið notaðir í sápuóperum mynd-
bandamarkaöarins — fjöldi þekktra nafna
á að tryggja söluna.
gyöa
Öskrið
Höfundur Lilja K. Möller.
Útgefandi AB.____________________________
Ára er ófrísk. Ára á bágt. Ára er ein í
öfugsnúnum og óvinveittum heimi, veru-
leikinn er haröur og kaldur, enginn elskar
Áru, ekki einu sinni hennar eigin móðir,
eða Dagur, kærastinn hennar. Enginn í öll-
um heiminum er góöur við aumingja litlu
Áru sem þráir ást og hamingju og riddar-
ann á hvíta hestinum.
Ára stundar sjálfsrýni, Ára lætur sig
dreyma um ást og rómantík, Ára vill ekki
aö mennirnir þurfi aö þjást, Ára er misskil-
in af öllum, Ára er eitt stórt ég og Ára er
frekar leiðinleg.
Lilju K. Möller er ákaflega niöri fyrir í ný-
útkominni bók sinni Öskrinu, sem ber
þess öll merki að vera fyrsta bók höfundar.
Síöa eftir síöu er ofhlaðin líkingum og
vangaveltum, hver er ég, hvert fer ég og
hver er tilgangurinn.
í öllu þessu drukknar það sem gott er í
bókinni. Og þó bókin sé augljóslega skrif-
uö af miklum tilfinningahita og þörf, vantar
einhvern neista þar sem höfundi tekst
hvergi að vekja samúö með Áru eöa andúö
á mömmunni né heldur Degi, sem er þó
hin týpíska karlremba.
Af öllu því sem hrjáir hina margsvekktu
Áru er þó engu aö síður sumt skiljanlegt.
Þar er helst aö nefna spurninguna um lif
og dauða, um fóstureyöingu, á hún aö láta
eyða fóstri eöa ekki, á þaö aö lifa eða
deyja. Veröur henni refsaö eða fær hún
annað tækifæri. Sú kvöl er skiljanleg.
Lýsingar Lilju á hóteli Dags úti á landi
voru sömuleiöis sláandi. Þar er lýst á
áhrifamikinn hátt drykkjuskap og ólifnaöi
unglinganna, sem vekja henni viöbjóö, og
valda henni sálarkvöl. Og þá má ekki
gleyma sjónarhóli Dags sem finnst aö til-
gangurinn helgi meðalið, þ.e.a.s. mórall-
inn er: Þaö er í lagi aö græöa á vesöld ann-
arra, ef ég geri þaö ekki gerir þaö bara ein-
hver annar. Sorglegt sjónarmiö. Og ef
þessi lýsing á við rök aö styðjast í veruleik-
anum, er þar ærið umhugsunarefni. En
svo er það sjálfsrýnin. Hver kannast ekki
við aö hafa farið í gegnum einhverskonar
sjálfsrýni-tímabil, þar sem spurningin var
helst „hver er ég” og „hver er tilgangur-
inn?” Uppfullur af hugsjónum um friö á
jöröu og betra og fegurra mannlíf. Sem
betur fer gáfu ekki allir út bók um efniö.
Ég hef ekki trú á aö bók Lilju, Öskrið, sé
nokkrum manni opinberun. Ég held að
eðlilegt sé að ætla aö bókin sé einhvers
konar persónulegt uppgjör Lilju viö sjálfa
sig. í bókarlok er Ára risin upp, „komin á
einkabíl”, eins og hún sjálf oröar þaö, hef-
ur öðlast nýja lífssýn; er oröin sátt við sjálfa
sig. Og þá er kannski ástæöa til aö ætla aö
von sé á góöu frá Lilju næst þar sem hún
er þrátt fyrir allt ágætlega skrifandi og von-
andi búin að skrifa sig frá neikvæðum til-
finningum og farin aö líta tilveruna bjartari
augum.
Edda Jóhannsdóttir
34