Vera - 01.12.1988, Blaðsíða 24

Nýlega hafði Vera spurnir af hjúkrunarfræðingi
sem héltfyrirlesturum hjúkrunarstarfið og kvenfrels-
isbaráttuna (feminisma), sem þykir nokkuð frétt-
næmt því þó hjúkrun sé starf sem er mótað af kon-
um og stundað af konum heyrist það ótrúlega
sjaldan nefnt í tengslum við kvenfrelsisbaráttuna.
Veru lék því forvitni ó að finna þessa konu og heyra
um tengsl kvenfrelsisbaráttu við hjúkrunarfræði og
læra um viðhorf hennar og rannsóknir. Eftir nokkra
leit fannst Kristín Björnsdóttir hjúkrunarfræðingur
uppi í Háskóla Islands þar sem hún kennir í náms-
braut í hjúkrunarfræði. Kristín Björnsdóttir lauk BSc
prófi í hjúkrunarfræði við Háskóla Islands árið
1981 og eftir tveggja ára starfsreynslu fór hún í
framhaldsnám í hjúkrunarfræði til Bandaríkjanna.
Hún er nú að vinna að doktorsritgerð sem fjallar um
hvað mótar samskipti hjúkrunarfræðinga og sjúkl-
inga. I rannsóknum sínum gengur Kristín út frá því
að hjúkrun er starf sem stundað er af konum fyrst og
fremst og hún tekur mið af sjónarhorni kvenna. Er
þá mikið um að hjúkrunarfræðingar erlendis taki á
rannsóknum í hjúkrun út frá ,,feminisku" sjónar-
horni?
„Þeim
,,Nei það er mjög þröngur hópur sem gerir það. Raunar var mér
ráðlagt frá því að taka þennan pól í hæðina af sumum félögum mín-
um í skólanum. Þeim fannst ég allt of róttæk. Mér hins vegar fannst
þetta allaf mjög eðlilegt viðfangsefni. Ef til er eitthvað sem heitir
hjúkrunarfræði þá hlýt ég að leita að þeim fyrirbærum sem þessi
fræði takast á við. I leit minni að því hvað mótar hjúkrunarfræðina
stóð það upp úr, sem mikilvægt atriði, sú staðreynd að hjúkrunin er
kvennastarf. Eg ákvað að byrja á þeim grunni og svo sögu hjúkrun-
arstarfsins því fræðigreinin er jú ekki til án starfsins.
Við vitum nú að konur hafa sinnt mikilvægum störfum sem hafa ver-
ið ósýnileg, en eru samt mikilvæg. Þetta eru störf sem felast í því að
styðja einstaklinga til þroska, vernda og hjálpa, það sem við nefn-
um umönnunarstörf, störf sem snúa að einstaklingum en ekki hlutum.
Konur hafa sinnt þessum störfum og þau eru ósýnileg þ.e.a.s. þang-
að til þær hætta, þangað til enginn sinnir þeim lengur. Þetta á við
um hjúkrunarstarfið líka. Margir skilgreina hjúkrunarstarfið sem
tæknilega framkvæmd á verkum læknanna, kvennahlutann sem er
ósýnilegur.
Nú hata margar rannsóknir á heilbrigðisþjónustunni lýst henni
sem mjög ópersónulegri. Manngildi virðast ekki lögð til grundvallar.
Hins vegar eru svo einkenni hjúkrunarstéttarinnar sem kvennastéttar
þar sem mannlegu hliðinni er sinnt. Þetta er mótsögn sem ég geng
út frá í rannsóknum mínum og ég hef áhuga á að skoða samspil
þessara þátta."
24
Hvernig hafa feministar haft áhrif á hjúkrunarfræðina?
,,l Bandaríkjunum hafa feministar utan stéttarinnar kallað hjúkrun-
arfræðinga „token torturers". Þarna er litið á lækninn sem kvalara
og hjúkrunarfræðinginn sem þann sem framkvæmir verkin sem hann
skipar, einhverskonar böðul. Læknirinn segir til dæmis að sjúklingur-
inn eigi að fá lyf og hjúkrunarfræðingurinn sér um framkvæmdir.
Með þessu er verið að segja að hjúkrunarfræðingurinn sé viljalaust
verkfæri í höndum læknisins og samskiptum læknis og hjúkrunar-
fræðings líkt við samskipti karls og konu á heimilunum. Þar er mikil-
vægi ákvarðana skilgreint út frá gildismati karlanna t.d. eru fjármál
álitin mikilvæg, en umönnun og matseld, sem konan tekur oftar
ákvarðanir um, er ekki álitin eins mikilvæg. Þegar hjúkrunarfræðing-
urinn er skilgreindur út frá starfi læknis er verið að taka gildismat karl-
„Kvennahreyfingin hefuraldrei stutt baráttu
hjúkrunarfræðinga fyrir aukinni menntun því
hún taldi ekki þurfa menntun til hjúkrunar-
starfa heldur bara stórt hjarta."
fannst ég i