Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 123

RITMENNT
BEITT SÁ HAFÐI BJÖRTUM ANDANS VIGRI
Sr. Árni Helgason
prófastur (1777-1869),
sem gegndi biskups-
embætti um skeið, frá
hausti 1823 til vors
1825, vígði síra Jón til
prests 9. maí 1824.
Árni fékk Garða á
Álftanesi í olttóber
1825 og bjó þar til
dauðadags.
Teikning eftir R. Keyser.
líkama, og annar maður með honum sem
var hjá mér vinnumaður.60 Höfðu þeir flutt
mann yfir undir Steinanes frá Otrardal, og
rak son minn á floti með bátnum inn í
Trostansfirði, en hinn fannst aldrei. Þá var
Sigurður 18 vetra. Var ég þar eftir tvö ár í
Otrardal og fæddist þar hið þriðja barn
okkar hjóna, 23. jan. 1832, og hét það Sig-
urður. (Varð hann síðar mesti aumingi61 og
dó á sveit 1870, eftir það faðir hans gat ekki
séð um hann, og hann var sjálfur orðinn
örvasa gamalmenni.) Gat ég þá eklci fest
lengur yndi í Otrardal, eftir það ég hafði
misst þar son minn, sem var okkar hjóna
yndi og von til aðstoðar. Hafði ég þá brauða-
skipti við síra Jón Jónsson í Dýrafjarðar-
þingurn, og flutti hann að Otrardal og dó þar
sarna árið,62 en ég aftur í Dýrafjarðarþing
urn vorið 1832, að Núpi, en Gerðhamrar
voru lénsjörð.63
Þá seldi faðir minn part þann sem hann
atti í Eyri í Seyðisfirði, ellefu hundruð <og)
30 álnir, en ég átti tvö hundruð <og) 30 áln-
ir, og seldi hann það líka mér óvitandi Krist-
jáni Guðmundssyni í Vigur.64 Bauð Kristján
honum þá til sín, og fór hann þangað, en
texta: Hver er ég drottinn drottna, að þú hefur leitt
mig hingað til?" (bls. 217).
60 Sighvatur segir í Prestaævum að þetta hafi verið
Jón, sonur Benedikts Gabríels, sem þá hafi verið 27
ára. Það kemur heim og saman við prestsþjónustu-
bók Otradals. Þar hafa verið færð inn nöfn þeirra
Sigurðar Jónssonar (18 ára) frá Otradal og Jóns Bene-
dilttssonar (27 ára) „frá sama stað" og dánardagur
þeirra, 12. mars; í athugasemdum ltemur fram að
þeir hafi drultltnað á sjó. Greftrunardagur Sigurðar
er tilgreindur (25. rnars), en í samhærilegum reit við
nafn Jóns er tálcn sem gefur til ltynna að enginn sé
greftrunardagurinn; lík hans liefur eltlti fundist. I
Annál nítjándu aldar I við árið 1830 segir: „Tveir
menn fórust af bát á Arnarfirði" (420), og er
vafalítið átt við umræddan atburð. - Um þennan
atburð og viðsltipti Benedikts Gabríels og síra Jóns
hefur orðið til þjóðsaga; sjá Vestfirzkar þjóösögur
III, 121-25; Þjóðsögur og þættir II, 104-06. Sam-
kvæmt þeirri frásögn fórust þrír menn með bátn-
um: Sigurður, sonur síra Jóns, Hallgrímur Péturs-
son vinnumaður („sonur Péturs bónda í Reykjar-
firði, síðar hreppstjóra") og Jón, sonur Benediltts
Gabríels. „Er ltom vestur á fjörðinn miðjan skall á
ofsalegt kafaldsél með áhlaupsveðri af norðri. Fórst
þar báturinn og allir þeir sem á honum voru. Var
það skammt undan landi í Otradal, og rak líkin þar
upp í fjöruna, og voru þau flutt heim til bæjar ...
Talið var að áhlaupsveður það er orsök varð að slys-
inu hefði verið galdraveður af völdum Benedikts, og
hefði hann með því viljað ná sér niðri á presti, en
ekld vitað að sonur sinn væri með í förinni" (Þjóð-
sögur og þættir II, 105; sbr. Vestfirzkar þjóðsögur
III, 122).
61 „Hann varð sem ráðskertur" (Prestaævir, 218). - Af
frásögnum að dæma liafði Sigurður yngri auknefnið
„velveriss": „Viðkvæði hans var: „Það getur vel
verið," en varð í framburði: velveriss - með langri
áherzlu á iss, og af því var auknefni hans dregið"
(Þjóðsögur og þættir II, 106; sbr. Vestfirzkar þjóð-
sögur III, 125). Samkvæmt þjóðsögunni olli fjöl-
kynngi Benedikts Gabríels vitfirringu Sigurðar
yngra, en Benedikt taldi sig eiga síra Jóni grátt að
gjalda (sbr. nmgr. 60).
62 Jón Jónsson (1800-32) var vígður prestur til Dýra-
fjarðarþinga 1828, bjó þar fyrst í Stóra-Garði
(Meira-Garði), síðan að Gerðhömrum. - í Æfum
lærðra manna (37. bindi: 'Jón Sigurðsson') vitnar
Hannes Þorsteinsson til bréfs sem síra Jón hefur
sltrifað bisltupi, dagsett 3. janúar 1832 í Otradal.
Þar lýsir síra Jón miklum söknuði eftir sviplegt frá-
fall sonar síns og ýmsu því er knúi hann til að fara
119