Ljósmæðrablaðið - 15.12.2008, Blaðsíða 6

Áhyggjur og kvíði á meðgöngu
Eðlilegur fylgifiskur eða óásættanlegt fyrirbæri
Útdráttur
Þar sem meðganga er tími mikilla breyt-
inga hjá konum, sérstaklega konum sem
eiga von á sínu jyrsta barni álíta margir
eðlilegt að tilfinningar eins áhyggjur
og kvíði skjóti upp kollinum einhvern-
tímann á meðgöngunni. En hvað er það
sem veldur konum áhyggjum og kvíða á
meðgöngu?
Tilgangur þessarar rannsóknar er að
fá innsýn í hugarheim kvenna varðandi
áhyggjur og kvíða á meðgöngu oggreina
hverjar eru orsakir fyrri vanlíðaninni.
Notast er við eigindlega rannsóknarað-
ferð og stuðst er við rannsóknaraðferð
sem hefur verið nefndaðferð Vancouver-
skólans í jyrirbærafrœði. Þátttakendur
voru níu barnshafndi konur sem sóttu
mœðravernd á Heilsugœslustöðina á
Akureyri. Tekið var eitt viðtal við hverja
konu og viðtölin hljóðrituð.
Við úrvinnslu á viðtölum voru greind
jimm þemu en þau voru; reynsla, fóstur-
lát, fósturgallar, fæðing og daglegt
líf. Helstu niðurstöður sýndu að allar
konurnar fundu jýrir einhverjum
áhyggjum tengdum meðgöngunni. Túlka
má kvíða og áhyggjur kvennanna helst
sem neikvæðar vangaveltur sem jœstar
höfðu mikil áhrif á daglegt líf þeirra.
Lykilhugtök: meðganga, áhyggjur
á meðgöngu, kvíði á meðgöngu, jýrir-
bœrafræði, viðtöl.
Inngangur
Vægar áhyggjur og kvíði geta orðið
til þess að einstaklingur leiti sér upplýs-
inga varðandi það sem veldur honum
áhyggjum og nýti þær þannig með
jákvæðum hætti. Sem dæmi má nefna
þungaðar konur sem leita sér upplýs-
inga á meðgöngu varðandi mataræði,
hvernig æskilegt er að foreldrar hagi
sér á meðgöngu, hvað er að gerast á
hverjum tíma meðgöngunnar eða til að
fá upplýsingar um ákveðin einkenni sem
þær fínna fyrir. Hins vegar ef áhyggjur
og kvíði verðandi móður af meðgöngu
og fæðingu eru það miklar að hún getur
ekki notið hinnar stórkostlegu lífs-
reynslu, er nauðsynlegt að taka það
Höfundar:
Sigfríður Inga Karlsdóttin
Ijósmóðir; hjúkrunarfræðingur M.Sc.
Lektor við Háskólann á Akureyri / Ijós-
móðirvið Sjúkrahúsið áAkureyri
Arna Rut Gunnarsdóttir;
hjúkrunarfræðingur B.Sc.
Eva Dögg Ólafsdóttir,
hjúkrunarfræðingur B.Sc.
Linda Björk Snorradóttir;
hjúkrunarfræðingur B.Sc.
Ragnheiður Birna Guðnadóttir;
hjúkrunarfræðingur B.Sc
mjög alvarlega (Guðrún Sigríður Ólafs-
dóttir, 2003). Við upplýsingasöfnun í
mæðravernd Heilsugæslustöðvarinnar
á Akureyri (HAK) eru konur spurðar
hvort þær fínni fyrir áhyggjum og kvíða
í tengslum við meðgöngu. En kveikjan
að rannsókninni vaknaði einmitt í
tengslum við þá staðreynd að töluverður
fjöldi kvenna fínnur fyrir áhyggjum.
Rannsakendum fannst því forvitnilegt
að fá innsýn í upplifun bamshafandi
kvenna af því hvaða þættir það eru
sem valda konum áhyggjum og kvíða á
meðgöngu.
Bakgrunnur rannsóknar
Áður fyrr var talið að ekkert hefði áhrif
á andlegan og líkamlegan þroska bams í
móðurkviði og því skipti ástand móður
á meðgöngu ekki máli. í dag er vitað að
eðlilegur vöxtur og þroski ófædds barns
getur orðið fyrir neikvæðum áhrifum
úr ýmsum áttum. Þar má nefna slæman
lífsstíl móður, heilsufar hennar og
meðgöngutengd vandamál (Mulder o.fl.,
2002).
Rannsóknir benda til að mikilvægt sé
að bera kennsl á konur sem þurfa aukinn
stuðning á meðgöngu (Eriksson, Westman
og Hamberg, 2006). Lítið er vitað um
af hverju sumar konur hafa miklar
áhyggjur á meðan aðrar hafa nánast
engar (Statham, Green og Kafetsios,
1997). Lýðfræðilegar breytur svo sem
aldur, hjúskaparstaða og menntun eru
oft tengdar við áhyggjur á meðgöngu,
þar sem frumbyrjur, einhleypar konur,
ungar konur og konur með litla menntun
eru frekar taldar hafa áhyggjur (Öhman,
Saltdvedt, Grunewald og Waldenström,
2004; Statham, o.fl., 1997).
í umfjöllun um andlega liðan kvenna
á meðgöngu virðist ýmist talað um
áhyggjur eða kvíða og samkvæmt
íslenskri orðabók þá eru áhyggjur og
kvíði svipað fyrirbæri. I skilgreiningum á
áhyggjum er til dæmis talað um kvíða og í
skilgreiningu á kvíða er talað um áhyggjur
(Mörður Ámason, 2002). í heimildum
er ýmist talað um kvíða eða áhyggjur á
meðgöngu og í viðtölum sem tekin voru
við konur í þessari rannsókn töluðu þær
ýmist um kvíða eða áhyggjur, þess vegna
verða bæði orðin notuð í greininni.
Áhyggjur og kvíði á meðgöngu geta átt
rætur sínar að rekja til erfiðrar meðgöngu-
eða fæðingarreynslu konunnar (Melender,
2002b). Þekking og reynsla annarra,
til dæmis af erfíðum fæðingum geta
valdið auknum áhyggjum, sem og sögur
og upplýsingar úr bókum og tímaritum
(Levin, 1991).
Helstu áhyggjuefni kvenna á
meðgöngu
Flestar konur upplifa meðgöngu
sem ánægjulega og yndislega lífs-
reynslu. Nánd við ófætt bam vekur
sterkar kenndir bæði af jákvæðum
og neikvæðum toga, innra með hinni
verðandi móður. Mörgum konum fer
snemma að þykja vænt um barnið og
það fær jafnvel gælunafn. Móðirin
beinir athyglinni inn á við og að baminu
og nálgast það tilfinningalega fremur en
að líta á það sem framandi vem (Anna
Karólína Stefánsdóttir o.fl., 2000).
6 Ljósmæðrablaðið desember 2008