Ljósmæðrablaðið - 15.12.2008, Blaðsíða 18

getur valdið legrofi en er mjög sjaldgæft
hjá frumbyrjum (Medforth, Battersby,
Evans, Marsh og Walker, 2007).
Nýjar verklagsreglur tóku gildi á
LSH í vor (2008) þegar byrjað var að
gangsetja með Cytotec. í þeim er gert
er ráð fyrir að konur séu skoðaðar í
mæðravemdinni eftir 41 viku, metin
sé hæfni legháls og konum boðið að
hreyfa við belgjum. Þessar upplýsingar
eiga svo að fýlgja með þegar konan
kemur inn til gangsetningar í fyrsta
lagi við 41 viku og 3 daga í eðlilegri
meðgöngu. Foreldrar skulu upplýst um
ástæður og framkvæmd gangsetningar
og fá afhent upplýsingablað þess efnis.
Cytotec er notað til gangsetningar hjá
öllum konum, nema þeim sem eru með
ör á legi t.d. eftir fyrri keisaraskurð.
Við komu á deild eru tekin lífsmörk
móður, lega bamsins skráð og er síritun
fósturhjartsláttar og legsamdrátta í 30
mínútur. Ef hjartsláttarrit er eðlilegt er
gefið Cytotec 50 mícrógrömm undir
tungu á 4 klst fresti þar til hríðir hefjast
og er hámarksskammtur 200 mícrógr.
Konan dvelst á deildinni til eftirlits fram
að næstu lyfjagjöf. Þegar samdrættir
hefjast svo, er aftur fylgst með fóstur-
hjartslætti með sírita og gerð er innri
skoðun þar sem leghálsinn er metinn.
Ef Bishop skor er jafnt eða meira en 6
er gert belgjarof við fyrsta hentugleika.
Örvun með oxýtósín dreypi er svo hafín
2 klst frá belgjarofi, en þó aldrei fyrr
en 4 klst em liðnar frá Cytotec gjöf.
Ef oförvun verður í leginu má gefa
hríðaslakandi lyf, Brycanyl 0,25 mg
undir húð eða í æð.
Upplifun kvenna af gangsetn-
ingum
Rannsóknir virðast benda til að konur
séu hrifnari af því að vera settar af stað
heldur en að bíða og sjá til, þegar þær
eru gengnar lengra en 41 viku. I rann-
sókn Heimstad og fleiri (2007) þar sem
viðhorf og upplifun kvenna af gangsetn-
ingu annars vegar og af biða og sjá
meðferðinni (expectant management)
eftir 41 viku hins vegar vom kannaðar,
kemur ifam að þær konur sem vom
gangsettar voru líklegri til þess að velja
sömu meðferð aftur í næstu meðgöngu
(74%) en þær sem fóru sjálfar af stað
(38%) og voru undir auknu eftirliti
fram að fæðingu. Hins vegar upplifðu
gangsettu konumar ákafari hríðar og
styttra var á milli þeirra auk þess sem
fæðingin var styttri. Þrátt fyrir að meiri-
hluti gangsettu kvennana myndi kjósa
þessa gangsetningu aftur ef sama staða
kæmi upp á næstu meðgöngu, vildi
minnihlutinn alls ekki láta gangsetja
sig aftur og var þá helsta ástæða þess
sú, hversu hraðar og ákafar hríðarnar
voru. Vilja greinarhöfundar tengja
þessa upplifun kvennana við notkun
50 mícrogr af Cytotec í leggöng og
hvetja til frekari rannsókna á lyfínu og
skammtastærðum.
Sýnt hefur verið fram á tengsl milli
gangsetningar og minni ánægju kvenna
með fæðingarupplifun sína. Þetta hefur
sérstaklega verið tengt skorti á fræðslu
til kvenna um gangsetninguna sjálfa.
Konum fínnst þær oft ekki hafa fengið
nægilegar upplýsingar um gangsetn-
inguna áður en ákvörðun um hana
var tekin, og því hafí ákvörðunin ekki
verið upplýst (Shetty, Burt, Rice og
Templeton, 2005).
í fræðilegri samantekt Cochrane
gagnagrunnsinns (2008) kemur fram
að sú stefna að gangsetja konur við 41
viku borið saman við að bíða eftir að
kona fari sjálf af stað í viku eða fram
að fæðingu, tengist lægri burðarmáls-
dauða. Hins vegar er áhættan ákaflega
lítil.
Rannsóknir hafa líka sýnt fram á, að
ef að náið eftirlit er haft með konum
eftir 41 viku meðgöngu er ekki munur
á útkomu (Heimstad, Skogvoll, Matts-
son, Johannsen, Ek-Nes og Salvarsen,
2007). Hjá sykursjúkum konum er
annað upp á teningnum þar sem aukin
áætta er á dauða í móðurkviði hjá
þessum konum og er því mælt með að
gangsetja þær við 40 viku ef allt gengur
vel (Hofmeyr, Neilson, Alfirevic,
Crowther, Duley, Gíilmezoglu, Gyte og
Hodnett, 2008).
Skiptar skoðanir um ágæti
Cytotec
Ekki eru allir á eitt sáttir um ágæti
Cytotec eins og komið hefúr fram.
Enginn vafí liggur á því að lyfið er
árangursríkt við að framkalla samdrætti
í legi og til að framkalla fæðingu, það
er ódýrt og auðvelt er að gefa það. I
flestum tilfellum verkar það vel og
engin vandamál koma upp. En það eru
aukaverkanir lyfsins sem vefjast fyrir
fólki og sú staðreynd að lyfið er notað
án þess að hafa verið rannsakað á full-
nægjandi hátt að margra mati. Ina May
Gaskin ljósmóðir er ein þeirra sem látið
hefur í ljós áhyggjur sínar og efast um
að konur væru jafti viljugar að taka
þetta lyf ef þær væru að fullu upplýstar
um mögulegar aukaverkanir þess. Hún
hvetur til að um upplýst samþykki
sé að ræða í hverju tilfelli fyrir sig-
Hún er jafnframt meðlimur í hópi 40
bandarískra kvenna sem hafa allar
fengið alvarlega fylgikvilla í kjölfar
gangsetningar með Cytotec (Gaskin,
2003).
Bandaríska lyfjaeftirlitið FDA (2005)
hefur ekki samþykkt notkun Cytotec á
meðgöngu til gangsetningar,eða eftir
fæðingu til að stöðva blæðingu. Þeir
telja að ekki hafi verið sannað að lyfið sé
árangursríkt eða öruggt. Þeir segja lyfið
geta haft alvarlegar afleiðingar eins og
legrof þegar lyfið er notað til gangsetn-
ingar, sem getur valdið alvarlegri blæð-
ingu, legnámi eða dauða móður eða
bams. Aukaverkanimar em algengan
hjá konum sem hafa ör á legi eftir keis-
araskurð eða hafa fætt mörg börn.
Fleiri hópar hafa mótmælt notkun
lyfsins og þarf ekki að leita lengi á
1 8 Ljosmæðrablaðið desember 2008