Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1965, Blaðsíða 10

66
TÍMARIT VFl 1965
2. mynd. Móttökuliði (sundurtekinn)
1 skýrslu um fjarstýringu í veitukerfum („Centrali-
seret telekontrol i distributioiisnet"), sem lögð var fram
á þingi UNIPEDE í Stokkhólmi í júní 1964, eru settar
fram þær kröfur, sem höfundar skýrslunnar telja, að
fjarstýrikerfi þurfi að uppfylla, en þœr eru þessar:
1. Fjöldi mismunandi merkja, sem hægt er að senda út,
þarf að geta leyst ekki einungis þau verkefni, sem
eru fyrir hendi í dag, heldur einnig þau, sem fram
koma í náinni framtíð. 20 tvöföld merki. (Þ.e. rofi
inn og út) geta ekki talizt óþarflega mikið.
2. Áhrifasvæði hvers sendis skal vera í samræmi við
mörk þess svæðis, sem hann á að fæða.
3. Kerfið má ekki vera viðkvæmt fyrir reikandi yfir-
sveiflustraumum og truflunum, sem geta verið í
veitukerfinu.
4. Tilvera fjarstýrikerfisins má ekki á neinn hátt hefta
notagildi veitukerfisins.
5. Allur búnaður, þ.e. sendir, móttakarar o.fl., verður
að geta unnið sjálfvirkt með sem minnstu viðhaldi og
umsjón.
Ekkert þeirra kerfa sem komið höfðu fram fyrir fyrri
heimsstyrjöld uppfylltu öll þessi skilyrði, en síðan hefur
þróunin verið ör og með þeim tækjum sem í notkun
eru í dag er hægt að fá nægilegan fjölda mismunandi
merkja með aðeins einni tóntíðni, sem er mikill kostur,
þar sem velja má þá hana eftir því hvaða tíðni hentar
veitukerfinu bezt.
Varðandi val á tóntiðninni er einkum um 3 möguleika
að ræða, þ. e. tiltöluleg háa tiðni, 800—1600 Hz eða
meira, meðaltíðni, 300—800 Hz, og lága tiðni, 150—250
Hz.
Við háa tíðni er þörf minni sendiorku heldur en við
lága tíðni, en spennufallið verður aftur á móti meira.
Val á tiðninni hefur ennfremur áhrif á það, hvernig
tónmerkin eru send inn á veitukerfið. Við háa tíðni
þarf yfirleitt að senda inn á safnteinana samsíða aðal-
spennum á aðveitustöð, sem oftast er tiltölulega ódýr
lausn, en við lága tíðni þarf yfirleitt að senda inn á
safnteinana í röð með aðalspennum, sem oftast er til-
tölulega aýr lausn.
Ennfremur hefur valið á tíðninni áhrif á byggingu
móttökuliðanna. I liða fyrir háa tíðni þarf oftast að
byggja magnara til að upphefja hið tiltölulega meira
spennufall í netinu, en það eykur að sjálfsögðu kostn-
að liðanna. Aftur á móti er hægt að komast af með
rafsíu (elektrisk filter) í þessum liðum, þar sem hins
vegar er nauðsynlegt að hafa raf-vélræna siu (elektro-
mekanisk filter) í móttökuliðum fyrir lága tíðni, en
það krefst aftur, að tóntíðninni sé haldið mjög stöð-
ugri.
Álagsstýringarkerfi, sem verið hafa á markaðnum s.
l. 10 ár, hafa verið fullnægjandi og eru nú það full-
komin, að við notkun þeirra eru ekki lengur nein vanda-
mál, ef nauðsynlegar athuganir eru gerðar áður en
þau eru sett upp.
Með notkun álagsstýringarkerfis í stað rofaklukkna
er ekki einungis mögulegt að fylla upp í lægðir í álag-
inu á veitukerfið, heldur einnig að lækka toppálagið,
m. a. með því að rjúfa hitaálag, sem áður var inni á
topptíma t.d. vegna klukkurofa, sem gengu vitlaust
eða vegna þess að toppálag ársins kom á öðrum tíma
en þeim, sem rofaklukkurnar voru stilltar á.
Með lækkuðu toppálagi vinnst eftirfarandi:
1. Lægra aflgjald fyrir aðkeypta raforku.
2. Frestun á fjárfestingu til aukninga veitukerfis og
þar með betri nýtingu á því fjármagni, sem bundið
er í veitukerfinu.
3. Pllutfallslega minni töp, miðað við seldar kilowatt-
stundir, þar sem töpin vaxa með kvaðrati straums-
ins.
Þegar gerður er samanburður á álagsstýringarkerfi
og rofaklukkum, kemur í ljós, að álagsstýringarkerfið
hefur eftirfarandi kosti fram yfir rofaklukkur:
1. Verð móttökuliða er minna heldur en rofaklukku
og þar sem sala á raforku til hitunar er almenn
eru hitanotendur yfirleitt það margir, að móttöku-
liðar, ásamt nauðsynlegum sendibúnaði, stjórntöflu,
varahlutum o.fl. kosta minna heldur en rofaklukkur.
2. Móttökuliðarnir eru öruggari I rekstri heldur en
rofaklukkur og þarfnast engra reglubundinna still-
inga eins og þær. Ennfremur geta starfsmenn raf-
veitnanna annast sjálfir nauðsynlegt viðhald og við-
gerðir á liðunum, þar sem bygging þeirra er einfald-
ari en klukkuverkanna.
3. Sveigjanleiki í notkun álagsstýringarkerfis er mik-
ill, en er enginn við notkun klukkurofa. Liðunum
er hægt að stýra með einni klukku eða sjálfvirkt
eftir álagi, þ.e. straum, kilowattamperum eða kiló-
wöttum. Ennfremur er hægt hvenær sem er að úti-
loka sjálfvirknina og gripa inn í með handstjórn.
Þá er og mjög auðvelt og fljótlegt að breyta rofa-
tímum liðanna með endurstillingu á klukkurofa
álagsstýringarkerfis. Þessi sveigjanleiki eykur
möguleikana á að útiloka skammvarandi toppálag og
ennfremur á að veita betri þjónustu, þ.e.a.s. að rjúfa
ekki, þegar þess er ekki þörf.
4. Notkunarmöguleikar móttökuliða eru miklu meiri
heldur en rofaklukkna. Má þar m.a. nefna:
a. Aðvörunarkerfi, svo sem aðvörun frá aðveitustöð
og út í bæ, t.d. aðvörunarljós og hringing frá
stjórnborði aðveitustöðvar, aðvörun um toppálag
o.fl.
b. Kveiking á götulýsingu með einum ljósnemabún-