Freyr - 01.05.2003, Blaðsíða 12

leiðslu á næstu misserum. Stærri
hlutinn eru samt bú sem verða af
fiillum krafti áfram í ffamleiðslu.
Mynd 2 sýnir hvemig sá hluti
mjólkurframleiðslunnar, sem nú
stendur utan skýrsluhaldsins,
skiptist eftir héruðum. Þama sést
að Rangárvallasýsla er langbita-
stæðasta svæði landsins til sóknar
í þeim samanburði. Samt hafa
nokkur allstór bú þar í héraði á
síðustu ámm verið að hefja
skýrsluhald. Þá er einnig allmikil
framleiðsla í Amessýslu enn utan
skýrsluhalds. A Austurlandi er
enn hlutfallslega mest óunnið í
þessum málum og er hlutur þeirra
metinn á þennan hátt talsverður á
landsvísu. Borgarfjarðarhérað á
einnig drjúga köku og stærstu bit-
amir í henni em mjólkurffamleið-
endur í Suður-Borgarfirði. Þá er
enn nokkuð að fiska í þessum efn-
um bæði í Skagafirði og Eyjafirði.
Astæða er í þessu sambandi að
benda á það að á þessu ári verður
komið á skyldumerkingu naut-
gripa hér á landi, líkt og verið hef-
ur um árabil í öllum nálægum
löndum. Þessi framkvæmd ætti að
verða skýrsluhöldumm einföld
vegna þess að skýrsluhaldið hefur
í dag þá skráningu sem þar er
krafist og flestir þessir bændur em
í dag að merkja sína gripi, það
eina sem gerist er að það verður
samkvæmt fyrirfram skipulögðu
kerfi. Fyrir þá, sem utan skýrslu-
haldsins standa, er það því aug-
ljóslega mikil hjálp í aðlögun að
þessu kerfi að gerast fyrst eða
jafnhliða virkir þátttakendur i
skýrsluhaldinu.
Flestar skráðar kýr í einu naut-
griparæktarfélagi vom í Nf. Aust-
ur-Húnvetninga, þar sem 1206 kýr
komu á skýrslu á árinu, en síðan
komu Nf. Hmnamanna með 1072
kýr, Nf. Skeiðahrepps með 902
kýr og Nf. Öngulsstaðahrepps
með 901 kú.
Ut ffá þeim tölum sem þegar
hafa verið raktar hér er ljóst að
meðalbúið í skýrsluhaldinu heldur
áfram að stækka og það talsvert á
milli ára. A hverju búi vom árið
2002 skráðar 38,8 kýr (37,6) að
jafnaði eða réttri einni kú fleira en
árið áður og reiknaðar árskýr voru
28,2 (26,5) að meðaltali og er því
meðalbúið á einu ári búið að
stækka um meira en 6% sem sýn-
ir vel þær miklu og hröðu breyt-
ingar sem nú eiga sér stað í ís-
lenskum kúabúskap.
Eins og áður er meðalbústærð í
einu félagi langmest í Nf. Skarðs-
hrepps, en þar er aðeins eitt bú
með skýrsluhald (og í mjólkur-
framleiðslu) og voru þar að
meðaltali 83,4 árakýr á árinu. I
Nf. Svalbarðsstrandar em einnig
allir mjólkurffamleiðendur í þeirri
sveit með skýrsluhald og þeir em
níu en þar vom að meðaltal-
i 52 árskýr á hverju búi árið 2002.
Meðalafurðir yfir
5000 kg
Þegar hefur komið ffam að af-
urðir vom meiri árið 2002 en
nokkm sinni áður í sögu félaganna.
Meðalafúrðir effir hveija reiknaða
árskú vom 5006 kg (4894) af
mjólk. Þó að afúrðaaukning milli
ára sé ekki alveg jafn mikil og milli
áranna 2000 og 2001 er hún engu
að síður umtalsverð. Hjá heilsárs-
kúnum, sem em þær kýr sem em á
skýrslu allt árið, er afúrðaaukning-
in talsvert meiri því að meðalaf-
urðir þeirra vom 5032 kg (4891).
Ekki verður í fljótu bragði séð nein
ein skýring á þeim mismun sem er
á afurðum árskúa og fúllmjólka
kúa þessi tvö ár, þó að líklegt sé að
það séu sömu þættir sem þar hafa
áhrif að einhveiju og ráða mismun
í hlutföllum á milli þessara hópa
þessi tvö ár.
Vemlega jákvætt er að jafnhliða
þessu er einnig jákvæð þróun í
efhahlutföllum mjólkurinnar. Pró-
teinhlutfall mjólkur mælist að
meðaltali 3,38% (3,36) og fítu-
hlutfall 4,01% (4,02). Það er mjög
mikilvægt að samhliða hinni feiki-
lega miklu aukningu í nythæð á
síðustu ámm hefúr einnig tekist
heldur að hækka efnahlutföll
mjólkurinnar. Þessar niðurstöður
verður að skoða í ljósi hins tiltölu-
lega sterka neikvæða eðlislæga
sambands á milli magns og hlut-
falla efna í mjólk hjá mjólkurkúm.
Þama birtast því á mjög afdrátta-
lausan og skýran hátt þær breyt-
ingar sem em að gerast í kúastofn-
inum, samhliða því að ræktunar-
marki var breytt og farið var að
leggja áherslu á próteinmagn
mjólkurinnar í stað mjólkur-
magnsins áður, þegar byijað var
að greiða bændum hluta mjólkur-
verðs fyrir prótein fyrir um áratug.
Margoft hefur verið á það bent
að sú skráning, sem fram fer á
kjarnfóðumotkun hjá kúnum í
skýrsluhaldinu, er ákaflega breyti-
leg og tæpast fallin til þess að vera
nákvæmnismæling á henni. Fjöl-
breytni í fóðri kúnna er auk þess á
síðustu ámm góðu heilli að aukast
vemlega og þá koma upp ýmis
álitamál um skráningu á vissum
fóðurtegundum í þessu samhengi.
Þessi skráning er fyrir hendi á
rúmlega 80% búa í skýrsluhald-
inu. Niðurstöður um kjamfóður-
notkun má hins vegar áreiðanlega
nota til að greina vel þær breyt-
ingar sem verða í notkun þess.
Það segir sig sjálft að jafn mikil
afúrðaaukning og hér á sér stað
verður ekki sótt nema með auk-
inni og bættri fóðmn. Það kemur
að sjálfsögðu fram í meðaltalstöl-
um þar um. Reiknað meðaltal fyr-
ir hveija árskú var þar 911 kg
(851) og hefur því aukist um 60
kg. Þannig fást að meðaltal-
i tæp 1,9 kg af mjólk fyrir hvert kg
í aukinni kjamfóðurgjöf. I saman-
burði við það sem erlendis þekkist
í þessum efnum telst þetta mjög
góð svömn við þessari auknu
112 - Freyr 4/2003