Nýi tíminn - 20.11.1952, Blaðsíða 2

2) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 20. nnóvember 1952
UM SÓKN NORÐFfRZKRAR ALÞYÐU
I september 1945 fór þritugur
norðfirzkur sjómaður seinasta róð-
urinn sinn, hætti sjómennsku til
að sinna öðrum verkefnum. Hann
gerði þá að aðalstarfi sínu það
verk sem um 15 ára skeið hafði
verið honum nauðsyn, og tekið
frxtíma hans allan, stjórnmála-
starf í þágu austfirzkrar alþýðu.
Hann tók við stjórn á kosninga-
skrifstofu Sósíalistaflokksins í
Neskaupstað og við biaði Sósial-
isafélagsins, Árlxliki. Árin að und-
anförnu hafði enginn einn flokk-
ur haft meii-ihluta á Norðfix-ði,
Alþýðuflokksvaldið sem Jónas
Guðmundss. byggði í kringum sig
molnað niður og höfðingi þess
korninn að þeirn kafla í ævisögu
sinni sem hefst með ofsalegri
vínnautn og lauk í pýramídade'lu,
kanatilbeiðslu og skrifstofustjói’a-
stöðu í stjórnari’áðinu (sjá rit
J. G.: „Leyndardómur ofdrykkj-
unnar".)
Bjarni lcom fyist iil Norðfjarð-
ar í september 1929, við höl’um
kannski sézt þar á götu, einmitt
í þeim mánuði hætti ég á Frið-
þjófi litla og fór buxt í fram-
haldsskóla. Bjarni kom til þess
að ganga á unglingaskólann á
Norðfirði, mér hefði verið nær að
fara þangað líka í stað þess að
þjóta í annan landsfjórðung, við
hefðum þá áreiðanlega kynnzt og
orðið samveikamenn í þeiri'i ein-
stæðu sókn, sem norðfirzkir sósí-
alistar hafa háð síðustu 20 árin.
Ég sagði það nýlega við Bjarna,
snortinn öfund af afrekum þeirra
Norðfirðinga, en fanst þá á hon-
unr að hann hefði að minnsta
kosti unglingur heldur kosið sér
aðra leið, framhaldsnám, mennta-
skóla og háskóla — ef fátæktin
hefði ekki alveg lokað henni.
Traustur maöur hefði hann orðið
hvar sem hann var, gáfur hans
og þrek hefðu hvarvetna lyft
lýðshreyfingarinnar i Neskaup-
stað verður með hverju árinu eft-
ir 1930 meir og meir tengd nöfn-
um þeirra, og þar gorist það i
smáum stíl sem gerast mun um
allt land og öll lönd: verkalýðs-
hreyfingunni vex svo ásmegin að
hún verður meginafl samfélags-
ins og skapar þvi örlög. Nú þeg-
ar eiu nöfn þessara þriggja ung-
menna úr Kommúnlstaflokki Is-
lands órjúfanlega tengd merkustu
æviatriðum hins unga bæjarfé-
lags Neskaupstaðar .
Bjarni Þórðarson og Lúðvik
Jósepsson tóku þegar árið 1930
hikiausa afstöðu með Kommún-
istaflokknum og nokkru siðar
bættist Jóhannes Stefánsson í
hópinn. Þegar Bjarni kom til
Norðfjarðar haustið 1929 hafði
hann varla heyrt nefndan sósíal-
Hver repi að kinilra ú Atóm-
stöðin bii út í Danmörku?
Var það Kristján Albertson sem beitti
dilpómatískri aðstöðu sinni á þennan hátt?
Nýi tíminn skýröi nýlega frá uppljóstrunum Martins
Iiarsens, fyrrverandi sendikemiara, þess efnis aö „maöur
i islenzku utanríkisþjónustunni“ hefði reynt aö koma í
veg fyrir aö hin snjalla skáldsaga Halldórs Kiljans, Atóm-
stöðin, yrði þýdd og gefin út í Danmörku. Spuröi Þjóð-
viljinn af því tilefni hver þessi maöur værii, hvort það
væri Bjarni Benediktsson sjálfur eöa einhver af undiif-
mönnum hans, en ekkert svar hefur borizt við þeim fyrir-
spurr.um.
En í janúar 1946 myndast aftur
hreinar línur í bæjarstjórn Nes-
kaupstaðar. Sósíalistaflokkurinn
fær fimm bæjarfulltrúa af niu,
hreinan meirihluta fulltrúanna og
fast að meirih'.uta atkvæða.
Það er merkisstund í sögu
verkalýðshréyfingarinnar og sósi-
alismans á Islandi. Sósíalistaflokk-
urinn hafði í fyrsta sinni fengið
hreinan meirihluta í-stjórn bæjar-
félags. Og enda þótt enginn þurfi
að halda að hægt sé að fram-
kvæma sósíalisma með meiri-
hlutavaldi sósíalista í einu bæjar-
félagi, meðan auðvaldsskipulag
ríkir i landi, veltur að sjálfsögðu
á miklu hvernig með völdin er
farið. Flokksmenn, bæði á Norð-
firði og annarsstaðar á landinu,
vissu að fylgzt yrði með hverri
hreyfingu og öllum aðgerðum nýja
bæjarstjórnarmeirihlutans, og ekki
sparað að lesa úr hverjum mis-
tökum „sönnun" fyrir því, að það
sem sósiaiistar stefni að sé al-
gert hrun atvinnuveganna, algert
öngþveiti, fátækt og vandræði,
því fólk sem slíkt reyni sé
bezt undir það búið að með-
taka sósíalisma. En þessa kenn-
ingu þreytast þau ekki á að
flytja blöð hins þríeina aftur-
halds í landinu, Morgunblaðið,
Tíminn, Alþýðublaðið öll i kór.
Dómur reynslunnar um störf
norðfirzku sósíalistamm í at-
vinnumálum Neskaupstaðar skal
ekki rakinn í þessu greinat'korni,
hann er lesendum Þjóðviljaps og
raunnr alþjóð kunnur. Reynt
hefur verið að hnýta í einstök
atríði þeirrar stórfelldu nýsköp-
unar sem þar er orðin en ég held
að ekkert blað hafi reynt að
tengja stjórnarstefnu norðfirzku
sósíalistanna við „hrunstefnu" og
„rústir", þó sjálfsagt liafi ekki
vantað viljann.
Hér skal aftur vikið að sjó-
manninum, sem stjórnmál og
stjórnarmál bæjarfélagsins hrifu
allan til sin í september 1945.
Hann gegndi bæjarstjórástarfi :
Neskaupstað fyrri hluta árs 1946
og liefur nær óslitið verið starfs-
maður á bæjarskrifstofunum sið-
an. Eftir kosningarnar í janúar
1950 þegar Sósíalistaflokkurinn í
Neskaupstað vann einn glæsileg-
asta kosningasigur sem unninn
hefur verið á Islandi, hlaut
af 0 bæjarfulltrúum gegn sam-
einuðum lista þríflokkanna, Sjá'f-
stæðisfiokksins, Aiþýðuflokksins
og Framsóknarf’okksins, var sjó
maðurinn okkar, Bjarni Þórðar-
son, kjörinn bæjarstjóri Neskaup-
staðar, í apríl 1950. Fjöldi ann-
arra trúnaðarstárfa fyrir bæjarfé
lagið hefur á hann hlaðizt fram
þennan dag.
Bjarni Þóiðarson er fæddur að
Kálfafelli í Suðursveit, 24. apríl
1914. Foreldrar hans voru Þórður
Bergsveinsson frá Urðarteigi við
Berufjörð og Matthildur Bjarna-
dóttir, af skaftfellskum ættum.
Þau bjuggu ailan sinn búskap
að Krossi á Berufjaiðarströnd.
Þórður drukknaði í róðri 1925.
Var Bjatni eiztur, þá 11 ára, en
yngsta barnið ófætt. Föðurbróðir
Bjarna eignaðist jörðina og var
Matthildur áfram á Krossi með
börn, sín þar til 1930 að þau
fluttu til Norðfjarðar.
Lúðvík Jósepssoii, líjarui Þórðarson, Jóhanncs Stefánsson
lionum langt upp úr meðal
mennsku.
Bjarni varð kyrr, og hóf harða
baráttu fyrir daglegum þörfum
heimilis þeirra mæðgina, í hinum
ömurlegu atv'innuþiengingum
árin eftir 1930, og lífsbaráttan varð
þessum 17 ára ungling sizt auð-
veldari vegna þess að hann skip-
aði sér í flokk á yzta bekk, floklt
sem einmitt á þessum árum hóf
eldmóðsbaráttu um hagsmuni
verkafólksins í landinu, við öll
máttarvöld landsins, fýrirlitinn,
rægður og hataður af arðræn-
ingjum Islands og afturhaldsliöi
allra gömlu flokkanna en unnað
heitar af fátæku alþýðufólki en
nokkrum öðium íslenzkum stjórn-
má'aflokki til þess dags — Kom-
jinúnistaflokk Islands.
Baráttan var hörð á þessum
ái um, það var , ekkert hégóma-
mál neinum manni, sizt fjölskyldu-
fyrirvinnu, að vera með í hinum
þunnskipuðu röðum Kommúnista-
flokks íslands, það gat þýtt og
þýddi oftast nær miskunnarlausar
atvinnuofsóknir, og hvergi er eins
auðvelt að koma þeina við eins
og á litlum stöðum. — Samt
komu þeir undir merkin, verka-
mennirnir, ekki einungis í Reykja-
vík og á Akureyri, þar sem rauð-
ur loginn brann skærást, heldur og
í öðrum bæjum og þorpum lands-
ins, raddir hrópendanna, einstak-
linga sem boða framtíðina, heyrð-
ust líka úr sveitum. Alþýðuflokk-
urinn sigldi hraðbyri út i það
kviksyndi afturhalds og svika við
málstað verkalýðs og sósíalisma
sem árin undanfarið nær rök-
réttu hámarki með þeirri við-
leitni að afhenda flokki Thórsara-
hyskisins og heildsala undirtökin
í sjálfi'i verkaiýðshreyfingunnf.
Þeir sem skýrast sáu fyrir þenn
arí þróunarferil, og var það
alvara að á ísiandi skyldi
háð stéttabarátta þar til al-
þýðan hefði sigrað og fátækt,
a öryggisleysi og neyð væri útrýmt,
risu upp, menntamenn, verka-
menn, iðnaðarmenn og sjómenn
á öllum aldursskeiðum, — og það
var strax árin 1930—31 álitlegur
hópur ungra manna víðsvegar um
landið er skipaði sér í raðir
kommúnista, stofn sem fram til
þessa dags hefur reynzt drjúgur
verkalýðshreyfingtinni á íslandi.
isma, en þar kastaði hann sér
strax út í verkalýðsmál og stjórn
málabaráttu. Norðfjarðardeild úr
Kommúni.staflokki Islands var
stofnuð 12. janúar 1932, þar var
kominn Gunnar Benediktsson og
kom liann flokksdeildinni í heini-
inn. Og enda þótt það væri eng-
in unglingadeild var Bjarni Þórð-
arson, 17 ára sjómaðurinn, kos-
inn. fyrstl formaður hennar. Um
sama leyti var honum ásamt
tveimur félögum sinum, Xngi-
manni Ölafssyni ög Einari Sv. Frí-
manns vikið úr Verkamannafé-
lagi Noi'ðfjarðar og gefið að sök
greinar í kommúnistab'öðum, hitt
var auðvitað sökin að þeir höfðu
vogað að rísa upp gegn Jónasi
Guðmundssynl, alvaldi vorkalýðs-
félagsins og bæjarmálanna. En
Bjarni átti eftir að verða for-
maður Verkamannafélagsins um
langt skeið.
Af }æim mönnum ei-u Norðfirð-
ingarnir þrír í fremstu röð, Bjarni
I^órðarson, Jóhannes Stefánsson
og Lúðvík Jósepsson. Soga veriia-
1 bæjarstjórnailcosningunum 1934
vorii þrír forvígismenrt kommún-
ista í Neskaupstað of ungir til
að vera í kjöri, tveir nítján ára
og einn tvítugur! Fókk iisti flokks
þeirra 28 atkv. og kom engum
að. Alþýðuf!okkurinn fékk þá
fimm kjörna af átta. Við næstu
bæjarstjórnarkosningar, 1938. knúði
samfyllcingaraldan Alþýðuflokkinn
til sameiginlegra lista. með Komm-
únistaflokknum víða um land
og einnig á Norðfirði. Fékk sá
listi sex kosna, þrjá af hvorum
Tóku þá Bjarni Þórðarson, Jó-
hannes Stefánsson og Lúðvik
Jósepsson sæti í bæjarstjórn Nes-
kaupstaðar og hafa átt þar sæti
síðan. Haustið 1938 er Sósía’ista-
flokkurinn stofnaður og öflugt
Sósíalistafélag í Neskaupstað.
Samkomulagið við Alþýðuflokkinn
entist skammt, og árin næstu valt
á ýmsu vegna þess að enginn
flokkur liafði meirihluta. Árið 1942
or Sósíalistaflokkurinn orðinn
sterkasti flokkur bæjarins, og það
ár, í sumarkosningunum er Lúð-
vík kosinn á þing. Hreinar línur
fengust, oins og áður er sagt i
kosningunum 3946, er Sósíalista-
flokkurinn nær einn meirihluta i
bæjarstjórn. Og svo — dómur
fólksins um stjórn sósíalista eitt
kjörtimabil, dómur þess um stór-
fellda nýsköpun atvinnulifsins og
aihliða framför bæjarfélagsins,
kosningasigurinn 1950, Sósíalista-
flokkurinn fær 415 atvæði og sex
menn kjöma, cn sameináður llstl
Alþýðuflokks, Sjálfstœðisflokksins
Framhald á 7. siðu .
Nú hefur blaðinu bor-
izt næsta kynlegt bréf frá
áartin Larsen, svohljóðandi:
„Út af slkrifum B. B.‘s í
,,Þjóðviljanum“ 26.10. 52 vil ég
:aka fram:
Enginn utanríkisherra Is-
'ands, hvorki núverandi né
iyrrverandi, eða nokkur ráð-
íerra. annar hefur nokkurn
':íma á nokkurn hátt, beint né
íbeint, reynt að skifta sér ijf
etlun minni um að þýða „At-
5mstöðina“, enda hefur hingað
’:il engum dottið ©ú fjarstæða
í hug. Mér þykir vægast sagt
mjög leitt að „Þjóðviljinn“ get-
ur ekki takmarkað bókmeanta-
umræður við það, snm um er
að ræða, og notar blaðaskrif
um bókmenntir, þar sem ég er
viðriðinn, til flokksárása á ís
lenzkan stjórnmálamann.
Ég get verið Kristjáni AL
bertssyni ósammála um „At-
ómstöðina“, eins og ég er
kommúnistum ósammála urn
hana, eti marklaus skammar-
yrði eins og fasisma eiga elck-
ert erindi í þessar umræður.
Virðingarfyllst
Martin Larsen“
Þjóðviljinn hefur aldrei að
þvi vikið að nok'.uir íslenzkur
utanríkisráðherra hafi snúið
sér til Martins Larsens; hann
fékk sín skilaboð frá yfirboð-
uruiium, danska sendiráðinu.
„Leiðréttingin“ er því algerlega
út í hött. En af þessu tilefni
er sjálfsagt að rifja upp gögn-
in -eins og þau liggja fyrir
Martin Larsen hefur sjálfur
skýrt frá í brcfi sem birt var
í danska blaðinu Land og Folk:
„Það er rétt að ég hafði
munnlega komið mér saman við
höfundinn um að þýða bókina
og ég hætti við það vegna þess
að mér varð Ijóst að þýðing
bókar, sem hefur að geyma háð
'um íslenzk stjómmál, gat mis-
skilizt á þann hátt að verið
væri að taka afstöðu, meðan
ég var danskur lektor við Há-
skóla íslauds og blaðafulltrúi
við danska sendiráðið í Eeykjar
vík“.
1 danska blaðinu Information
skýrði Martin Larsen þessi um-
mæli svo enn frekar:
„Mér er kunnugt um að mað-
ur í íslenzku utanríkisþjónust-
unnl sneri sér í Paris til manns
í dönsku utanríldsþjónusí'unni
og sltýrði hann frá því aö það
•það væri illa séo að bóldn yrði
þýdd á önnur mál og að það
væri leiðinlegfc ef þáverandi
danskur blaðafulltrúi skyldi
annast þýðÍEguna“.
Og enn var það upplýst í
dömskum blöðum, að Daninn
sem fókk þessa leynilegu dipl-
ómatísku tilkynningu hafi verið
frú Bodil Begtrup, sendiherra
Damnerkur á íslandi, og hefur
Martin Larsen ekkert haft að
atímga við þá frásögn.
Atburðarásin liggur þannig
ijóst fyrir og hefur ekkert ver-
ið máhun blandað í frásögn
Þjóðviljans.
Kristján Albertson
beðinn um svar
Þegar Bodil Begtrup fékk
hina diplómatísku tiikynningu
var hún fulltrúi á þingi Sam-
einuðu þjóðanna í París. Is-
lendingarnir sem þar voru
staddir liggja því allir undir
grun. Ber þar ekki sízt að
nefna Bjarna Beciediktsson ut-
anríkisráðhen’a og bróður hans
Pétur Benediktsson, tengdason
Ölafs Tfiors. En umfram allt
beinist grunurinn að Kristjáni
Albertson vegna þess að hann
á sér sögu í sambandi við At-
ómstöðina.
Nokkru eftir að Atómstöðin
kom út gerði Ólafur Thors sér
erindi til Parísar. Þar fékk
hann skjólstæðig sinn, Kristján
Albertson til að skrifa ritdóm
um bókina, og sat yfir honum
á meðan. Fór Ólafur ekki heim
fyrr en Kristján var búinn og
kom með ritdóm hans í vasan-
um til Morgunblaðsins. Var At-
ómstöðin nefnd „skítugur leir“
í grein fagurkerans og öðrum
ámóta nöfnum, sem þóttu bera
meira ættarmót Ólafs Thors en
hins efnilega rithöfundar,
Kristjáns Albertsons.
Því skal Kristján Albertson
spurður umbúðalaust:
Var það hann sem sneri
sér til frú Bodil Begtrup
með málaleitun þá sem
Martin Larsen hefur Ijóstrað
'upp um?
Átti hanii nokkurn þátt í
hví að handrit Atómstöðvar-
inuar lá mjög lengi lijá
danska forlaginu Gyldendal,
á'%r en ráðizt væri í útgáfu?
Er það rétt hann hafi enn
reynt að koma ii veg fyrir
útgáfu bókarinnar, þegar
hann dvaldsst í Danmöriui í
vor, — og það eftir að bókin
var fulísett í prentsmiðju?
Stsassálerðifnas
Framh. af 5. síðu
ins um ferðir strandferðaskip-
anna s. 1. ár og það sem af
er þessu ári. Samkvæmt þeim
upplýsingum hafa strandferða-
skip ríkisins farið árið 1951
samtals 45 ferödr austur um
land frá Reykjavík. E«i ferðirn-
ar vestur um land frá Reykja-
vík voru 82. Það sem liðið er
af þessu ári, hafa skipin fari'ð
alls 28 ferðir austur um land,
en 52 vestur. Það er því aug-
ijóst, að ferðafjöldinn vestur
um land er miklu meiri en
austur hjá skipum ríkisins, en
auk þess eru svo ferðir Eim-
skipafélagsskipanna.
Nú mun það sannast mála,
að skipagöngurnar vestur þykja
ekki góðar. En hvað mun þá
vera um Austurlandsferðimar.
Samþykkt þessarar tillögu
er ekki nema réttlát leiðrétting
á því misræmi, er nú ríkir í
þcssum efnum.“