Nýi tíminn - 31.10.1957, Blaðsíða 10

10) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 31. október 1957
Sovézk kona lýs-
ir Islandsferð
í sumar kom hingað
kvsnnanefnd frá Ráðstjórn-
arríkjunum, dvaldist hér
um skeið og ferðaðist um
landið. Nú hefur Nýja
tímanum borizt grein um
Islandsförina frá einum
þátttakendanna. Eistlend-
ingnum Erminu Mae, sem
er að atvinnu vefari í
Krenholmvefnaðarverk-
verksm ðju með sínar hreinu,
björtu vinnustofur. Verksmiðj-
an framleiðir bæði fíngerð ull-
arefni og grófari dúka og á-
breiður. Vefararnir eru marg-
ir karlmenn, en flestar kvenn-
anna vinna að hespun, eftirlit.i
og öðrum þvílíkum störfum.
Framleiðslan er ekki háð á-
kveðinni áætlun í einstökum
grrinum. Starfsfólki er greitt
Kvennasendine-fndin frá Ráðstjórnarríkjunum.
smiðjunni, Fer greinin hér
á eftir í heild:
Seint í júnímánuði kom
sendinefnd kvenna frá Ráð-
stjórnarríkjunum til fslands í
boði Menningar- og friðarsam-
taka íslenzkra kvenna. í sendi-
nefndinni voru T. Jershova,
starfskona við Rannsóknar-
stofnun alþjóðarhagfræði, A.
Smolnikova, forstöðukona Mik-
ojan-verksmiðjunnar í Lenín-
grad, R. Smimova frá Kvenna-
nefnd Ráðstjórnarríkjanna og
svo höfundur þessarar grein-
ar.
Við fórum frá Moskvu til
Danmerkur með einni af flug-
vélum Flugþjónustu Ráðstjóm-
arríkjanna, en þaðan til
Reykjavikur, höfuðborgar ís-
lands, með flugvél félagsins
SAS. Á flugvellinum var okk-
ur hjartanlega fagnað af stór-
um hópi fulltrúa íslenzkra
kvennasamtaka og sendiherra
okkar á íslandi, P. Jermoshín.
Á íslandi vorum við gestir
kvennasamtakanna og dvöld-
umst þar tvær vikur. Við vor-
um fyrsta erlenda sendinefnd-
in, sem Menningar- og friðar-
samtök íslenzkra kvenna höfðu
boðið til íslands. Ferðaáætlun
okkar var við það miðuð, að
okkur mætti veitast kostur á að
kynnast lífj íslenzku þjóðar-
innar, enda vorum við önnum
kafnar alla dagana. Á morgn-
ana skoðuðum við verksmiðj-
ur, skóla, heilbr'gðisstofnanir
o.s.frv., og á kvöldin vorum
við gestir ýmissa kvennasam-
taka.
Og hvað fengum við þá að
sjá i þessu landi?
ísland er hálent eyland með
fjölda eldfjalla og hvera.
Strendur landsins eru mjög
vogskornar. Aðalatvinnuvegir
landsmanna eru fiskveiðar og
sauðfjárrækt, og ullarvefnað-
ur er aðalgrein íslenzks iðnað-
ar. Við skoðuðum ullarvefstöð
á Akureyri, þar sem starfandi
eru tvö hundruð verkafólks.
Éu kunni vel við þessa lithr
tímakaup. Meðalkaup karl-
ma.nns eftir fjögurra ára starf
er 4000 krónur á mánuðj. Mán-
aðarkaup kvenna er 1000 kr.
lægra.
Þessi launamismunur á sér
stað í öllum iðnaði landsins.
íslenzkar konur vilja ekki
sætta sig við þetta, og bar-
áttukjörorð þeirra er: Sömu
Háskólann, -en hann sækja 750
stúdentar. Aðeins hehningur
stúdenta nýtur námsstyrkja.
Stúdentar sem stunda nám er-
lendis, hljóta námsstyrki um
þrjggja ára skeið. Á fjórða og
fimmta ári eru þe;m veitt rík-
islán, sem þeim ber að endur-
greiða á 10 árum. í heima-
vistarskólum er námsgjald
850 krónur.
í Reykjavík er vel búið
sjúkrahús. Allir eiga rétt til
lækn shjálpar, gegn því, að
hver og einn, er náð hefur 16
ára aldri, greiði 45 króna
sjúkrasamlagsgjald á mánuði.
Ekkert gjald er greitt fyrir
læknishjálp, sem veitt er í
lækningastofum sjúkrahúsa,
né fyrir heimsóknir læknis, ef^
sjúklingur hefur greitt 45
króna mánaðargjald sitt.
Iðnaðarfyrirtæki halda ekki
uppi neinum dagneimilum né
vöggustofum fyrir böm verka-
fólksins. Nokkur dagheimili
eru í Reykjavík, og eru það
ýmsar góðgerðarstofnanir, sem
reka þau. Dagheimilin taka við
börnum frá tveggja til sex
ára aldurs. Gjald fyrir máltíð-
ir er 365 krónur á mánuði.
Því nær á hverju kvöldi var
sendinefndinni boðið á fundi
með einhverjum kvenfélögum.
Margar íslenzkar konur eru
mjög áhugasamar um- Ráð-
stjórnarríkin. Við reyndum að
veita þeim sem viðtækasta
fræðslu um líf kvenna í Ráð-
stjórnarríkjunum, störf þeirra
og hressingarstofnanir, barna-
hejmili í Ráðstjórnarríkjunum
og baráttu þeirra fyrir friði í
heiminum.
Baráttan fyrir friði og vin-
áttu þjóða í milli á vaxandi [
fylg.i að fagna meðal íslenzkra
kvenna. Menningar- og friðar-

Sendinefndin í boði forsetahjónanna á Bessastöðum
laun fyrir sömu vinnu. Verka-
kvennafélagi e.nu innan fisk-
vinnslunnar hefur tekizt að fá
framgengt launajafnrétti. Á
íslandi er konum ekki greitt
kaup fyrir orlof vegna barns-
burðar.
Sendinefnd okkar skoðaði
fiskvinnslustöð eina í Reykja-
vík. F.skvinnslan er að öllu
leyti rekin með vélaafli. Á
meðan við skoðuðum stöðina,
var verið að búa þar um
karfaflök. Okkur þótti mikið
til þess koma, hversu öll vinna
fór þarna hreinlega og snyrti-
lega fram.
Margir unglingar vinna í
verksmiðjunni sumarmánuðina.
Það er siður margra foreldra
að ráða böm sín til fisk-
vinns'.ustarfa- • á sumrin, er
skólatíma lýkur..
í Rejdcjavík skoðuðum við
samtök kvenna, Mæðrafélágið
og fleiri félög hafa ákveðið að
sameinast' til baráttu fyrir
friði.
Sendinefnd vor kynntist ekki
aðeins samtökum ■ kvenna.
Okkur var boðið liéi'm’tH Hall-
dórs Laxness, fithöfundarins,
sem er formaður vináttufélags
íslands og Ráðstjórnarríkj-
anna. Við þáðum heimboð .af.
forsetafrú fslands, við áttum
tal vjð ritstjóra kvénnablaðs-
ins „Melkorku“, og , okkur
veittist tækifæri til að kynn-
ast forystukonum verka-
kvennafélaga. Hannibal Váldi-
marsson félagsmáláráðherra
íók á rrióti : sendinéfndinni á
hinum forna samkomustáð -Al-
þjngis, sém er íslendingum
he’gistaður.' Þarna háfði mörg-
um fulltrúum kvénfélaga og
verkalýðsfélaga.Yerið. boðið'til
miðdegisverðar, sem fram fór
í anda alúðar og vinsemdar.
íslenzku konumar fullvissuðu
okkur um, að þær myndu
halda áfram starfsemi fyrir
eflingu friðar og vináttu við
Ráðstjómarríkin.
Ég eignaðist marga vini á
Islandi. Við bundum traust
vináttubönd við skáldkonurn-
ar Halldóru Bjömsdóttur og
Sigríöi Ejnarsdóttur og ýmsa
aðra íslendinga. Á heimilum
þeirra vina minna sá ég all-
margar sovézkar bækur, og
tók ég sérstaklega eftir „Lygn
streymir Don“ eftir Sjolokov
og „Vegurinn til Golgata“ eft-
ir A. Tolstoy.
Áður en við fórum af ís-
landi, hafði P. Jermoshín,
ambassador , Ráðstjórnarríkj-
anna á íslandi, boð inni fyrir
sendinefndina. Við sungum
þar ásamt íslenzkum konum
bæði rússneska og islenzka
söngva. íslendingarnir sýndu
okkur þjóðdansa sína. Sem
fulltrúi Sovét-Eistlands vakti
ég mikla athygli meðal ís-
lenzkra kvenna. Þær báðu mig
að ber,a hugheilar kveðjur frá
sér til kvenna Eistlands og
skýra þeim frá því, sem við
hefðum séð á íslandi, og sér-
staklega létu þær í Ijós ósk.ir
um það að korna á vináttu-
tengslum við konur Sovét-Eist-
lands.
Fjárfestingm
Framhald af 9. síðu.
er í löndum þessum. Bæði ár-
in 1955 og 1956 var neyzlu-
fjárfestingin meiri en fram-
leiðslufjárfestingin, fyrra ár-
ið 54% og síðara árið 56%
heildarfjárfestingarinnar. —
Þessi skipting fjárfestingar-
innar 1955 og 1956 er sýnd í
töflu n. Þessar tölur bera
það með sér, að hin hlutfalls-
lega háa heildarfjárfesting
hér á landi stafar af einstak-
lega mikilli neyzlufjárfest-
ingu, en ekki af óvenjulega
mikilli fjárfestingu í atvinnu-
vegunum.
Þessi meginskipting fjá'r-
festingarinnar segir þó ekki
alla söguna. Raunverulegar
tekjur á íbúa eru misjafnlega
miklar í löndum þessum.
Þannig er heildarfjárfesting
álíka stór hluti vergrar þjóð-
arframleiðslu á Italíu og í
Vestur-Þýzkalandi, en þar sem
raunverulegar tekjur á íbúa
eru mun meiri í Vestur-Þýzka-
landi heldur en á Italíu, verja
Vestur-Þjóðverjar nær tvöfalt
meiri verðmætum á íbúa til
fjárfestingar en ítalir, eins og
ráðið verður af töflu III.
sýnir fjárfestingu á Italíu,
Frakklandi, Vestur-Þýzka-
landi og Bretlandi, metna til
dollara á \ erðlagi ársins 1950.
Á sama hátt verja Vestur-
Þjóðverjar miklu stærri hluta
vergrar þjóðarframleiðslu til
fjárfestingar en Bretar, en
þar sem raunverulegar tekjur
á íbúa eru stærri í Bretlandi
en í Vestur-Þýzkalandi, verja
þessar þjóðir á íbúa álíka
miklum verðmætum til fjár-
festingar.
Fyrir hendi eru engar sam-
bærilegar heimildir um fjár-
festingu hérlendis við þær,
sem dregnar eru saman í töflu
III. Til viðmiðunar. verður
samt rejmt að meta lauslega
f járfestingu hérlendis; 1954 til
dollara á verðlagi ársins 1950
Verðhækkanir verða métnar
samkvæmt þeirri vísitölu,. sem
Framkvæmdabanki Islands
hefúr unnið upp úr vísitölu
framfærslukostnaðar og nefnd
er vísitala neyzluvarnings, en
f járfesting 1954 síðán færð til
verðlags 1950. Þá er næst sá
vandi á höndum að ákveða á
hvaða gengi upphæð f járfest-
ingarinnar skuli yfirfærð í
dollara. Til bragðs var tekið
áð bæta við skráð kaupverð
dollárauppbót, sem var hlut-
fallslega jöfn þeirri viðbót
við f.o:b -andvirði útflutmngs-
ins, sem útflyjendur fengu úr
bátagjaldeyriskerfinu. Tekjur
bátagjaldeyriskerfisins námu
71 milljón króna 1954, en það
ár var f.o.b.-andvirði útflutn-
ingsins 856 milljónir. króna.
Framlög bátagjaldeyriskerfis-
ins hafa þannig numið um
8,4% af f.o.b.-andvirði út-
flutningsins. En þegar 8,4%
er bætt við skráð kaupverð
dollara verður það 17,62
krónur.*) Fjárfesting á íbúa
hérlendis metin þannig 1954
til dollara á verðlagi ársins
1950 reyndist vera jafnvirði
185 dollara. (Sjá töflu IV).
Ef þessi niðurstaða er nærri
sanni mun raunveruleg fjár
festing á íbúa hérlendis 1954
hafa verið meiri en í öllum
þessara fjögurra landa, Italíu,
Frakklandi, Vestur-Þýzkalandi
og Bretlandi. En þegar fram-
leiðslufjárfestingin er borin
saman, gegnir öðru máli. Ef
framleiðslufjárfestingin í lönd-
um þessum er talin nema
sömu hundraðshlutum heildar-
fjárfestingar 1954 og hún
nam að meðaltali árin 1950—
1954, verður niðurstaðan sú,
að framleiðslufjárfesting á í-
búa hefur verið meiri i Vest-
ur-Þýzkalandi og Bretlandi
heldur en hér á landi, en
minni í Frakklandi og ítalíu.
Ef þessi niðurstaða er rétt,
mun franileiðsluf járfesting
hérlendis hafa verið sízt of
mikil undanfarin ár, Þar eð
taka verður tillit til, að at-
vinnuvegir Bretlands og Vest-
ur-Þýzkalands hafa náð miklu
hærra þróunarstigi en íslenzlc-
ir atvinnuvegir og náttúru
auðæfi landa þessa eru meiri
en Islands.
*) Kaupmáttur dollars 1954
hefur án efa vevið meiri en
17,62 króna íslenzkra. Hinni
formlegu gengisskránjngu var
hægt að halda uppi, vegna
þess að gjaldéyrir var skammt-
aður og landið hafði aðrar
gjaldeyristekjur en af útflutn-
ingi íslenzkra vara.
Bevan
Framhald af 6. síðu.
eyða honum. Máske er þama
að finna lausnina á því leynd-
armáli, hvers vegna náttúru-
vísindm hafa tekið svó ein-
stæðum framförum þar eýstra,
enda þótt seinna væri áf stáð
farið en annarsstaðar.
Gre/ðið
Ný'ia timann