Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.01.2006, Blaðsíða 16

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í janúar 2006
r
lí mm\
Annað er það líka sem ég hef leiðst út í og það er að
punkta niður sögu hverrar jarðar, segir Þór Magnús-
son. Hér er Tjörn á Vatnsnesi en þar er prests fyrst
getið á 14. öld. (Ljósmynd Björn Jónsson)
eða voru til húsa það árið. Ef kirkjubækur ná, reyni ég
að ná í alla fæðingadaga. Og hvað spannar þetta svo
langan tíma? Ja, ef Adam og Eva hefðu verið
Húnvetningar þá kæmu þau þama með líka. Þeir
gömlu bundu sig við 1703, sem er eðlilegt, því þá er
fyrsta manntalið, og enduðu svo um miðja 19. öld. Ég
hef í rauninni tínt til alla sem ég finn á öllum tímum,
meira segja úr fomsögunum, jafnvel persónur sem
kannski aldrei voru til eins og Þórður hreða eða
Svertingur á Svertingsstöðum. Því að auðvitað trúi ég
fomsögunum, hvort sem að þær eru sannar eða ekki.
Annað er það líka sem ég hef leiðst út í og það er
að punkta niður sögu hverrar jarðar. Og það er nú
meira verk en svo að einn maður ráði við það þó að
hann gerði ekkert annað. Það er hins vegar mjög
gaman að líta eftir því hvenær jörð er fyrst nefnd í
heimildum eða hvort einhverjir séstakir viðburður
urðu þar. Við Islendingar eigum merkilegri heimildir
en flestar aðrar þjóðir. Það em t.d. annálamir, fom-
sögumar að sjálfsögðu, Sturlunga, Biskupasögumar,
sem eru líklega tiltölulega ömggar heimildir, og svo
eru allar þessar miðaldaheimildir, eins og máldagar
kirkna, þar sem úir og grúir af alls konar upplýsingum.
I starfi mínu fyrir Þjóðminjasafnið, við að skrifa
ákveðna þætti um kirkjugripi, í verkið Kirkjur
Islands, hef ég þurft að fara rnikið í miðaldamáldaga
kirkna til að leita uppi kirkjugripi sem að hugsanlega
kunna að vera nefndir í máldögum. Eins þarf að gera
aðeins grein fyrir sögu hvers kirkjustaðar. Þá rekst
maður á gríðarlega mikið af mannanöfnum, fólki
sem sagt er eitthvað frá, t.d við kaupmála og slíkt eða
snerta atburði.
Hefur sinn tíma
En það er gaman að þessu og ég hef stundum sagt að
maður eigi að gera það sem maður hefur gaman af ef
það kemur ekki illa við aðra. Ég hef víða notið
aðstoðar þegar mig rekur í þrot bæði ættfræðinga og
annara. En ég er enn ekki búinn að tæma þær heim-
ildir sem ég hef á borðinu hjá mér. Ég er enn ekki
farinn að fínkemba og er enn að vinna þetta út frá
aðalmanntölunum. En svo koma millibilin. Þá þarf
að fara í sálnaregistrin og rekja ábúendur hverrar
jarðar frá ári til árs. Ég hef nú lítið gert af því enn
sem komið er. Það er nauðsynlegt því ábúendaskipti
eru ákaflega tíð á jörðum. Flestir voru leiguliðar,
sumir bjuggu stundum bara árið á hverjum stað og
fóru síðan á aðra jörð, hröktust á milli. Menn gátu
kannski búið á sex til sjö jörðum alla sína tíð. Sumir
voru í húsmennsku, eða vinnumennsku og þá læt ég
þess getið líka. Ég hef tekið með húsfólk líka, því að
það var sjálfstæð fjölskylda þótt hún byggi ekki
nema að takmörkuðu leyti eigin búskap. Mér finnst
það fylla mikið myndina.
Ég vinn þetta út frá aðalmanntölunum. En svo koma
millibilin. Þá þarf að fara í sálnaregistrið og rekja
ábúendur hverrar jarðar frá ári til árs. Abúendaskipti
eru ákaflega tíð á jörðum. I Hindisvík sat þó sami
karlleggur frá 1830. (Ljósmynd Björn Jónsson)
Mér finnst ef svona verk er unnið á annað borð þá
eigi að vinna það eins ítarlega og kostur er. Ég er
ekki að keppast við að klára það heldur hefur þetta
bara sinn tíma. Ég vona svo að einhverjir aðrir geti
notið góðs af þessu þegar því er lokið og að ein-
hverjir aðrir verði til þess að halda áfram þar sem ég
hlýt frá að hverfa.
Ættar fylgdi arfur mér
oft þó dyldi kyimi,
lítilsigld mín listin er
Ijóðasnilld hjá þinni.
Höfundur: Jóhannes Halldórsson Húnfjörð, f. 1884 í
Stóradal í Svínavatnshreppi, vinnumaður í Engihlíð í
Langadal, síðar landbúnaðarverkamaður í Brownbyggð í
Manitoba, Kanada.
Ættargöfgin œ er góð
um þófœstir hirði
og þeim sem hafa þrœlablóð
þyki hún lítlis virði.
Höfundur: Bragi Jónsson Hoftúnum í Staðarsveit (Refur
bóndi) f. 1900 - d. 1980
http://www.vortex.is/aett
16
aett@vortex.is