Andvari - 01.01.2011, Blaðsíða 85

andvari
MYNDIN AF JÓNI FORSETA
83
Mörg bréfanna eru frá bláókunnugu fólki, sem biður Jón að hjálpa sér við að
kaupa plóg eða sjal eða brjóstnál eða eyrnalokka eða öngla eða koma úri í við-
gerð eða ættingja á spítala og þannig áfram þindarlaust. Til þessara snúninga
virðist Jón hafa varið ómældum tíma án þess að telja það eftir sér.
Vilhjálmur Þ. Gíslason segir um Jón: „Hann var safnari og grúskari á þjóð-
legan fróðleik. ... Hefur það sennilega einmitt átt mikinn þátt í því, hversu
vel hann var við alþýðuskap á ýmsa lund og átti ítök út um allar sveitir, þó að
annars væri hann greinilegur fyrirmaður." Jón bar sig jafnan höfðinglega og
þau hjónin bæði, hann klæddist klæðskerasaumuðum fötum og veitti vinum
sínum vel, og þau voru höfðingjar heim að sækja. Honum þótti sopinn góður,
en engum sögum fer af því, að hann hafi nokkru sinni drukkið vín sér til
vansa. Hann gerði þvert á móti góðlátlegt grín að drykkjuskap fslendinga:
»Mér skilst, að delerium tremens sé nú farið að verða conditio sine qua non
til þess að geta heitið skynsamur maður á voru landi.“10 Margir íslendingar í
Kaupmannahöfn voru tíðir gestir á heimili Jóns og Ingibjargar, en þau bjuggu
þó alla tíð við óviss kjör. „Ég er vanur fátækt,“ skrifar Jón að gefnu tilefni
1874, kominn yfir sextugt. Hann hafði sjaldan fastar tekjur, heldur Iifði hann
á styrkjum til útgáfu og lausatekjum fyrir skriftir. Til að mynda skrifaði hann
nafnlausar greinar í norskt blað í allmörg ár til að drýgja tekjur heimilisins.
Svo skærum ljóma stafaði af Jóni og lífi hans í Kaupmannahöfn fjarri
fásinninu á íslandi, að sumir fundu einhverra hluta vegna hjá sér þörf fyrir að
leita með logandi ljósi að einhverju, sem gæti varpað skugga á glæsta ásýnd
þjóðhetjunnar. Sumum fannst Jón hljóta að hafa verið heldur leiðinlegur af
bréfum hans að dæma, og víst er, að bréf hans eru yfirleitt engin skemmtilesn-
ing. Það vekur athygli við lestur þeirra, hversu lítið Jón gefur vinum sínum af
sjálfum sér. Hann býr öll sín fullorðinsár í hjarta Kaupmannahafnar og nýtur
Þar margvíslegra lystisemda, sækir leikhús, listsýningar og óperusýningar í
Konunglega leikhúsinu, að því er telja verður líklegt, en hann segir þó aldrei
frá slíkum heimsóknum í bréfum sínum heim, þótt vinum hans á íslandi
hefði áreiðanlega þótt fengur í slíkum frásögnum. Jón heyrði sænsku óperu-
söngkonuna Jenny Lind, frægustu söngkonu sinnar tíðar (mynd hennar prýðir
firnmtíu krónu seðilinn í Svíþjóð), syngja í Stokkhólmi 1841, en það vitum
við vegna þess eins, að íslenzkur ferðafélagi Jóns skrifaði vinum sínum um
atvikið. En þetta skiptir auðvitað engu máli fyrir stjórnmálasöguna. Jón var
stjórnmálamaður og fræðimaður, ekki skemmtikraftur.
I þessu ljósi þarf að skoða gamla flökkusögu um veikindi Jóns 1840, en
skæðar tungur hvískruðu um, að Jón hefði þá ef til vill sýkzt af sárasótt, þótt
er>gar traustar heimildir séu til um það. Þessi saga gengur enn, nú síðast í
®visögu Jóns eftir Guðjón Friðriksson," að vísu í viðtengingarhætti, studd
hlvísun í bréf Jóns til vinar síns Gísla Hjálmarssonar læknanema. Hér er þó
urn að ræða einberar getgátur, sem eiga ekki heima í ævisögu nokkurs manns.