Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.1999, Blaðsíða 332
330 Árbók VFÍ/TFÍ 1998/99
ströngum öryggisreglum og lágmarksmengunaráhrifum. Samt sem áður verður mengun
olíuhreinsunarstöðvar ávallt töluverð, og verður því að fá svör við þeirri spurningu hvort
hún geti orðið innan viðunandi marka fyrir fískveiðiþjóð eins og íslendinga.
Tafla 1. Helztu afurðir sex milljón tonna olíuhreinsunarstöðvar á Islandi
Afurð Ktonn/ári Utflutningsmarkaðir
Bensín 15600 USA, ísland
Díselolía 30660 USA, Vestur-Evrópa, Island
Svartolía 4320 Vestur-Evrópa, ísland
Asfalt 4900 Þróunarlönd, Island
Brennisteinssýra ótilgreint Vestur-Evrópa
Olíuhreinsunarstöð og umhverfísáhrif hennar
Einn staður á Islandi hefur aðallega verið til athugunar, þ.e.a.s. Reyðarljörður. Þar eru hafn-
araðstaða og aðrar aðstæður mjög hagstæðar fyrir byggingu slíkrar stöðvar. Þar sem komið
hefur til tals að byggja stóra álbræðslu á Reyðarfirði eru til góðar upplýsingar um alla
staðhætti þar. Staðsetning olíuhreinsunarstöðvar við Kolkuós í Skagafirði hefur einnig verið
nefnd (Línuhönnun hf. (1998)). Sá staður er hins vegar óheppilegur þegar litið er til áhættu
vegna sjóflutninga á olíu, þar sem hafis getur gert sjóleiðina erfiða og beinlínis hættulega. I
samanburði við Reyðarfjörð, sem liggur við 65. breiddargráðu og nánast sunnan við hafís-
beltið, væri verið að auka mjög áhættuna á sjóslysum þar sem mikill olíuleki í sjó gæti átt
sér stað, en það er einmitt mesta umhverfisáhættan við rekstur olíuhreinsunarstöðva. Þess
vegna verður aðeins fjallað um Reyðarfjörð í þessari grein. Til glöggvunar er umhverfis-
áhrifunum skipt niður í áhrif vegna sjóflulninga, losunar og lestunar á olíu og olíuafurðum
og svo áhrif vegna sjálfrar hreinsunarinnar.
Sjóflutningar á olíu
Flutningur á hráolíu til hreinsunarstöðvar leiðir til losunar á metangasi og öðrum rokgjörnum
lífrænum gastegundum út í andrúmsloftið. Það er hins vegar olíuslys, þar sem mikið magn
af olíu fer í sjó, sem skapar meginumhverfisáhættuna fyrir lífríki sjávar og þar með afkomu
fiskveiða og vinnslu á næstu slóðum við slíka hreinsunarstöð. Olíuslys fyrir Austljörðum
gæti þannig haft miklar og slæmar afleiðingar. Almennt séð eru afleiðingar olíuslyss á sjó
ekki eingöngu háðar því olíumagni sem fer í sjóinn heldur einnig þáttum eins og vindum og
hafstraumum, fjarlægð til næstu strandsvæða, tegund olíu og lífríkinu í nágrenni
slysstaðarins (Haukur Einarsson (1999)). Nokkur meiri háttar olíuslys hafa vakið heims-
athygli, en síðasta stórslys varð er tankskipið Braer strandaði við Suðureyjar 1993 (Media
South West (1997), (Osborn (1996)). Afleiðingar Exon Valdez-sjóslyssins við Alaska, sem
hafði mikið umhverfistjón í för með sér, hafa verið rannsakaðar mjög ítarlega (Wells og fl.
(1995)). Olía og ýmsir efnaþættir hennar hafa eitrandi áhrif á lífrænt svif sem myndar grund-
völl fæðukeðjunnar í sjónum (Clark o.fl. (1997)). Sjófuglum, eggjum og lirfum er einnig
mjög mikil hætta búin. Hins vegar safnar fiskur í sig olíukolvetnissamböndum án þess að
drepast. Hold hans fær olíukennt bragð þangað til vatnið verður hreint afitur því þá getur
hann losað sig vió kolvetnin með efnaskiptingu (Borresen (1993)).