Bændablaðið - 07.06.1995, Blaðsíða 4

4
Bændablaðið
Miðvikudagur 7. júní 1995
Bændablaðiði
Útgefandi: Bændasamtök íslands
Bændahöll við Hagatorg 127 Reykjavík
Sími 5630300 Bréfasími 5628290
Kennitala: 631294-2279
Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason
Ritnefnd: Sigurgeir Þorgeirsson, Hörður Harðarson,
Haukur Halldórsson
Prentun:
ísafoldarprentsmiðja
Leióarinn
Neytendur gera kröfu um öflugt
innflutningseftirlit með matvælum
Oft er sagt að maðurinn sé ekki annað en það sem hann
borðar og nú er svo komið að full ástæða er til að huga vel
að innihaldi fæðunnar og hvemig staðið hefur verið að
gerð hennar. Fjölmargar rannsóknir sýna og sanna að
landbúnaður iðnríkjanna notar stórhættuleg - og það sem
verra er - ólögleg efni til að auka vaxtarhraða dýra svo
dæmi sé tekið. Afleiðingamar geta orðið skelfilegar eins
og kemur glöggt fram í skýrslu sem Landlæknisembættið
hefur sent frá sér.
Um árabil hafa íslenskir bændur geta státað sig af því
bjóða neytendum hreina, ómengaða vöm. Þetta hefur
landlæknir staðfest en í skýrslu hans segir að þær tak-
mörkuðu rannsóknir sem gerðar hafa verið á leifum
ýmissa hormóna- og sýklalyfja í íslenskum land-
búnaðarafurðum bendi til að umrædd efni séu ekki notuð.
Matvæli hafa verið flutt inn til íslands um langt skeið
en það er fyrst nú að augu manna em að opnast fyrir
heilsufarslegum áhrifum afurða sem innihalda ólögleg eða
varasöm efni. Erlendis er til dæmis vaxandi fjöldi matar-
eitrana rakinn beint til neyslu matvæla með lyfjaleifum.
Rannsóknir hafa sýnt að mörg efni geta verið krabba-
meinsvaldandi auk þess sem í kjöti dýra geta leynst leifar
lyfja sem neytandinn hefur ofnæmi fyrir. Fólk með of-
næmi getur orðið fárveikt af að neyta matvæla með slíkar
leifar.
Það er staðreynd að leifar stera og kynhormóna fínnast
í dýmm - þrátt fyrir að hormónar hafi verið bannaðir í
mörg ár í löndum ESB sem vaxtaraukandi lyf. Þetta er sér-
staklega áberandi í löndum eins og Belgíu, Þýskalandi,
Spáni og Frakklandi.
Landlæknir bendir á að flestar þjóðir í kringum okkur
hafi komið sér upp góðu innflutningseftirliti með mat-
vælum. Þetta þekkja íslenskir bændur vel eftir að hafa haf-
ið sölu á kjöti til Bandaríkjanna. Eftirlitið er framkvæmt
áður en varan fer í verslanir - öfugt við það sem hér gerist.
Starfsmenn heilbrigðiseftirlits á íslandi em fáir og aðstaða
þeirra víða afar bágborin. Þeir geta m.ö.o. ekki sinnt
eftirlitsskyldu sinni og verða að treysta upplýsingum frá
innflytjendum og framleiðendum vömnnar. Landlæknir
varar einmitt við þessu og segir orðrétt: “Eftirlit sem
aðeins hefur aðstöðu til að skoða vottorð er ekki mjög
trúverðugt.”
Islenskir neytendur gera þá kröfu að eftirlitsaðilum
verði sköpuð eðlileg starfsskilyrði. Þetta er bráð-
nauðsynlegt því tæplega hefur nokkur áhuga á að leggja
sér til munns matvæli “bætt” með hormónum og
lyfjaleifum. Það vekur því furðu þegar forsvarsmenn
neytendasamtaka undrast varkámi þeirra stjóm-
málamanna sem telja fulla ástæðu til að fara varlega þegar
innflutningur matvæla er annars vegar.
Áskell Þórisson
Að lokinni
Aðeins
fyrsta skrefið
Það ætti að vera alveg ljóst öllum
sem þekkja til og hugsa um
félagskerfi landbúnaðarins (sam-
tök bænda) að miklu fleiri, stærri
og þýðingarmeiri hlutir eru eftir
ógerðir en það sem búið er með
sameiningu BI og Sb. Þetta á bæði
við um það félagslega og faglega,
þ.e. kjarabaráttukerfið og allt kerfi
faglegra leiðbeininga og reyndar
um rannsóknir og kennslu ef að út
í þau mál er farið. Að því svo
ógleymdu að mjög brýnt er fyrir
bændastéttina að gera róttækar
umbætur á afurðasölusamtökun-
um, sem ef til vill er það lang-
brýnasta.
Búnaðarfélög hreppanna eru
mjög mörg alltof smá, þar af
leiðandi verkefnalítil og hafa ekki
grundvöll til að starfa sem virk fé-
lög. Frá þessu eru þó vissulega
undantekningar.
Búnaðarsamböndin mörg hver
eru einnig of smá til þess að geta
haldið uppi virkri og nægilega
fjölþættri leiðbeiningaþjónustu í
héruðunum. Það má þó benda á að
ef "einnar sýslu" búnaðarsambönd
eiga rétt á sér þá er það til að vera
baráttutæki bænda sýslunnar fyrir
svæðistengdum hagsmunamálum.
Því þarf ekki endilega að tala um
að sameina búnaðarsambönd ef
þau geta sameinast um leið-
beiningaþjónustuna yfir stærri
landsvæði með skynsamlegum
hætti.
Það hlýtur að koma sterklega
til álita í mörgum sýslum að stór-
fækka hreppabúnaðarfélögum eða
það sem liggur e.t.v. beinna við að
bændur verði með beina aðild að
búnaðarsambandi og þá allir
bændur á viðkomandi svæði.
Búgreinafélög í einstökum
héruðum virðast í mörgum til-
fellum ekki eiga rétt á sér, enda er
af því nokkur reynsla. Réttara sem
meginregla væri að bændur
mynduðu búgreinaráð innan bún-
aðarsambands (félags) og þau
síðan landsráð búgreinanna (lands-
samtök). Undantekning frá þessu
yrði að sjálfsögðu þær búgreinar
sem tiltölulega fáir bændur stunda,
sem áfram mundu hafa landsfélög
með beinni aðild.
Erindi Skagfirðinga
A Búnaðarþingi nýlega afstöðnu
voru þessi mál eðlilega nokkuð til
umræðu. Þó að mest snérust um-
ræðumar um það hvemig koma
ætti málunum fyrir í "toppinn"
komu þó einnig fyrir þingið til-
lögur um breytingar á fé-
lagskerfinu.
Hér skal þó aðeins minnst á
erindi frá Búnaðarsambandi Skag-
firðinga, sem samþykkt var á full-
trúafundi sambandsins hinn 21.
febrúar 1995, og sent Búnaðar-
þingi. í inngangi að tillögunum
segir eftir að búið er að lýsa
ánægju manna yfir sameiningu BÍ
og Sb:
"Fundurinn telur að sú sam-
eining, sem nú þegar er samþykkt
sé aðeins fyrsta skrefið af mörg-
um. Nauðsynlegt er að láta ekki
staðar numið hér, heldur þarf að ná
fram sameiningu og aukinni hag-
ræðingu upp í gegnum allt félags-
og stofnanakerfi landbúnaðarins.
Ef ekki er haldið áfram nú þegar er
hætt við að málið dagi uppi og
þessi sameining látin duga. Er þá
verr af stað farið en heima setið,
Jónas Jónsson
búnaðarmálastjóri
Seinni hluti
þar sem áhrif bænda á sínum mál-
um færu þverrandi með færri full-
trúum án lítils annars spamaðar né
einföldunar."
Beinar tillögur eru gerðar um;
a) skipan búnaðarsambanda, b)
Búnaðarþing, c) stjóm bændasam-
takanna d) framkvæmdastjóra og
e) starfsemi.
í greinargerð með þessum til-
löguliðum kemur best fram
hvemig þeir hugsa sér félagskerfið
í hémðunum og hvemig það bygg-
ir upp landssamtökin. Þar segir:
"a) Lagt er til að bændur sem
einstaklingar eigi beina aðild að
viðkomandi búnaðarsambandi.
Innan hvers búnaðarsambands geti
síðan starfað fagdeildir fyrir ein-
stakar búgreinar. Fagdeildir þess-
ar fjalli um málefni viðkomandi
greinar og verði ráðgefandi fyrir
stjóm og aðalfundi búnaðarsam-
bandsins um málefni greinarinnar
á viðkomandi svæði. Fagdeildir
þessar komi í stað starfandi bú-
greinafélaga á viðkomandi svæði.
Fagdeildir einstakra greina geta
síðan myndað með sér
landssamtök er kjósi í fagráð fyrir
greinina á landsvísu. Fagráðið
verður leiðbeinandi aðili fyrir
stjóm heildarsamtakanna og lands-
fund þeirra þ.e. Búnaðarþing.
b) Lagt er til að fulltrúar á
Búnaðarþingi skulu kosnir beinni
kosningu af félagsmönnum við-
komandi búnaðarsambands. Þetta
fyrirkomulag kemur í veg fyrir
tvöfaldan eða margfaldan at-
kvæðisrétt gegnum búnaðar- og
búgreinafélögin. Fjöldi fulltrúa
taki fyrst og fremst mið af fjölda
félagsmanna á hveiju svæði þó að
teknu tilliti til jákvæðrar mis-
mununar vegna fámennra og
dreifðra byggða."
Erindi Skagfirðinganna ásamt
öðm hliðstæðu var vísað til stjóm-
ar samtakanna sem hafa skyldi það
til athugunar með öðm í sambandi
við endurskoðun á samþykktum
BÍ. Til þeirra starfa hefur stjómin
þegar skipað sérstaka nefnd.
Að lokum
Það er alveg ljóst að mikið þarf að
laga til og endurbæta í félagskerfi
landbúnaðarins til þess að það
verði nægilega sterkt og samheldið
til að geta sinnt meginhlutverkum
sínum; annars vegar því að halda
á réttindamálum bænda, standa
vörð um afkomuna og tryggja að
landbúnaðurinn búi við eðlileg
skilyrði í þjóðfélaginu og hins
vegar því að starfrækja öfluga
fræðslu- og leiðbeiningaþjónustu,
þróunar- og framfarastarfsemi sem
lífsnauðsynlegt er að byggi á fé-
lagslegum gmndvelli. Það er mjög
brýnt að leiðbeiningaþjónustan og
þróunarstarfsemin sé á vegum
bænda bæði vegna þess að með
því einu móti nær þessi starfsemi
beint til bændanna en ekki síður
vegna þess að framfarastarfsemin
byggir alltaf að vemlegum hluta á
starfi bændanna sjálfra í einum
mikilvægasta þætti sínum, bú-
fjárkynbótunum.
Eg á þá ósk besta Bændasam-
tökum íslands til handa að þeim
takist að styrkja innviði sína í
líkingu við það sem ég hef að
framan drepið á og í öðm lagi að
þeim takist að gegna tvíþættu
meginhlutverki sínu þannig að á
hvomgt halli; kjarasviðið og
réttindabaráttuna eða leiðbeininga-
sviðið og faglega framfarabaráttu.
Hér hefur ekkert verið fjallað
um þriðja aflið í félagskerfmu sem
þó er ef til vill eins og nú standa
sakir það langmikilvægasta en það
er afurðasölukerfið. Það efni eitt
sér væri efni í margar greinar og
alvarlegar.
Grein þessi er fyrst og fremst,
sett saman til að vekja athygli
bænda á málinu og þar með ffeista
þess að vekja umræðu um þau.