Bændablaðið - 18.12.2007, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Þriðjudagur 18. desember 20070
Diddasögur. Reykjavíkurstrákur
segir frá, er heiti á bók eftir
Kristin Snæland sem út kemur
fyrir þessi jól. Þar minnist
Kristinn bernskuára sinna á
stríðsárunum og fram yfir 1950.
Á þessum árum dvaldi hann
gjarnan sumarlangt í sveit og var
á nokkrum stöðum. Frá þessu
segir í bókinni en höfundur afsak-
ar sig í formála og segist kunna
að „valda þeim vonbrigðum sem
vænta þess að ég geti sagt frá illu
atlæti, hungri, vosbúð, vinnu-
þrælkun eða barsmíðum“.
Hér á eftir fara þrír stuttir kafl-
ar úr bókinni. Sá fyrsti gerist þegar
söguhetjan er fimm ára.
Leirvogstungumelar
Á melunum ofan Leirvogstungu í
Mosfellssveit lá þjóðvegurinn norð­
ur í land og niður af melnum í sneið­
ingi að brúnni yfir Leirvogsá. Rétt
ofan við brúna var fallegur grasivax­
inn skorningur í melinn. Sumarið
1941 tjölduðu þær systur María
Hafliðadóttir og Þórhildur Snæland
móðir mín þarna og dvöldu þar um
tíma með okkur Steina. Við Steini
vorum gerðir að mjólkursendlum og
sóttum mjólk að Leirvogstungu til
vinafólks okkar þar.
Í einni mjólkurferðinni lentum
við í afar ískyggilegu ævintýri.
Við gengum sem leið lá frá tjald­
inu suður yfir melinn og stefndum
niður að bænum. Á melnum voru
nokkuð há rofabörð. Þegar við
vorum komnir vel áleiðis heyrðum
við ógurlegar drunur og sáum ryk­
mökk þyrlast upp fyrir melbrúnina.
Skyndilega birtust nokkrir skrið­
drekar og stefndu að okkur. Ekki
þurfti að segja okkur hvílík hættu­
tæki þetta væru og tókum við því til
fótanna og hlupum undan svo hratt
sem við gátum. Við sáum þó fljótt
að okkur væri engrar undankomu
auðið, en einhver vörn gæti verið
í því að komast upp á næsta rofa­
barð. Okkur tókst það, enda gaf ótt­
inn okkur vængi.
Þegar upp var komið stöns­
uðum við og snerum okkur að
hinni aðsteðjandi ógn. Einhverjir
drekanna sveigðu frá en tveir eða
þrír stönsuðu og eins og virtu
okkur fyrir sér. Við störðum á þessi
ægilegu vígatæki með talsverðum
ótta, enda sást rétt aðeins í hjálma
tveggja manna. Hinir erlendu her­
menn sem við höfðum oft komist í
kynni við í Reykjavík höfðu reynst
þægilegustu menn, sem jafnvel áttu
það til að rétta að okkur krökk­
unum súkkulaði eða sælgæti. Þessir
gætu varla verið verri og auðvitað
fór svo, að skriðdrekadeildin hvarf
í brott með skruðningum og látum í
rykmekki. Vel er hægt að hugsa sér
að dátarnir hafi haft nokkurt gaman
af þeirri vörn okkar að stökkva upp
á rofabarðið.
Við lukum erindi okkar og
bárum ánægðir mjólkina heim í
tjaldið. Hróðugir sögðum við svo
frá viðureign okkar við skriðdrek­
ana sem hörfuðu þegar við snerum
okkur í móti þeim.
Í næstu sögu er Diddi orðinn sjö ára
og kominn norður í Skagafjörð.
Þorgeirsboli
Í hugum margra barna mun Þor­
geirsboli hafa verið eitt hið ægileg­
asta naut landsins og af því margar
sögur.
Á Sauðá voru þrjár kýr og á
Sauðárkróki fjöldi kúa sem fólkið
þar hafði í sameiginlegri fjóslengju
undir melnum sunnan við plássið.
Kýrnar á Króknum og frá Sauðá og
Sjávarborg gengu saman í haga á
svipuðum slóðum og flugvöllurinn
er nú. Þar var afgirt svæði.
Sá hængur var á, að með kúnum
gekk stundum stórt mannýgt naut
frá Borg og stóð okkur strákunum
á Sauðá talsverð ógn af nauti þessu.
Mér ekki síst, enda hafði ég óljósa
vissu um að Sjávarborg væri sú
Borg sem Þorgeirsboli væri kennd­
ur við. Þar af leiddi sú ískyggilega
trú mín að bolinn frá Borg væri
Þorgeirsboli eða a.m.k. illvígur ætt­
ingi hans. Fullorðna fólkið lagði
og mikla áherslu á það, að hverju
sinni sem við sóttum okkar kýr í
girðinguna, þá skyldum við gæta
þess að vera búnir að því áður er
kýrnar frá Sauðárkróki væru farnar.
Boli hélt sig fremur í hinum stærri
hópnum en okkar kýr voru gjarnan
komnar á leið heim að okkar hliði,
sem var talsverðan spöl frá hliði
Sauðkrækinga.
Í það sinn sem hér segir frá
vorum við strákarnir heldur sein­
ir fyrir, kýrnar okkar komnar á ról
heim á leið, kýrnar af Króknum
horfnar heim en nautið ógurlega eitt
alllangt frá okkur. Þegar við birt­
umst og tókum að reka eftir kúnum
heim í átt að hliðinu okkar tók boli
á rás bölvandi í átt til okkar en við
rákum kýrnar á sprett. Nálgaðist
boli okkur svo í óefni stefndi. Til
þess að flýta fyrir okkur hljóp ég
á undan til að opna hliðið en strák­
arnir ráku kýrnar sem ákafast. Allt
gekk með miklum hraða og var
það loks á síðustu stundu að kýrnar
sluppu um hliðið og strákarnir lok­
uðu því og við vorum sloppnir upp
á veginn þegar boli kom æðandi.
Sem betur fór var girðingin vönd­
uð og hliðið gott. Varð þá boli frá
að hverfa en tók bölvandi að hnoða
þúfur í móanum í illsku sinni. Þegar
við vorum komnir í örugga fjarlægð
tóku eldri strákarnir að gera hróp
að bola, sem svaraði með öskrum
og þeytti mold og torfi í loft upp.
Mér þótti háttalag strákanna hið
háskalegasta og bað þá blessaða
að vera ekki að egna Þorgeirsbola,
ekki væri að vita nema hann kæmi
gegnum girðinguna og ekki víst
hver yrðu þá leikslok. Létu þeir
af ögrunum sínum og við héldum
ánægðir heim með kýrnar, þar sem
við sögðum hróðugir frá viðureign­
inni við Þorgeirsbola og hlutum
þakklæti og aðdáun að launum.
Loks grípum við niður í bókina þar
sem Kristinn er orðinn átta ára og
sendur vestur á Rauðasand, nánar
tiltekið að bænum Móbergi.
Veiðar
Ekki var mikið um nýmeti á borð­
um, en við því var brugðist þegar
færi gafst. Fyrir kom að selur var
skotinn og tvisvar eða þrisvar um
sumarið mönnuðu nokkrir menn af
bæjunum bát og reru til fiskjar til að
afla í soðið. Var þá veisla á hverj­
um bæ, að segja má. Sérstaklega
man ég eftir selnum, en þarna fékk
ég að bragða á honum í fyrsta sinn.
Það sem mér fannst sérstakt var
að mér var boðið nýtt selspik með
rúgbrauði og kartöflum og fannst
þetta afburðagóður matur. Ég mun
ekki hafa verið matvandur, en
spik var þó það sem mér var illa
við af öðrum dýrum, svo og kald­
ur þykkur kekkjóttur hafragrautur,
nokkuð sem ég taldi ekki mönnum
bjóðandi. Selur var ekki á borðum
heima í Reykjavík en ég hafði alist
upp við sífellda lofgjörð mömmu
um selinn og það lostæti sem hann
væri, ekki síst súrsaðir selshreifar.
Síðar reyndi ég að þetta var rétt
og að saltað selspik var líka hreint
sælgæti sem viðbit með feitum
steinbítsriklingi.
Við Halli náðum vel saman við
veiðar. Þær fólust í margítrekuðum
eltingaleik við silungsbröndu eina
allvæna sem hélt sig í bæjarlækn­
um.
Í læknum var nokkuð um smá­
síli sem ekki kölluðu fram veiðieðli
að ráði. Hins vegar var það stóri
silungurinn, þessi líka boltinn, að
okkur fannst. Margoft reyndum við
að ná honum, stukkum í lækinn eða
köstuðum smásteinum til að fæla
hann af stað, og síðan var reynt að
grípa hann með höndunum. Allar
urðu tilraunir okkar til einskis ann­
ars en að koma inn blautir og drul­
lugir og fá skömm í hattinn fyrir
útganginn.
Það var svo þegar ullin var þveg­
in sem boltinn mátti lúta í lægra
haldi, en þó ekki fyrir okkur Halla.
Ullin var þvegin úr keytu, en hún
var þannig fengin, að undir nær því
hvers manns rúmi var hlandkoppur
og þvaginu safnað úr þessu í tunnu
utanhúss. Að loknum rúningi fjár­
ins var ullin þvegin upp úr þessu og
að loknum þvotti var því sem eftir
var hellt niður og þá beint í læk­
inn. Ullin var líka skoluð vandlega
og allt fór vatnið aftur í bæjarlæk­
inn. Meðan á þessu stóð vorum við
Halli að sniglast með læknum og
veittum því athygli, að litlir silung­
stittir fóru að fljóta dauðir upp. Fór
svo að lokum að sá sterki og snjalli,
boltinn okkar, flaut líka dauður upp.
Þótti okkur miður að sjá hann liggja
þarna dauðan, en gerðum okkur
ekki grein fyrir því að þetta var í
fyrsta sinn sem við sáum afleiðingu
mengunar af mannavöldum.
Diddasögur
Kaflar úr bók Kristins Snæland
Bókina prýðir fjöldi ljósmynda og teikninga, þar á meðal þessi eftir Pétur
bróður Kristins af þeim bræðrum á rofabarðinu umkringdir skriðdrekum.
Þrír Reykjavíkurstrákar, bræðurn-
ir Hafsteinn, Njörður og Kristinn
Snæland
3
ára
ábyrgð
Sparaðu með TYM 603
tym.is s.6973217
CATERPILLAR motor
Félag kjúklingabænda
Gleðileg jól.
Óskum bændum og búaliði
hagsældar á komandi ári.
Gleðileg jól,
óskum bændum og búaliði
hagsældar á komandi ári.
Landbúnaðarháskólinn á Hvanneyri
Gleðileg jól - þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða
Landssamband kúabænda
óskar íslenskum
kúabændum gleðilegra jóla
og farsældar á nýju ári.
Gleðileg jól
Óskum bændum og búaliði hagsældar á komandi ári. Þökkum
viðskiptin á árinu sem er að líða.
Landssamtök sauðfjárbænda
Gleðileg jól, gott og farsælt komandi ár
Gleðileg jól,
gott og farsælt komandi ár!
Æðarræktarfélag Íslands
Sala - Tamningar - Þjálfun - Járningar
Kjarnahestar Selfoss
Sími: 662 1060 - kjarnahestar@internet.is
Við óskum gleðilegra jóla og farsæls
komandi árs. Þökkum viðskiptavinum
okkar fyrir árið sem er að líða.