Bændablaðið - 18.12.2007, Blaðsíða 30

Bændablaðið | Þriðjudagur 18. desember 2007
Á markaði
30
Kornverð hefur stigið í hæstu
hæðir á síðustu mánuðum.
Snemma í september fór heims-
markaðsverð á hveiti yfir $400 á
tonnið, hæsta verð sem nokkru
sinni hefur verið skráð. Í maí
var verðið um $200 á tonnið.
Þó verðið á föstu verðlagi sé vel
undir því sem var árið 1974, er
það samt sem áður tvöfalt hærra
en meðalverð síðustu 25 ára.
Fyrr á þessu ári fór verð á maís
yfir $175 dollara tonnið, enn eitt
heimsmetið. Það hefur þó lækk-
að aftur líkt og verð á hveit en er
samt nú $150/tonnið, 50% yfir
meðalverði ársins 2006.
Verðbreytingar á einni kornteg­
und hafa vitaskuld áhrif á ræktun
og framboð annarra. Matvælaverðs­
vísitala The Economist er samt sem
áður sú hæsta nokkru sinni síðan
frá upphafi, 1845, og hefur hækkað
um þriðjung frá síðasta ári.
Það merkilega við verðhækk­
anirnar nú er að þær verða ekki við
uppskerubrest heldur þegar fram­
boð er gríðarlegt. Heildaruppskera
korntegunda á þessu ári er áætluð
munu verða 1,66 milljarðar tonna,
sú mesta nokkru sinni og 89 millj­
ón tonnum meiri en á síðasta ári.
Sú staðreynd að mesta kornupp­
skera sögunnar skuli ekki duga til
að halda aftur af verðhækkunum
vekur þá spurningu hvort það séu
að verða einhverjar grundvallar­
breytinar á eftirspurn eftir korni í
heiminum.
Kjötið á spurningunni
Svarið er tvíþætt. Eitt er aukin vel­
megun í Kína og Indlandi. Henni
fylgir umtalsverð aukning á eft­
irspurn eftir kjöti í þessum löndum.
Sem dæmi snæddi meðal kínversk­
ur neytandi um 20 kg af kjöti árið
1985 en í dag innbyrðir hann um
50 kg/ári að meðaltali. Önnur lönd
munu síðar fylgja í kjölfarið.
Engan þarf því að undra að
bændur þurfi nú umtalsvert meira
korn, um 200­250 milljón tonn á
ári, til að fóðra búfénað sinn á, en
þeir þurftu fyrir 20 árum. Dæmið er
einfalt, þú þarft fleiri hitaeiningar
úr korni ef þú borðar þær eftir að
búið er að breyta þeim í kjöt heldur
en ef þú borðar brauð. Það þarf þrjú
kg af korni til að framleiða eitt kg
af svínakjöti og 8 kg af korni til að
framleiða eitt kg af nautakjöti. Frá
því á seinni hluta níunda áratug­
arins hefur eftirspurn eftir korni
aukist árlega um 1­2% vegna auk­
innar kjötframleiðslu.
Framleiðsla etanóls er megin­
skýringin á verðhækkunum ársins
2007. Hún er aðalorsök verðhækk­
ana á maís vegna þess að alríkis­
stjórn Bandaríkjanna greip inn í
markaðinn og dró til sín um þriðj­
ung framleiðslunnar. Mikil aukning
í etanólframleiðslu á árinu 2005 var
einnig undirliggjandi ástæða verð­
hækkana þá.
Allar líkur eru á að áfram verði
mikil eftirspurn eftir korni. Eftir­
spurn er þó aðeins önnur hlið mynd­
arinnar. Framboð er hin hliðin. Ef
framboð eykst verulega mun verð
lækka á ný, ella mun verð á korni
áfram verða hátt.
Framleiðsla mun því aðeins
aukast að nýtt land verði brotið til
ræktunar eða uppskera á flatarein­
ingu eykst. Þetta getur gerst tiltölu­
lega hratt. Kornbændur heimsins
hafa brugðist skjótt við verðskila­
boðum og sáð meiru af verðmætum
tegundum. ESB hefur þegar numið
úr gildi það skilyrði að bændur taki
land úr ræktun til að njóta styrkja.
Vitanlega eru þó takmarkanir á
því hve mikið er raunhæft að auka
framleiðsluna. Í sumum löndum þar
sem umtalsverðir ræktunarmögu­
leikar eru fyrir hendi vantar t.d.
samgöngur. Annars staðar er spurn­
ing um að ryðja skóglendi eða
um svo þurrlend svæði er að ræða
að vafamál er hvernig þau munu
standast til framleiðslu gagnvart
hlýnun andrúmsloftsins. Þá munu
erfðabreyttar plöntur/afurðir ekki
standast væntingar nema mönnum
takist að eyða efasemdum gagnvart
þeim, einkum í Evrópu.
Ef verð lækkar ekki á ný munu
verðhækkanirnar nú marka þátta­
skil. Svonefnd IMF­matvælavísi­
tala í Bandaríkjunum var lítið eitt
lægri árið 2005 en árið 1974, sem
þýðir að að raungildi lækkaði vísi­
talan um 75% á þessum 30 árum.
Með öðrum orðum: ef matvælaverð
helst áfram svipað og það er nú er
það meiriháttar breyting frá fyrri
þróun þar sem neytendur og bænd­
ur voru vanir að verðið fór smám
saman lækkandi, ár frá ári.
Á þessu eru auðvitað margar
hliðar. Bændur fá væntanlega meira
í sinn hlut, árið 2007 er t.d. áætlað
að tekjur bænda í Bandaríkjunum
verði 50% meiri en að meðaltali á
síðustu 10 árum. Fátæk matvælaút­
flutningslönd munu væntanlega
einnig hagnast á þessari breytingu.
En getið svo hverjir tapa?
Samkvæmt upplýsingum frá Al­
þjóðabankanum búa þrír milljarðar
manna í dreifbýli í þróunarlönd­
unum og af þeim eru 2,5 milljarðar
algerlega háðir landbúnaði. Ætla
mætti að fátækir myndu almennt
hagnast á því að tekjur bænda auk­
ist. Í raun munu þó margir ekki gera
það. Fjöldi fólks mun tapa meiru á
hækkuðu matvælaverði heldur en
tekjuaukning þeirra verður vegna
hærri tekna af landbúnaði.
Meðal þeirra sem munu tapa á
hærra matvælaverði eru þau lönd
sem flytja mikið inn eins og Japan,
Mexíkó og Saudi Arabía. Þessi lönd
hafa kannski efni á því en ástæða
er til að hafa áhyggjur af sumum
fátækustu löndum heimsins í Asíu
(Bangladesh og Nepal) og Afríku
(Benin og Níger). Á þessu ári munu
þróunarlöndin í heild eyða 10%
meira í innflutt korn en árið 2006
($50 milljarðar).
Gríðarlegur fjöldi fólks í borg­
um og landlausir verkamenn reiða
sig algerlega á að kaupa allan sinn
mat. Þetta fólk hefur þegar fundið
verulega fyrir hækkuðu matvæla­
verði. Áætlað hefur verið að aukn­
ing á framleiðslu etanóls og annars
lífeldsneytis geti leitt til þess að
hitaeininganeysla á mann í Afríku
minnki um 4­8% og um 2­5% í
Asíu til ársins 2020. Fyrir lönd sem
eru á mörkum þess að framfleyta
sér, eins og Afganistan og Nígeríu,
gæti slík breyting á lífskilyrðum
beinlínis boðað hörmungar.
Í fátækum löndum eru matvæli
víða helmingur útgjalda heim­
ilanna (meira en 2/3 í Bangladesh
og Nígeríu). Áhrif matvælaverðs­
hækkana verða gríðarlega mikil við
slíkar aðstæður.
Á heimasíðu The Economist þann 6. desember sl. var fjallað um
hækkanir á matvælaverði undir fyrirsögninni „Cheap no more“
eða „Ódýrt ei meir“. Greinin hér að ofan er þýdd og stytt end-
ursögn úr greininni en hana er að finna í heild sinni á slóðinni:
www.economist.com/opinion/displaystory.cfm?story_id=10252015.
Ódýrt ei meir
Hækkandi tekjur í Asíu og niðurgreiðslur á
etanóli í Ameríku hafa bundið enda á langt
tímabil lækkandi matvælaverðs
Innflutningur á ostum, grænmeti
og kartöflum frá áramótum
Október
kg
Frá áram.
kg
Frá áramótum
þús.kr. cif verðm.
Ostur 14.887 155.215 107.968
Kartöflur 93.240 1.553.151 87.368
Tómatar 69.660 572.414 79.216
Nýtt blómkál og hnappað
spergilkál
32.798 284.193 52.310
Nýtt hvítkál 23 252.221 15.527
Nýtt kínakál 0 211.795 20.993
Nýtt spergilkál 19.627 165.245 25.465
Jöklasalat 108.111 997.373 127.676
Annað nýtt salat 27.832 316.761 183.448
Nýjar gulrætur og næpur 26.059 694.794 85.812
Nýjar gulrófur 4.219 139.589 7.418
Gúrkur 31.172 173.693 27.129
Sveppir 12.079 146.067 52.592
Paprika 105.259 1.031.377 203.650
Ný jarðarber 34.976 323.266 196.659
Erna Bjarnadóttir
Hagfræðingur Bændasamtaka
Íslands
eb@bondi.is
Heimsmarkaður
Nýverið var gengið frá samning-
um um kaup Jötuns Véla á 30%
eignarhlut í fyrirtækinu Brørup
Maskinhandel sem staðsett er
á Suður-Jótlandi í Danmörku.
Aðkoma Jötuns Véla að fyr-
irtækinu tengist kynslóðaskipt-
um þar sem eigandi 50% hluta-
fjár dró sig út úr félaginu vegna
aldurs. Meðeigendur hans, sem
jafnframt eru lykilstarfsmenn
félagins, óskuðu eftir að auka
sína hluti en jafnframt að fá með
sér utanaðkomandi fjárfesti.
Brørup Maskinhandel er eitt af
elstu vélasölufyrirtækjum í Dan­
mörku, stofnað árið 1929 og hefur
verið rekið með góðum hagnaði
í mörg ár. Áætluð velta Brørup
Maskinhandel árið 2008 er um 3
milljarðar íslenskra króna.
Brørup Maskinhandel er með
starfstöðvar í þremur bæjum á Suð­
ur­Jótlandi, þ.e. í Brørup, Toftlund
og Starup, en á öllum stöðum er
starfrækt verkstæði, varahlutasala
og sala nýrra véla. Fyrirtækið er
söluaðili fyrir fjölda þekktra fram­
leiðanda og má þar meðal annars
nefna Massey Ferguson og Fendt
dráttarvélar, Kuhn, Kverneland og
McHale hey­ og jarðvinnutæki.
Fyrir á Jötunn Vélar helmings
hlut í vélasölufyrirtækinu Total
Maskiner í Ringsted á Sjálandi
sem stofnað var um síðastu áramót.
Rekstur þess hefur gengið framar
væntingum segir í fréttatilkynningu
frá fyrirtækinu.
Eigendur Jötuns Véla telja að
með eignarhaldi í dönsku fyrirtækj­
unum opnist ýmsir möguleikar í
hagstæðum innkaupum og bættri
þjónustu við viðskiptavini bæði á
Íslandi og í Danmörku.
Heimasíða Brørup Maskinhandel
er: www.maskin­handel.dk.
Frétt frá Jötunn Vélum
nóv.07 sep.07 des.06 Breyting frá fyrra tímabili, % Hlutdeild %
Framleiðsla 2007 nóv.07 nóv.07 nóv.06 3 mán. 12 mán. m.v. 12 mán.
Alifuglakjöt 664.466 2.000.594 7.629.032 0,5 9,5 17,2 28,4%
Hrossakjöt 259.617 386.255 956.060 17,4 17,8 17,1 3,6%
Kindakjöt * 189.904 8.314.305 8.672.108 -29,4 1,5 0,0 32,2%
Nautgripakjöt 396.513 1.060.592 3.539.733 6,4 8,1 11,2 13,2%
Svínakjöt 506.560 1.546.619 6.112.964 2,3 0,5 7,2 22,7%
Samtals kjöt 2.017.060 13.308.365 26.909.897 -0,1 3,5 8,1
Innvegin mjólk ** 9.412.756 27.952.011 124.589.697 4,0% 3,6% 7,2%
Sala innanlands
Alifuglakjöt 663.155 1.936.116 7.406.790 2,2 7,8 14,8 30,0%
Hrossakjöt 100.847 222.883 650.555 -33,8 -13,6 -8,5 2,6%
Kindakjöt 501.378 1.988.783 6.984.293 -14,0 -3,4 -2,4 28,3%
Nautgripakjöt 400.897 1.052.105 3.531.222 5,6 6,8 10,7 14,3%
Svínakjöt 506.581 1.549.790 6.113.952 2,3 0,7 7,2 24,8%
Samtals kjöt 2.172.858 6.749.677 24.686.812 -3,8 1,7 6,4
Sala mjólkur á
fitugrunni**
9.648.580 27.270.937 108.149.393 2 2,9 4,1
Sala mjólkur á
próteingrunni**
9.994.672 29.159.856 114.837.330 4,1 1,7 1,1
* Kindakjöt lagt inn samkv. útflutningsskyldu sem flutt skal á erlenda markaði er meðtalið í framangreindri framleiðslu.
** Framleiðslag og sala Mjólku ehf. er ekki innifalin
Jötunn Vélar kaupa 30% hlut í
Brørup Maskinhandel Aps
Heildarframleiðsla á kjöti m.v. síðustu 12 mánuði var
8,1% meiri en næstu 12 mánuði á undan. Á sama tíma
jókst sala um 6,3%. Mest auking varð í framleiðslu
alifuglakjöts, 17,2%, en framleiðsla kindakjöts var
óbreytt frá síðustu 12 mánuðum á undan. Síðastliðna
tólf mánuði var mest aukning í sölu á alifuglakjöti, um
14,8% og um 10,7% á nautgripakjöti. Síðastliðna þrjá
mánuði var hins vegar 4,2% samdráttur í kjötsölu frá
sama tíma í fyrra.
Framleiðsla og sala mjólkur hjá samlögum innan
SAM er vaxandi. Framleiðsla síðustu 3 mánuði var 4%
meiri en á sama tíma í fyrra og 7,2% meiri á ársgrund­
velli. Sala afurða á próteingrunni jókst um 1,1% miðað
við tólf mánaða tímabil og 4,1% á fitugrunni. EB
Yfirlit um framleiðslu og sölu ýmissa búvara
Bráðabirgðatölur fyrir nóvember 2007