Fréttablaðið - 05.10.2012, Blaðsíða 12

5. október 2012 FÖSTUDAGUR12
Föstudagsviðtaliðföstuda
gur Inga Dóra Sigfúsdóttir, prófessor og stjórnarformaður Rannsókna og greiningar
Við erum
búin að gera
þessar rann-
sóknir í tutt-
ugu ár og
þessu starfi
lýkur aldrei.
Þ
essar rannsóknir hafa
skilað sér í þágu barna
og unglinga. Þegar verið
er að taka ákvarðanir
um börn og ungmenni
eru þessar rannsókn-
ir notaðar og það hefur verið stærsti
sigur inn,“ segir Inga Dóra Sigfús-
dóttir, prófessor við viðskiptafræði-
deild Háskólans í Reykjavík, um
könnunina „Ungt fólk“ sem lögð hefur
verið fyrir íslensk ungmenni í tutt-
ugu ár. Inga Dóra er stjórnarformað-
ur Rannsókna og greiningar, sem er
rannsókna miðstöð sem sérhæfir sig í
rannsóknum á ungu fólki á Íslandi og
í öðrum löndum. Ráðstefna var haldin
í gær til að fagna tuttugu ára áfang-
anum. Íslenska rannsóknin er nú lögð
fyrir í fimmtán evrópskum borgum
auk þess sem hún verður í haust lögð
fyrir í tveimur Afríkuríkjum.
Ísland hefur náð óvenjulega miklum
árangri
Tilgangurinn með því að leggja könn-
unina fyrir er að skilja vandamál ung-
linga og hvernig hægt sé að draga úr
áhættuhegðun þeirra og vernda þá.
Inga Dóra segir að tilgangurinn sé
ekki bara að safna gögnum og læra
heldur vilji þau einnig geta notað
niður stöðurnar til að bæta samfélagið.
„Þessar rannsóknir hafa verið nýtt-
ar mjög mikið. Þetta er grunnur að
stefnumótunarstarfi og starfi í þágu
barna og unglinga og þar hefur Ísland
náð óvenjulega miklum árangri. Sá
árangur er núna fyrirmynd víða í Evr-
ópu og í fleiri löndum. Almennt má
segja að þessar rannsóknir dekki mörg
svið. Við erum að skoða bæði líðan,
hegðun einstaklinga og mjög margt
annað bæði jákvætt og neikvætt í lífi
og umhverfi unglinga. Margar þjóðir
eru að taka þetta upp núna og átta sig
á því hvað það er mikilvægt að byggja
ákvarðanir og stefnumótun á góðum
rannsóknum.“
Búið að snúa vímuefnaþróuninni við
Meðal þess sem varð til þess að ákveð-
ið var að hefja rannsóknir á högum
ungs fólks var sú staðreynd að neysla á
vímuefnum jókst stöðugt á tíunda ára-
tug síðustu aldar. Þessari þróun hefur
nú verið snúið rækilega við. Inga Dóra
segir að unnið hafi verið með opin-
berum stofnunum og hagsmuna aðilum
og á grunni gagnanna hafi verið þróað
forvarnarstarf sem notað hefur verið
síðustu árin. Auglýsingaherferðir um
vímuvarnir fyrir unglinga eru því
byggðar á rannsóknum á högum ung-
linganna sjálfra.
Þótt sá hluti rannsóknanna sem snýr
að vímuefnanotkun hafi verið veiga-
mikill er spurt um fjölmargt annað og
gagnagrunnurinn nýttur til ýmislegs.
Fimmtíu ritrýndar greinar sem byggja
á gögnunum hafa til að mynda verið
birtar í erlendum tímaritum. Andleg
líðan, fjölskylduaðstæður, frístunda-
iðkun, heilsa, líkamsvitund, mataræði,
trúarskoðanir og vinatengsl eru meðal
þess sem einnig hefur verið spurt um.
Væri ekki hægt nema með samstarfi
við nemendur og skóla
Síðustu tuttugu árin hafa rannsóknirn-
ar orðið umfangsmeiri. „Þetta hefur
gengið mjög vel. Það er stór hópur
fólks sem hefur komið að því að vinna
þessar rannsóknir og stór hópur sem
vinnur úr þeim. Bæði vísindamenn hér
heima og erlendis nota svo þessi gögn
til að skrifa vísindagreinar. Þannig að
það má eiginlega segja að íslensk ung-
menni hafi skilað verulegu í þágu vís-
indanna með þátttöku sinni í þessum
rannsóknum á undanförnum árum.
Þetta gæti ekki gengið nema af því að
við erum í góðu samstarfi við skólana
og unglingana sem svara.“
Íslensk ungmenni skila veru-
legu framlagi til vísindanna
Með því að svara könnuninni Ungt fólk hafa íslensk ungmenni skilað verulegu framlagi til vísindanna, segir Inga Dóra Sigfús-
dóttir prófessor, sem hefur undanfarin tuttugu ár kannað hagi unglinga hér á landi. Í samtali við Þórunni Elísabetu Bogadóttur
segir hún frá gagnagrunni sem notaður hefur verið til fjölmargra rannsókna, í forvarnir og stefnumótun í málefnum barna.
STÝRIR ALÞJÓÐLEGRI RANNSÓKN Inga Dóra hefur síðustu ár undirbúið viðamikla rannsókn á því hvernig líffræðilegir og félagslegir þættir tengjast. Við rannsóknina
verður stuðst við rannsóknarhefðina sem skapast hefur hjá Rannsóknum og greiningu. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Alltaf ný viðfangsefni
„Við erum búin að gera þessar rann-
sóknir í tuttugu ár og þessu starfi
lýkur aldrei. Heimurinn tekur svo
miklum breytingum, við þurfum að
vera á verði og það eru alltaf ný við-
fangsefni sem þarf að rannsaka.“ En
hvernig munu þessar rannsóknir þá
þróast á næstunni? „Við munum fara í
nokkrar áttir ef svo má segja. Í fyrsta
lagi munum við fara með þetta sem
kallað er íslenska módelið í vímu-
vörnum til fleiri landa og það verð-
ur notað sem grunnur forvarnar-
starfs. Við erum einmitt að fara til
Færeyja á morgun [í dag] þar sem
staðan í vímuefnaneyslu unglinga er
ekkert ósvipuð og hún var hér fyrir
fimmtán árum. Færeyingarnir eru að
spyrja hvernig við náum svona góðum
árangri og hvort þeir geti gert það
sama.“
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
40
30
20
10
0
Ungt fólk: neyslumynstur unglinga frá 1998-2012
Þróun daglegra reykinga, ölvunardrykkju og notkunar á hassi meðal nemenda í 10. bekk 1998 til 2012
■ Ölvun sl. 30 daga
■ Daglegar reykingar
■ Prófað hass
%
Ísland hentar vel fyrir alþjóðlega rann-
sókn
Þá segir Inga Dóra að þetta forvarna-
módel verði yfirfært og þróað yfir á
fleiri svið, til dæmis til að efla heilsu
ungs fólks.
„Undanfarin tvö ár hef ég verið að
undirbúa viðamikla rannsókn sem
byggir á þessari rannsóknarhefð
okkar. Þar munum við í samstarfi við
vísindamenn í Bretlandi og Bandaríkj-
unum skoða það hvernig líffræði legir
þættir og félagslegir þættir tengjast.
Nýjar rannsóknir sýna að það að búa
við erfiðar aðstæður í æsku hefur ekki
bara áhrif á hegðun og tilfinningar
okkar heldur hefur það beinlínis áhrif
á líkamann okkar. Ónæmiskerfi þeirra
barna sem búa við erfiðar aðstæður í
æsku er veikara en annarra barna.“
Hópi barna sem fædd eru árið 2000
verður fylgt eftir í rannsókninni, en
aðstæður þeirra verða skoðaðar frá
því fyrir fæðingu. Inga Dóra segir
Ísland henta vel til rannsóknarinnar
þar sem upplýsingar um hvern ein-
stakling liggi fyrir. Á unglingsárum
munu rannsakendur hitta börnin,
leggja fyrir þau spurningalista og fá
frá þeim munnvatnssýni til að geta
metið hvernig umhverfið hefur áhrif
á heilsu, líðan og hegðun þeirra.
„Þannig að við í samstarfi við frum-
kvöðla á þessu sviði ætlum að nýta
okkur rannsóknarhefðina og ætlum
að gera rannsókn á árgangi íslenskra
barna þar sem við munum skoða hvaða
áhrif aðstæður hafi, ekki bara á til-
finningar og hegðun, heldur líka á líf-
fræðilega þætti. Og síðast en ekki síst,
að nota reynsluna okkar úr forvarna-
starfinu til að sjá hvort hægt sé að
snúa neikvæðum áhrifum við eða jafn-
vel koma í veg fyrir neikvæð áhrif.“