Fréttablaðið - 05.10.2012, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 5. október 2012 17
Eflaust má velta því fyrir sér frá einhverjum vinkli hvað
heppilegt sé að pólitíkusar og
seðlabankamenn segi um gjald-
miðilinn. En athyglisverða
spurningin í þessu er auðvitað
ekki „Hvað má segja?“
heldur „Hvað er satt?“ Ef
keisarinn er nakinn þá er hann
nakinn, sama þótt það kunni að
vera óheppilegt fyrir mannorð
hans. Það að til séu stjórnmála-
menn sem skipta vilji krónunni
út fyrir annan gjaldmiðil er
ekki hennar stærsta vandamál.
Spyrjum okkur einfaldrar
spurningar: Er krónan góður
gjaldmiðill?
Hvaða kröfur ættum við sem
launþegar og neytendur að gera
til gjaldmiðils? Tvennt kemur
upp í hugann. Í fyrsta lagi ætti
að vera hægt að kaupa hluti
fyrir gjaldmiðilinn. Í öðru lagi
ætti gjaldmiðillinn að vera svip-
að mikils virði frá einum degi
til annars.
Það er líka hægt að spyrja:
Hvað er til merkis um að gjald-
miðill sé vondur? Vondir gjald-
miðlar eru gjarnan í frjálsu
falli, gagnslausir utan heima-
landsins, og stundum hvort
tveggja í einu. Sem barn bjó ég
í landi með mjög vondan gjald-
miðil. Ekki hélt ég að ég þyrfti
að endurtaka þá reynslu á fer-
tugsaldri.
Hver sem vill getur slegið
„USD to UAH“ inn í Google-
leitarvélina, til að komast að því
hve margar úkraínskar hrívnur
sé hægt að fá fyrir einn banda-
rískan dollara. Google-leitar-
vélin treystir sér hins vegar
ekki til að svara því hve margar
íslenskar krónur fáist fyrir
dollara.
Hún gerði það einu sinni en
hún gerir það ekki lengur. Lái
henni hver sem vill.
Krónan fellur þannig á fyrri
hluta prófsins. Þökk sé gjald-
eyrishöftunum er til dæmis
ekki auðvelt að kaupa íbúð í
Berlín eða bíl á Ítalíu. Það er
ömurlegt. Menn sitja við tölvu
allan daginn að reyna að vinna
sér inn pening til þess eins að
einhverjir stjórnmálamenn og
skriffinnar ákveði hverju megi
eyða honum í. Og þeir hika ekki
við að skipa mönnum að eyða
honum á landsvæði sem 0,005%
heimsins búa á.
Þetta er svipað og ef maður
kæmist að því um sjötugt að
ævisparnaðurinn væri alls ekki
inneign í peningum heldur, til
dæmis, gjafakort í hjólabúð.
Gott og vel. Staðan er kannski
ekki jafnvond og í Íran, Kúbu,
eða Simbabve. Það er hægt að
taka út úr hraðbönkum í út-
löndum, borga smáræði með
kreditkorti á netinu og fyrir-
tæki geta flutt inn vörur frá
útlöndum með leyfi stjórnvalda.
En staðan er ekki góð. Krónan
er ekki fyrsta flokks gjald miðill
og ekki annars flokks heldur.
Og við eigum að gera kröfu um
fyrsta flokks gjaldmiðil.
Nú er auðvitað hægt að
ljúga því að sér og öðrum að
gjaldeyris höftin séu bara
tímabundin aðgerð, afleiðing
hrunsins og þeirra „sérstöku
aðstæðna“ sem uppi eru í efna-
hagslífinu. Þá ber að huga að
tvennu. Í fyrsta lagi getur
„stutt frá hruni“-afsökunin ekki
dugað endalaust.
Árin frá bankahruninu
eru orðin fjögur. Það er ekki
skammur tími. Það er eins og
fyrri heimsstyrjöldin. Mér
segir svo hugur um að þessi lota
gjaldeyrishaftanna muni vara í
nokkur ár til viðbótar.
Í öðru lagi hefur öll saga
krónunnar verið meira og
minna saga einhvers konar
gjaldeyrishafta, ef áratugurinn
fyrir bankahrunið er undan-
skilinn. Árangurinn er svipað-
ur hvað verðbólgu varðar. Við
búum kannski ekki við stans-
lausa óðaverðbólgu, en staðan
er ekki góð og ekki einu sinni
næstum því góð. Það vantar
ekki þá menn sem halda því
fram að hægt sé að stýra gjald-
miðlinum betur nú með því að
festa krónu hér, skera af núll
þar, tryggja eitthvað, lofa ein-
hverju öðru og reka ríkissjóð af
ábyrgð það sem eftir. En vand-
inn felst alltaf í trúverðugleika
slíkra lausna.
Það kann að virka hart að
segja að krónan sé ekki góður
gjaldmiðill en það er samt satt.
Hún er svo slöpp að við megum
ekki kaupa hluti í útlöndum án
eftirlits til að afhjúpa ekki hve
verðlaus hún er. Svo lengi sem
við höfum krónuna munum við
annað hvort búa við gjaldeyris-
höft eða hótun um gjaldeyris-
höft. Lífið er of stutt í svoleiðis
vitleysu.
Pawel Bartoszek
Stærðfræðingur
Í DAG
Að tala niður
gjaldeyrishöftin
Þetta er
svipað og ef
maður kæm-
ist að því um sjötugt að
ævisparnaðurinn væri
alls ekki inneign í pen-
ingum heldur, til dæmis,
gjafakort í hjólabúð.
Með frumvarpi til fjárlaga ársins 2013 er stigið fyrsta
skref íslensks háskóla- og vísinda-
samfélags út úr kreppunni. Frum-
varpið gerir ráð fyrir að framlög
til samkeppnissjóða á sviði rann-
sókna og tækniþróunar hækki um
samtals 1,3 milljarða króna. Þar
vegur þyngst hækkun á fram-
lagi til rannsóknarsjóðs, tækni-
þróunarsjóðs og á framlagi til
mark áætlunar á sviði vísinda og
tækni. Er þessi hækkun í sam-
ræmi við stefnu vísinda- og tækni-
ráðs um eflingu samkeppnissjóða.
Með hruninu árið 2008 brustu
allar forsendur fyrir opinberum
útgjöldum og hefur meginverkefni
stjórnvalda síðan verið að skapa
langtímaforsendur fyrir velferðar-
og þekkingarsamfélagi á Íslandi.
Sú vinna hefur kallað á forgangs-
röðun á öllum sviðum ásamt
umtalsverðum niðurskurði, m.a.
til háskóla- og vísindamála. Þannig
hafa tæpir 3,5 ma. kr. verið tekn-
ir út úr háskólakerfinu frá 2008
til 2012. Þrátt fyrir niðurskurð
undan farinna ára hafa háskólarn-
ir tekið á sig aukna ábyrgð sem
sést á því að nú stunda yfir tvö
þúsund fleiri nemendur háskóla-
nám en fyrir hrun. Þannig hafa
þeir lagt sitt af mörkum til þess
að íslenskt samfélag komi betur
menntað og þar með sterkara út
úr kreppunni. Við fjárlagagerð
undanfarinna ára hefur forgangs-
röðun verið í þágu Háskóla Íslands
enda er hann burðarstoð íslenska
háskóla- og vísindasamfélagsins.
Eigi að síður hefur hann tekið á
sig stærsta hluta niðurskurðarins
eða 2,3 ma. kr. og mesta nemenda-
fjölgun.
Það dylst engum að háskóla-
kerfið á Íslandi er, og hefur reynd-
ar verið frá því fyrir hrun, undir-
fjármagnað. Árið 2009 kostaði
hver háskólanemi ríflega þriðj-
ungi minna á Íslandi en meðal-
tal OECD-ríkja og meðalframlög
á hvern háskólanema í Noregi og
Svíþjóð voru helmingi hærri en
á Íslandi. Það er ljóst að við þetta
ástand verður ekki búið mikið
lengur. Það er mikilvægt að efl-
ingu samkeppnissjóðanna verði
fylgt eftir með auknum fram-
lögum til háskólanna. Þar verður
að byrja á að tryggja þeim fram-
lög í samræmi við þá nemenda-
fjölgun sem orðið hefur á undan-
förnum árum. Ég legg á það mikla
áherslu að þetta verði gert strax
í fjárlögum næsta árs leiði endur-
skoðun efnahagsforsenda fjárlaga-
frumvarpsins til þeirrar niður-
stöðu að svigrúm sé til aukinna
útgjalda. Næsta verkefni er svo
að tryggja eðlilega fjármögnun
háskólakerfisins til framtíðar með
því að hækka grunnframlög til há-
skólanna.
Eflum háskóla- og vísindastarf
Tryggingamiðstöðin Síðumúla 24 Sími 515 2000 tm.is
Dagskrá fundarins er eftirfarandi:
1. Tillaga um samþykki kaupa eigin hluta.
2. Tillaga stjórnar um lækkun hlutafjár til að jafna eigin hluti.
3. Önnur mál, löglega upp borin.
Fundargögn og tillögur stjórnar eru hluthöfum aðgengileg
á skrifstofu félagsins.
Reykjavík, 5. október 2012,
stjórn Tryggingamiðstöðvarinnar hf.
Hluthafafundur Tryggingamiðstöðvarinnar hf.
Stjórn Tryggingamiðstöðvarinnar hf., kt. 660269-2079, boðar til hlut-
hafafundar, sem haldinn verður á skrifstofu félagsins við Síðumúla 24,
Reykjavík, að morgni föstudags, 12. október 2012, kl. 9.
Menntamál
Katrín Jakobsdóttir
mennta- og menn-
ingarmálaráðherra
Það dylst engum
að háskólakerfið
á Íslandi er, og hefur
reyndar verið frá því fyrir
hrun, undirfjármagnað.
AF NETINU
Á Jón Gnarr Orkuveitu Reykjavíkur?
Orkuveitan er fyrirtæki í eigu almennings, sem ekki bara stendur straum
af öllum kostnaði við rekstur hennar, heldur hefur hann líka þurft að axla
skuldirnar gríðarlegu sem virðast stafa af því að forráðamenn fyrirtækisins
gerðu tóma vitleysu á nokkurra ára tímabili. Reykjavíkurborg, Akranes-
kaupstaður og Borgarbyggð eru stofnanir sem eiga að starfa eingöngu í
þágu þess almennings sem býr á þessum stöðum. Hvernig í ósköpunum
stendur á því að umrædd skýrsla er ekki strax kynnt hinum raunverulegu
eigendum, þ.e.a.s. almenningi?
Ég er hræddur um að svarið sé hið sama og yfirleitt þegar opinberar upp-
lýsingar eru annars vegar á Íslandi: Fólk í valdastöðum telur að völdin séu
þess til að ráðskast með, og að afskipti almennings séu fyrst og fremst
truflun í starfi þess.
http://blog.pressan.is
Einar Steingrímsson