Fréttatíminn - 30.12.2011, Blaðsíða 36

Þorkell Helgason
sat í stjórnlagaráði
A llt frá því að stjórnlaga-ráð skilaði
Alþingi frum-
varpi sínu að nýrri
stjórnarskrá hinn
29. júlí síðastliðinn
hef ég með viku-
legum pistlum hér
í Fréttatímanum
leitast við að skýra
út og rökstyðja til-
lögurnar. Pistlarnir
eru nú orðnir tutt-
ugu að tölu. Þá má
alla finna á vefsíðu
minni: www.thorkellhelgason.
is. Nú er mál að linni, að minnsta
kosti að sinni.
Árið framundan skiptir sköpum
um framvindu stjórnarskrármáls-
ins. Þingið, en ekki síst þjóðin,
verður að koma því í höfn að við
eignumst nýjan samfélagssátt-
mála.
Hvað er í boði?
Frumvarp stjórnlagaráðs um nýja
íslenska stjórnarskrá er afrakstur
mikillar vinnu ráðsfulltrúa og
sérfræðinga stjórnlagaráðs þar
sem byggt er á ítarlegri skýrslu
stjórnlaganefndar og starfi fyrri
nefnda um málið. Þrátt fyrir vafa-
saman úrskurð Hæstaréttar um
ógildingu á stjórnlagaþingskosn-
ingunni hafa fulltrúar ráðsins
hlotið stuðning kjósenda og síðan
Alþingis til verksins. Í frumvarpi
stjórnlagaráðs að nýrri stjórnar-
skrá er meðal annars boðið upp á
eftirfarandi:
• Ákvæði um mann-
réttindi eru stórefld,
meðal annars ný ákvæði
um rétt til upplýsinga og
um frelsi fjölmiðla.
• Náttúrurvernd er
gert hærra undir höfði
en áður. Tekið er af
skarið um að auðlindir
í þjóðareigu megi ekki
selja, en einungis leigja
og þá gegn fullu gjaldi.
• Gjörbreytt ákvæði
um kosningar til Alþing-
is þar sem kveðið er á
um jafnan atkvæðisrétt óháðan
búsetu svo og því að kjósendur
geti valið sér þingmannsefni.
Einnig ákvæði um að lands-
kjörstjórn úrskurði um gildi
kosninga, en ekki þingið sjálft
eins og nú.
• Staða Alþingis er styrkt and-
spænis framkvæmdavaldinu,
meðal annars með því að öll
frumvörp séu mótuð á Alþingi.
Eftirlitsvald þingsins er eflt.
• Ítarleg ný ákvæði eru um beint
lýðræði, það að almenningur
geti kallað eftir þjóðaratkvæða-
greiðslu um lagafrumvörp og
jafnvel lagt fram eigin þingmál.
• Stjórnarskráin er vernduð með
skipun Lögréttu sem gefi áliti
um stjórnarskrárgildi laga-
frumvarpa að ósk Alþingis, og
þarf ekki meirihluta þess til.
• Ákvæði um forseta Íslands eru
gerð skýr en felld burt mark-
lausar greinar um hlutverk
hans. Honum er aftur á móti
ætlað að veita öðrum valdhöf-
um traust aðhald.
• Lögð eru til heilstæð ákvæði
um ráðherra og ríkisstjórn sem
hefur skort. Með því að Alþingi
kjósi forsætisráðherra er tekinn
af allur vafi um þingræðið.
• Ákvæði til að tryggja óháð val
á dómurum og öðrum æðstu
embættismönnum eru styrkt.
• Sveitarfélögunum er lyft á stall
í sérstökum kafla.
•· Í fyrsta sinn eru stjórnarskrár-
ákvæði um utanríkismál, til
dæmis um að ekki megi afsala
valdi til alþjóðlegra samtaka,
svo sem Evrópusambandsins,
án skýrs vilja þjóðarinnar.
• Og að lokum, að framvegis
verði þjóðin að staðfesta stjórn-
arskrárbreytingar.
Við, sem sátum í stjórnlagaráði,
erum sannfærð um að sú stjórnar-
skrá sem við gerum tillögu um sé
til mikilla bóta, enda stóðum við
saman að frumvarpinu í heild.
Árið 2012 verði stjórnar-
skránni til heilla
Nú er tækifærið til treysta laga-
legan grundvöll samfélagsins.
Eftir tækifærinu hefur verið beðið
allan lýðveldistímann. Notum
komandi ár, árið 2012, til að ljúka
málsmeðferðinni. Ný stjórnarskrá
ætti þá að sjá dagsins ljós eftir
kosningar 2013 að fengnu sam-
þykki þings – en ekki síst með
beinni staðfestingu þjóðarinnar
með einum eða öðrum hætti.
O ECD gaf í haust út skýrslu um menntamál í
aðildarríkjum sínum,
Education at a glance
2011. Þar kemur fram
ýmislegt áhugavert um
menntakerfið í aðildar-
ríkjum stofnunarinnar.
Við áramót langar mig
að skoða svolítið fjár-
mögnun þess skólastigs
sem ég starfa við, há-
skólastigsins.
Við íslenska háskóla
er víða rekið metnaðar-
fullt starf og nemendur
fá góða kennslu og þjón-
ustu. Einnig standa sumar háskóla-
deildir prýðilega í rannsóknum og
eru ágætlega samanburðarhæfar
við sambærilegar deildir erlendis.
Þetta er mjög góður árangur í ljósi
þess að í hlutfalli við önnur skóla-
stig á Íslandi, eru háskólarnir hér
með helming fjármögnunar á við
meðaltal OECD landanna. Með-
fylgjandi graf sýnir samanburð
milli allra OECD landa, þar sem
meðaltalskostnaður við hvern há-
skólanema er sýndur sem prósent
af kostnaði við hvern grunnskóla-
nema. Að meðaltali kostar háskóla-
neminn í OECD ríkjunum næstum
tvöfalt meira en grunnskólanem-
inn, eða 92 prósentum meira. Í
raun má sjá það á myndinni að Ís-
land sker sig algerlega úr sem eina
landið í OECD þar sem háskóla-
neminn er að meðaltali ódýrari en
grunnskólaneminn.
Þá kemur einnig fram í þessari
skýrslu OECD, að heildarframlög
til menntamála á hvern nemanda
eru nálægt meðaltali aðildarland-
anna. Skiptingin milli skólastiga er
hins vegar allt öðruvísi hér en ann-
ars staðar þekkist og er háskóla-
stigið með miklu lægri framlög hér
á Íslandi miðað við grunnskólana.
Við síendurtekinn niðurskurð
fjárframlaga undanfarin ár, hafa
starfsmenn lagt mikið á sig til
að nemendur finni
sem minnst fyrir
áhrifum þessa. Þó
eru takmörk fyrir því
hversu langt er hægt
að ganga. Það tekur
til dæmis verulega
í þegar framlög til
kennslu tæknigreina
eru skert sérstaklega
um 12,2 prósent á
einu bretti, líkt og
raunin varð á fjár-
lögum 2011. Sá niður-
skurður kom ofan á
flatan niðurskurð tvö
ár í röð þar á undan.
Enn er staðan sú
að íslenskir háskólanemendur fá
góða menntun og eiga greiða leið í
framhaldsnám eða vinnu erlendis
að námi loknu við íslenska háskóla.
Niðurskurður á starfsemi há-
skóla er þó kominn inn að beini og
nauðsynlegt að snúa blaðinu við og
styðja við það góða starf sem unnið
er í háskólum.
Í tilefni af 100 ára afmæli Há-
skóla Íslands lét ríkisstjórnin einn
og hálfan milljarð renna aukalega
til afmælisbarnsins, og nefndi
forsætisráðherra í því sambandi
sérstaklega námsgreinar sem
atvinnulífið kallar eftir. Væntingar
standa til þess að aðrir háskólar
sem sinna lykilhlutverki fyrir
atvinnulífið muni njóta sambæri-
legrar fyrirgreiðslu og er þá rétt að
minna á að Háskólinn í Reykjavík
útskrifar í dag 2/3 þeirra nemenda
sem útskrifast með háskólagráðu
í tæknigreinum á Íslandi. Á nýju
ári er tækifæri til að rétta aftur
hlut þeirra greina sem áður voru
skertar sérstaklega. Verkfræði,
tæknifræði, tölvunarfræði og raun-
vísindi eru þær námsgreinar sem
helst reynir á við nýsköpun og upp-
byggingu tæknivædds atvinnulífs
en skortur á vinnuafli með þann
bakgrunn stendur hugverkaiðnaði
fyrir þrifum.
Ný stjórnarskrá
Samfélagssáttmáli í boði
Menntun á Íslandi
Grunnskólanemar
dýrari en þeir sem
eru í háskóla
Guðrún Sævarsdóttir
dósent og deildarforseti
tækni- og verkfræðideildar
Háskólans í Reykjavík.
Heildarkostnaður pr. nemanda á háskólastigi sem prósent af kostnaði við hvern
grunnskólanema á árinu 2008.
350
300
250
200
150
100
50
0
B
ra
si
lía
M
ex
ík
ó
B
an
da
rí
ki
n
Þ
ýs
ka
la
nd
Ch
ile
H
ol
la
nd
Sv
is
s
Ís
ra
el
Fr
ak
kl
an
d
A
us
tu
rr
ík
i
Sv
íþ
jó
ð
Té
kk
la
nd
Fi
nn
la
nd
Ír
la
nd
Ja
pa
n
P
or
tú
ga
l
O
EC
D
m
eð
al
ta
l
N
ýj
a
Sj
ál
an
d
Sp
án
n
B
el
gí
a
A
rg
en
tí
na
D
an
m
ör
k
St
ór
a
B
re
tl
an
d
N
or
eg
ur
K
ór
ea
U
ng
ve
rj
al
an
d
Sl
óv
ak
ía
A
us
tu
rr
ík
i
P
ól
la
nd
Ít
al
ía
Ís
la
nd
Ísland
539
Prósent af kostnaði
við grunnskólanema
Að meðaltali kostar háskólaneminn
í OECD ríkjunum næstum tvöfalt
meira en grunnskólaneminn, eða 92
prósentum meira ... Ísland sker sig
algerlega úr sem eina landið í OECD
þar sem háskólaneminn er að meðal-
tali ódýrari en grunnskólaneminn.
Hollara og
bragðbetra
- og því augljóslega betri kostur
þegar nýju ári er fagnað!
• Hágæða lífrænt hráefni
• Lágmarks vinnsla á hráefni
• Engar transfi tusýrur
• Engin óæskileg aukefni
• Ekkert MSG
Góðgæti fyrir þá sem
vilja lifa vel!
www.lifandimarkadur.is
Borgartúni 24 | Hæðasmára 6 | Hafnarborg
10-30%
áramótaafsláttur
HELGARBLAÐ
auglysingar@frettatiminn.is
Auglýsingasími Fréttatímans
531 3300
Helgin 30. desember 2011- 1. janúar 201236 viðhorf