Íslenzkar raddir - 29.04.1961, Blaðsíða 4

4
ÍSLENZKAR R AD’ÐI’R
Þeir sóru við þjóð og sögu
Ekkert vald hefði getað
neytt föður minn til að trúa,
þó sannað vœri með stað-
reyndum fyrir augum hans,
að til vœru þeir menn á ís-
landi sem vildu aflienda
wtlendingum landsréttindin
árið eftir stofnun lýðveldis-
ins, eða einsog það er kallað
á nútímamáli: selja landið.
Mikið rétt, þaö hafði komið
fyrir einusinni í fornsögum,
Gissur Þorvaldsson og félag-
ar hans höfðu afhent út-
lendingum landsréttindin;
selt landið. Þennan glœp,
sem dalabúar mundu hafa
neitað að trúa árið 1262,
höfðu þeir nú, eftir sjö
hundruð ára sjálfstœðisbar-
áttu, fyrirgefið sagnfrœði-
legri fyrirgefningu. Ef nú
upphófust nýir stjórnmála-
menn að selja land þeirra,
mundu þeir ekki trúa þó þeir
sœju, heldur fyrirgefa glœp-
inn sagnfrœðilegri fyrir-
gefningu á ný, þegar niðjar
þeirra hefðu aftur barizt i
sjö hundruð ár.
Stjórnmálamennirnir sóru
hátíðlega eiða nyrðra i sum-
ar aungvu siður en syðra í
vetur: ísland skal ekki
verrða selt né þjóðin svikin,
engin atómstöð reist þar
sem íslending'ar verði
drepnir á einum degi, í
hœsta lagi leyfður suðrá
Reykjanesi áningarstaður
fyrir útlenda góðgerða-
flokka; þeir sóru við land,
þjóð og sögu, sóru við alla
þá guði og helgidóma sem
þeir sögðust trúa á; sóru við
móður sina; þó sóru þeir
fyrst og síðast við heiður
sinn. Og um leið vissi ég að
nú hafði það gerzt.
Úr Atómstöðinni, 1948.
Við lífsskyldu þjóðarinnar
Svo kann að fara, að
galdraveður hin næstu, sem
yfir heiminn ríða, mætist
úr tveim áttum yfir íslandi.
Hvað verður, ef svo fer?
Eitt er víst: Vér megum
ekki sjálfir vera hilltir af
neins konar gjörningum.
Þjóðin verður aö vilja eitt,
og það er að lifa af hvers
konar. fárviðri. Það er lífs-
skyldan sjálf. Og til þess
þarf það fyrst, að allur
kjarni þjóðarinnar, hvað
sem fáum einstökum líður,
slái ekki undan á hvorugan
veg, því að hvort veðrið
sem er, fer með oss, ef það
skellur á oss flötum eða öf-
ugum. Við lífsskyldu þjóð-
arinnar verðum vér aö miöa
og ekki við það, sem flutt er
úr seiðhjöllum að austan
eða vestan, noröan eöa neð-
an. Það, sem hér er átt við,
er ekkert annað en það, sem
verið hefur og hlýtur að
vera annaö borð þess sjálf-
stæðis, sem vér höfum öðl-
azt og ber að vaka yfir, en
það er hlutleysi að öllu
sjálfráöu. Hlutleysi felur í
sér hættur, það er ljóst, það
felur í sér hernámshættu,
það vitum vér af reynslu,
það tryggir ekki gegn árás-
arhættu. En þau skakkaföll,
sem vér kunnum að verða
fyrir sem hlutlaus þjóð, eru
bætanleg. Hitt verður vís-
ast aldrei bætt, ef vér gef-
um það upp með öllu því,
sem slík uppgjöf felur í sér
og leiðir af sér. Og hverjir
eru þeir foringjar íslenzkir,'
sem treysta sér til að sam-
eina þjóðina alla og ein-
huga um afstöðu til ann-
arrar hvorrar áttar? Ekki
bætir það úr, ef hún gengi
sundruð til slíks ævintýris.
Vér eigum um þrjár leiðir
að velja: 1. Þá, sem vér er-
um nú staddir á, þ. e. að
veita stórveldi ítök og að-
stöðu, sem býður öllum
hættum heim, en tryggir
ekki gegn neinum. 2. Að láta
stórveldi víggirða landið
svo, að fullt öryggi sé í. Fáir
munu þess fýsandi, a. m. k.
á það sjónarmið fáa opin-
skáa formælendur, en það
er þó i rauninni eina rök-
rétta ályktunin af þeim
forsendum, sem fyrra sjón-
armiðið byggir á. Og loks:
3. Að vera hlutlausir, segja
með allri stillingu og festu
eins og löngu liðinn íslend-
ingur sagði: Lát mig sjá
fyrir báti mínum sem auð-
ið má verða.
Enginn þessara kosta
tryggir fyrir skemmdum,
meiðingum og morðum. En
vér þolum mannfelli. Það
kennir sagan. Þjóðin stenzt
plágur flestra tegunda, ann-
ars værum vér ekki til í
dag. Hafi hún þolað eldgos.
hordauðji og annað allt, sem
óblíða aldanna færði henni
að höndum, þá er full von
til þess, aö hún standist
sem þjóð þær plágur, sem
nýir tímar kunna að bera í
skauti ... Hitt lifir hún ekki
að gefa upp málstaö sinn,
hasla sér völl sem hjálenda,
Varasamt
Komi til styrjaldar erum
við í hættu, hvort við ger-
um nokkrar ráðstafanir fyr-
irfram eða engar — en því
meiri hættu sem hernaðar-
mannvirki hér væru mikil-
vægari. Rökréttasta ráö-
stöfunin, sem við gætum
gert um leið og styrjöld
hæfist, væri sennilega að
eyðileggja þau „hernaöar-
mannvirki", sem ... gætu
gert okkur að skotmarki —
þýðingu til verndar okkur
mundu þau sennilega enga
hafa hvort eð er. Allar ráð-
stafanir, sem miða að þvi
aö gera okkur að mikilvæg-
ara skotmarki en við erum,
bjóða beinlínis tortíming-
unni heim.
Ég sleppi hér að ræða
þann möguleika, að Rússar
kynnu að freista að her-
nema ísland í ófriði með
flota Engilsaxa alráðan á
hafinu umhverfis. Á þann
möguleika trúir held ég
enginn í alvöru. Hann kæmi
þá aðeins til greina, er
Rússar hefðu um þaö bil
unnið styrjöld hvort eð væri.
Ég hef heldur ekki rætt
hugmyndina um styrjaldar-
þátttöku íslendinga út frá
siðferðilegu sjónarmiði, en
það er vegna þess að slíkir
hlutir eru nútíma kynslóð
íslendinga dálítið framandi
og torskildir að því er bezt
verður séð — en þó vega
láta hernema líkama sinn,
land og sál. Þá er hún hin-
um öðrum dauða dauð sem
þjóð, lifandi grafin og glöt-
uð.
Sigurbjörn Einarsson í ræöu i
Háskólanum 1. desember 1948.
fordæmi
þeir, er til lengdar lætur,
þyngra en flest annað.
Hitt ættu allir að hafa
lært undanfarna áratugi, að
í alþjóðamálum gerist hið
óvænta engu síöur en hitt,
sem allir bjuggust við. Það
mætti þess vegna kannske
spyrja, hvort enginn hafi
hugleitt, hversu gott for-
dæmi það væri, ef íslenzkir
ráðamenn- nú seldu okkur
formlega á vald erlendri
ríkjasamsteypu að meira
eða minna leyti. Vonandi á
íslenzka þjóðin langa ævi
fyrir höndum í landi okk-
ar. Væri ekki með afsali
hlutleysis og fullkomins
sjálfsforræðis nú gefið svo-
lítið varasamt fordæmi fyr-
ir framtíðina, ef seinna
bæri svipaðan vanda að
höndum, og er ekkert vara-
samt að ala á sífelldu styrj-
aldarástandi meðal íslend-
inga til að koma nú slíkum
brögðum fram? Svo sýnist
þó sem nauðsyn væri á dá-
lítiö meiri þegnskap gagn-
vart landi og þjóð en hver
ætlar nú öörum.
Björn Sigurðsson í Timariti
Máls og mcnningar, marz 1949.
Enginn her á
friðartímum
„í lok viðræðnanna var
því lýst yfir af hálfu Banda-
ríkjanna:
1) Að ef til ófriðar kæmi,
mundu bandalagsþjóðirnar
óska svipaðrar aðstöðu á ís-
landi og var í síðasta stríði,
og það mundi algerlega
vera á valdi íslands sjálfs,
hvenær sú aðstaða yrði lát-
in í té.
2) Að allir aðrir samn-
ingsaðiiar hefðu fullan
skilning á sérstöðu íslands
(þ. e. mannfæðinni á ís-
landi, sem gerir svo erfitt
að hafa hér her).
3) Að viðurkennt væri, að
ísland hefði engan her og
ætlaði ekki að stofna her.
4) Að ekki kæmi til mála,
að erlendur her eða her-
stöðvar yrðu á íslandi á
friðartímum.
Reykjavík, 26. marz 1949.
Bjarni Benediktsson,
Emil Jónsson,
Eysteinn Jónsson.“
Úr greinargerö meö tillögu mn
aðild íslands aö Atlantshafs-
bandalaginu.
Meginatriði íslenzkrar
utanríkisstefnu
Ég var og er þeirrar skoð-
unar, að ísland sé ekki í
beinni hættu af hernámi
Rússa, þótt styrjöld brytist
út milli þeirra og Banda-
ríkjanna. Ég tel því enga á-
stæðu til hervarna hér á
landi, sem betur fer, því að
sjálfir höfum við engin tök
á að koma þeim upp og enga
getu til að stofna þann her,
er gæti varið landið árás,
en af setu erlends hers í
landinu á friðartímum
mundi stafa stórkostlegur
þjóðernisháski. íslenzkri
tungu og íslenzkri menn-
ingu hlyti að verða stefnt í
voða, ef hér yröi erlendur
her að staðaldri, og sjálf-
stæöi landsins yrði nafnið
eitt, ef aðrar þjóðir kæmu
hér upp víggirðingum og
gættu þeirra. Ég tel, að ís-
lenzk utanríkisstefna eigi
að grundvallast á eftirfar-
andi meginatriðum:
1) íslendingar eiga að
kappkosta að hafa sem
nánasta samvinnu við hin
Norðurlöndin og hin vest-
rænu lýðræðisríki sökum
sameiginlegra viðskipta-
hagsmuna, ætternis og
menningartengsla, skyldra
stjórnarhátta og samúðar
með málstað lýðræðis og
pólitísks frelsis.
2) íslendingar eiga að
halda fast við algert vopna-
leysi sitt, bæði i friöi og ó-
friði. Þeir eiga aldrei að
segja nokkurri þjóð stríð á
hendur, aldrei heyja styrj-
öld gegn nokkurri þjóð.
3) íslendingar eiga aldrei
aö leyfa erlendum her dvöl
í landinu á friöartímum og
aldrei þola þar neinar er-
lendar herstöðvar, enda er
landfræöileg lega landsins
þannig, að á slíku er sem
betur fer ekki þörf til varn-
ar landinu gegn árás úr
þeirri átt, sem ísland mundi
fyrst og fremst óttast. Hið
aukna öryggi, sem af því
leiddi, mundi og hvergi
nærri vega gegn þeirri gíf-
urlegu hættu, sem slíkt
hefði í för með sér fyrir
sjálfstæði og þjóðerni ís-
lendinga, tungu þeirra og
menningu.
4) í ófriði eiga íslending-
ar að hafa samvinnu við
þær þjóðir, sem hafa sömu
hagsmuni og þeir sjálfir af
því að siglingaleiðum á höf-
unum kringum ísland sé
haldið opnum, — én þeir
eiga ekki að leyfa, að land
sitt verði notað til árása á
önnur lönd, þar eð það
mundi bjóða heim gagná-
rásum, sem væru íslending-
um hættulegri en nokkurri