Læknablaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 20

132
LÆKNABLAÐIÐ
var það aðeins rúmur helmingur neytendanna,
sem neytti eingöngu sterks áfengis venjulega.
Aðeins 1,2% neyttu áfengs öls venjulega 1974, en
1984 voru ölneytendur 2,3%. í seinni könnuninni
sögðust miklu fleiri venjulega drekka létt vín eða
fleiri tegundir í sama skipti (tafla VII).
Á árinu 1974 sögðust 46% neytenda oftast drekka
á veitingahúsum, en 43% í heimahúsum. Á árinu
1984 sögðust 33% oftast drekka á veitingahúsum,
Tafla VIII. Algengi einkenna (l hundraðshlutum), sem
benda til misnotkunar áfengis og stórdrykkju, á
aldrinum 20-49 ára 1974 og 1984 og tíðni einkenna (l
hundraðshlutum) meðal þeirra sem svara hverri
spurningu.
1974 1984
Algengi Tíöni Algengi Tíðni
meöal meðal meðal meðal
Algengi svarenda neytenda svarenda neytenda
a. Stjórnleysi drykkju 10,3 12,9 9,1 10,4
b. Gleymska eftir drykkju 12,1 15,1 11,6 13,2
c. Afréttari 5,5 7,2 3,7 4,3
d. Drykkjan vandamál að eigin mati e. - vandamál að 5,5 6,8 3,4 3,9
mati fjölskyldu.... f. - vandamál að 5,9 7,4 4,4 5,0
mati vinnuveitanda g. ölvaður dögum 1,4 1,8 0,7 0,8
saman 1,7 2,2 1,4 1,5
h. Drekkur meira en jafningjar 1,9 2,3 1,9 2,3
Þrjú einkenni eða fleiri 6,0 7,3 3,5 3,9
»Fíkn« ( = a + c + d) 1,8 2,2 1,4 1,6
»Stórdrykkja« .... 14,4 18,9 11,7 15,3
Leitað aðstoðar ... 1,8 2,2 2,6 2,9
en 37% í heimahúsum og 17% drukku oftast
bæði heima og á veitingahúsi.
Misnotkun áfengis. Af framansögðu er ljóst, að
nokkur breyting hefur orðið á
áfengisneysluvenjum. Er þá ástæða til þess að
spyrja, hvort breyting hafi orðið á tíðni
misnotkunar jafnframt þessum breytingum. Af
þeim bráðabirgða niðurstöðum, sem sýndar eru á
töflu VIII, er fullsnemmt að álykta að misnotkun
hafi minnkað, eins og taflan bendir til, þó að
fjallað sé um hópa á sama aldri. Á þessari töflu er
sýnt algengi 8 einkenna, sem hvert benda til
misnotkunar áfengis og skilgreint, að þeir sem
hafa 3 eða fleiri slík einkenni, séu misnotendur.
Hvert þeirra einkenna, sem talin eru í töflunni
vekja grun um misnotkun. En hæpið er að líta á
nokkuð eitt sem afgerandi. Sérstaklega eru
einkennin gleymska eftir drykkju án þess að hafa
misst meðvitund (»black-out spells« eða »alcohol
palimpsests« (12)) og að missa stjórn á
drykkjunni eftir einhvern tiltekinn
skammtafjölda mjög algeng. í seinni könnuninni
er algengi allra einkennanna, nema þess að
drekka meira en jafningjar, heldur minna en í
könnuninni 1974. Ennfremur eru, samkvæmt
skilgreiningu, ekki nema 3,5% misnotendur í
hópi þeirra sem svara 1984 á aldrinum 20-49 ára,
en 6% í hópi þeirra sem svöruðu 1974. Ef
áfengisfíkn (alcohol dependence) er skilgreind
með einkennunum stjórnleysi, afréttara og
drykkjan vandamál að eigin mati var algengið
1,8% 1974, en 1,4% 1984 og mismunurinn því
ekki marktækur. Heldur fleiri sögðust 1984 hafa
leitað aðstoðar vegna drykkjuvandamála en vitað
er að leitað höfðu meðferðar 1974.
»Stórdrykkja« er hjá körlum sú drykkja, sem er
12 skammtar (þ.e. hálf flaska af sterku áfengi)
Tafla IX. Fylgni einkenna um misnotkun hjá körlum 1984 við stórdrykkju og við það að hafa leitað aðstoðar.
Drykkjan vandamál aö:
Drekkur mati mati Stjóm- Gleymska ölvun
meira en eigin fjöl- vinnu- leysi eftir Af- dögum Stór-
jafningjar mati skyldu veitanda drykkju drykkju réttari saman drykkja
Drykkjan vandamál að:
eigin mati......................... 0,522
mati fjölskyldu ................... 0,454 0,660
mati vinnuveitanda................. 0,484 0,491 0,408
Stjórnleysi drykkju................... 0,303 0,416 0,449 0,293
Gleymska.............................. 0,268 0,326 0,310 0,210 0,338
Afréttari............................. 0,395 0,393 0,372 0,296 0,286 0,276
ölvun dögum saman..................... 0,357 0,292 0,269 0,538 0,186 0,174 0,308
Stórdrykkja........................... 0,118 0,111 0,189 0,065 0,197 0,126 0,136 0,072
Leitað aðstoðar....................... 0,569 0,534 0,417 0,547 0,336 0,221 0,427 0,405 0,095