Sagnir - 01.06.1996, Blaðsíða 50

. .Qa<3.f.i.n.nub. .S.vmbj.ö.r n.§.?.q.n .
Lúövík Bonaparte tókst að notfæra sér kænlega goösögnina um Napóleon og komst til valda, fyrst sem forseti 1848 og síöar sem keisari 1852.
einnig í Kommúnistaávarpinu. Niðurstaða
hans í hinum sagnfræðilegu textum er sú
að byltingarósigrarnir hafi einungis verið
endalok þeirra aukaatriða sem gengu á
undan byltingunni og voru „... mótuð af
þjóðfélagsaðstæðum, þar sem ekki höfðu
enn þróazt skarpar stéttaandstæður ...“5^
Marx telur framfarir byltingarinnar
fólgnar í „... sköpun sameinaðrar, vold-
ugrar gagnbyltingarfylkingar, í sköpun
slíks andstæðings, að fyrst í ljósi bar-
áttunnar við hann þroskaðist uppreisn-
arflokkurinn í raunverulegan byltingar-
flokk."53 Júníósigurinn var því fyrst og
fremst þáttur í sigurgöngu byltingar-
innar, „... skapaði öll skilyrði fyrir því
að Frakkland tæki forustuna í evrópskri
byltingu."54
Þessi orð Marx eru með endemum,
ekki sist fyrir þá sök að vafa er undir-
orpið hvort hann hafi yfirleitt náð til
verkamanna. Marx höfðaði mun fremur
til menntamanna og þar af leiðandi má
efast um hversu djúpum rótum marxísk
söguskoðun stendur í veruleika 19. ald-
ar. Fræðimenn telja að stéttahugtakið
hafi ekki verið almenningi hugleikið.55
Geta stéttir verið til staðar án þess að
nokkur viti af því? Marx svarar því
neitandi. Auk þess má benda á að hinn
svokallaði „industrial proletariat" var
einungis einn tíundi hluti vinnandi
manna í Bretlandi á tímum Marx og
jafnvel enn minna hlutfall í Þýskalandi
1848.56 Það er freistandi að draga þá
ályktun að „stétt" sé nokkuð sem Marx,
á vissan hátt, ímyndaði sér, rökfræðileg
afleiðsla, en ekki niðurstaða reynslu-
athugunar. I þessum efnum er rétt að
stíga varlega til jarðar, því ef svo er, þá
er fótum kippt undan þeirri sannfæringu
Marx að söguleg efnishyggja og stétta-
kenning séu ein heild. Þrátt fyrir að þeir
frumtextar sem hér er fengist við kallist
á varðandi stéttahugtakið þá er reyndin
sú að Marx fjallaði ekki mikið um
stéttahugtakið og var engan veginn sam-
kvæmur sjálfum sér í þeirri umfjöllun.
Hugtakið virðist gegna töfrahlutverki í
kennilegri greiningu og það er, á
stundum, nær lagi að líta á kenningu
hans um borgarastéttina sem greiningu á
mannlegu eðli fremur
en félagslegum veru-
lcika.
Annar varnagli er
e.t.v. mikilvægari. Sú
áhersla sem Marx
leggur á fjandskap
stéttanna er varhuga-
verð. Samskipti stétta
einkennast ekki ávallt
af baráttu. Arðrán
getur átt sér stað á
fleiri en einn veg og
gefur það til kynna að
þjóðfélag er grundvallað á fjölbreyti-
legum eignaformum og margþættri
stéttauppbyggingu þar sem það er ekki
einungis ein stétt sem arðrænir aðra. I
slíkum tilfellum er engin grund-
vallardeila milli ólíkra arðrændra stétta.
Þær stéttir eru mögulegir bandamenn
Það er freistandi að draga þá ályktun að
„stétt“ sé nokkuð sem Marx, á vissan
hátt, ímyndaði sér, rökfræðileg afleiðsla,
en ekki niðurstaða reynsluathugunar. í
þessum efnum er rétt að stíga varlega til
jarðar, því ef svo er, þá er fótum kippt
undan þeirri sannfæringu Marx að söguleg
efnishyggja og stéttakenning séu ein
heild.
Sagnir 1996 - 50