Sveitarstjórnarmál - 01.08.2000, Blaðsíða 4

FORUSTUGREIN
Félagslega íbúðakerfið
vandi sveitarfélaganna
Ný lög um húsnæðismál öðluðust gildi 1. janúar
1999. Sveitarfélögin og húsnæðisnefndir þeirra höfðu
ýmsum skyldum að gegna samkvæmt þeim lögum
sem giltu til þess tíma. Þeim var skylt að gera könnun
á húsnæðisþörf fyrir láglaunafólk í sveitarfélaginu og
væri sú þörf fyrir hendi bar þeim að sækja um lán úr
Byggingarsjóði verkamanna og ráðast í byggingu fé-
lagslegra íbúða, þ.e. eignaríbúða eða leiguíbúða. Fjöldi
félagslegra íbúða var byggður samkvæmt umræddri
löggjöf enda var þá fólksfjölgun á þéttbýlisstöðum
víða um land. Stærsti hluti þessara félagslegu íbúða
voru eignaríbúðir sem einstaklingar áttu og kysu þeir
að selja íbúðimar voru sveitarfélögin og eru enn skyld
til að kaupa og greiða eigendunum þeirra eignarhluta
og yfírtaka áhvílandi lán.
Með þeirri húsnæðislögggjöf sem gildi tók í ársbyij-
un 1999 var horfíð ffá kaupskyldunni og sveitarfélögin
fúllnusta nú fjárhagslega ábyrgð sína í húsnæðismál-
um með greiðslu á framlagi í Varasjóð viðbótarlána
sem nemur 5% af veittu viðbótarláni í sveitarfélaginu.
Jafnframt var sveitarfélögunum heimilað að selja inn-
leystar íbúðir á markaðsverði í viðkomandi sveitarfé-
lagi eða breyta þeim í leiguíbúðir á hagkvæmari láns-
kjörum. Varasjóður viðbótarlána fékk það hlutverk að
greiða niður hluta áhvílandi lána þegar sala íbúðanna
færi fram á þeirn stöðum sem markaðsverð íbúða er
lægra en nemur eignarhluta eiganda og áhvílandi láni.
Til þess að standa undir því verkefhi er sjóðnum aflað
tekna með tvennum hætti, þ.e. með söluhagnaði af inn-
leystum íbúðum sem seldar eru á ffjálsum markaði og
með ffamlagi ríkissjóðs.
Starfsemi Varasjóðs viðbótarlána hefúr farið hægt af
stað af ýmsum ástæðum. Einu sveitarfélögin sem selt
geta félagslegar íbúðir með hagnaði eru á höfúðborg-
arsvæðinu og hefur sjóðurinn fengið tekjur af sölu
íbúða á því svæði. Þeir fjármunir hafa verið notaðir til
að niðurgreiða áhvílandi lán á íbúðum í þeim sveitarfé-
lögum sem seldu félagslegar íbúðir á árinu 1999 í
þeim tilvikum þar sem verð á frjálsum markaði var
lægra en uppreiknað endursöluverð. Flest bendir á hinn
bóginn til þess að tekjur sjóðsins af söluhagnaði íbúða
fari þverrandi þar sem framreiknað verð þeirra helst
ekki í hendur við verðhækkanir á fasteignamarkaði á
höfuðborgarsvæðinu og eigendur íbúða á því svæði
draga við sig að óska innlausnar þeirra af þeim sökum.
Sveitarfélögin hafa fjármagnað sjóðinn að sínum
hluta i samræmi við lögin með innborgunum á sölu-
hagnaði seldra íbúða og greiðslu ffamlags sem nemur
5% af viðbótarlánum. Þrátt fyrir heimildarákvæði í
fjárlögum ríkisins fyrir árin 1999 og 2000 hafa engar
greiðslur borist sjóðnum frá ríkissjóði, þegar þetta er
ritað. Árleg framlög ríkisins eru þó i raun forsenda
þess að sjóðurinn geti gegnt hlutverki sínu.
Með niðurlagningu félagslega íbúðakerfisins og
stofnun Varasjóðs viðbótarlána var að því stefnt að
leysa vanda þeirra sveitarfélaga sem þurft hafa að leysa
til sín fjölda félagslegra eignaríbúða en ráða ekki við
að standa undir þeim skuldum sem þeim er skylt að yf-
irtaka. Sá vandi er tilkominn annars vegar vegna kaup-
skyldu sveitarfélaganna sem Alþingi lögfesti á sínum
tíma og hins vegar vegna fólksfækkunar sem orðið
hefur í viðkomandi sveitarfélögum á undanförnum
árum. í hvorugu tilvikinu er um það að ræða að sveit-
arfélögin hafí haft þá áhrifaþætti í valdi sínu.
Sala félagslegra íbúða á markaðsverði og afskrift
áhvílandi lána er mjög vandasöm í þeim sveitarfélög-
um þar sem húsnæðismarkaðurinn er lítið sem ekki
virkur og íbúðaverðið lágt því ekki má eyðileggja þann
frjálsa markað sem þó kann að vera fyrir hendi. Því má
ætla að sala á íbúðum út úr kerfínu taki nokkuð langan
tíma og Varasjóður viðbótarlána ráði við sinn þátt í því
verkefúi með árlegum framlögum úr ríkissjóði.
Vandi þeirra sveitarfélaga sem leyst hafa til sín
fjölda félagslegra íbúða, sem engin eftirspum er eftir
1 30