Helgafell - 01.05.1942, Blaðsíða 51

E
Ur fílabeinsturni
í fylkingarbrjóst
I nýlegu hefti af ameríska tímaritinu
,,Atlantic“ er stórmerk grein eftir
þýzka skáldið Thomas Mann: HoW to
Win the Peace — Hvernig á að vinna
friðinn ? Meginmál þessarar greinar
birtist væntanlega í Helgafelli síðar. —
f inngangi að henni kemst Thomas
Mann að orði á þessa leið um afstöðu
listamanna til stjórnmála og félagsmála
og hlutdeild þeirra í baráttu þeirri um
,,hin æðstu verðmæti“, er nú geisar
um víða veröld:
.... Mönnum veitist erfitt nú orðið
að muna þá tíma, er listamanninum
var það andlega fært að telja þessi við-
fangsefni (þ. e. stjórnmál og félags-
mál) ósamboðin virðingu sinni og sitja
á friðstóli í fílabeinsturni án þess að
gefa þeim gaum. Nú er varla nógu fast
að orði kveðið, þó að sagt sé, að lista-
maðurinn sé hlutgengur eða skyldur,
— hann er hreint og beint neyddur til
þátttöku í þeirri sannfæringabaráttu,
sem háð er nú um heim allan, af því
að lífið sjálft hefur kennt honum það,
eins og oss öllum, að vandamál mann-
kynsins er í rauninni eitt, en ekki mörg,
og þótt það komi fram á ýmsum svið-
um og í mörgum myndum, verður
hvorki greint né skilið þar á milli. ÞaS
var óheilladrjúg villa af hinni mennt-
uðu þýzku yfirstétt, að greina skörpum
dráttum á milli anda og lífs, að draga
markalínu á milli heimspeki og listar
annars vegar og staðreynd stjórnmál-
anna hins vegar og horfa síðan með
lítilsvirðingu af hæðum einangraSrar
menningar niður á þau fyrirbrigði
mannlífsins, sem rök áttu sér í stjórn-
málum og samfélagsháttum. Það var
þetta, sem orsakaði þá andlegu niður-
lægingu, sem orðið hefur hlutskipti
þýzku miðstéttanna.
Sannleikurinn er sá, að þeir tímar
eru löngu liðnir, þegar líta mátti á ver-
öldina eins og dragkistu með mörgum
hólfum, þar sem stjórnmálin voru í sér-
stakri hirzlu, er oss kom ekki við.
Langt er síðan, að spurningin um
manninn, vandamálið um ódeilanlega
mannkynsheild, komst á dagskrá, og
stöðugt hefur hún krafizt niðurstöðu,
afstöðu og ótvíræðs vitnisburðar af
hverjum einstaklingi með andlegu lífs-
marki. Urlausnarefni mannlegrar sam-
vizku felur í sér spurninguna um af-
stöðu í stjórnmálum, hún er einn hluti
þess eða hliS. ÞaS má jafnvel svo að
orði komast, að vandamál mannkyns-
ins á vorum tímum hafi að langmestu
leyti verið fyrir oss lögð í stjórnmála-
formi, og líklega aldrei í ríkara mæli
á nokkuru tímabili sögunnar en því,
sem nú er að líða.
Stjórnmálin eru ekki lengur það, sem
þau voru einu sinni — viðfangsefni sér-
fræðinga — leikur, þar sem fylgt var
ákveðnum og almennt viðurkenndum
reglum, er áttu sér rætur í alþjóða-