Helgafell - 01.09.1944, Page 197

BÓKMENNTIR
355
verðu, sem fyrir kom. Þetta er góður kostur, en
því fylgir líka mikill galli.
Höfundarnir virðast hafa skrifað hver í sínu
horni og án þess að bera sig nokkuð saman.
Af þessu hefur svo leitt, að þeir skrifa allir um
það sama að meira eða minna leyti. Það er lýs-
ing á kennslunni og kennurum, frásögn um
skemmtanir og mataræði o. s. frv. Ritstjórn er
engin á verkinu og þess vegna er það þreyt-
andi með köflum. Það hefði sjálfsagt verið
betra, að einn maður eða fámenn nefnd hefði
samið ritið, eftir skriflegum upplýsingum hinna
gömlu lærisveina.
Það er Líka ávallt varasamt fyrir roskna
menn að fara að kveða upp dóm yfir kenn-
urum, er þeir hafa haft á unga aldri. Margt
litast á langri leið. Svo er það líka vafasamt,
hversu vel dómbærir höfundar eru um kennsl-
una. Til dæmis hafa þeir sumir mikið að at-
huga við enskuframburð Hjaltalíns, en það er
þó víst, að margir nemendur hans hafa getað
fleytt sér vel í Englandi, þó að þeir hafi ekki
hlotið aðra kennslu en þá, er þeir fengu hjá
honum.
Ritgerðirnar eru vitanlega misjafnar að gæð-
um. Agætar eru t. d. greinar Þorleifs Jónsson-
ar, Kr. H. Benjamínssonar og Ingimars Eydals,
en sammerkt er með þeim öllum, að frá þeim
andar hlýju og velvild til hins gamla skóla.
Sumu hefði hins vegar gjarnan mátt sleppa,
svo sem þjófnaðarsögunni á bls. 243. Það var
óþarfi að fara að rifja það mál upp, sem fyrir
löngu var fallið í gleymsku eins og rétt var. Þá
er einnig eytt óþarflega miklu rúmi um mat-
armálið gamla, það leiðindamál.
I bókinni er falleg mynd af Möðruvöllum
frá tímum skólans, ennfremur myndir af öllum
kennurum skólans og tvö skólaspjöld, frá 1890
og 1901. Loks eru myndir af öllum, er skrifa í
bókina. Utgáfan er sæmilega vönduð.
Hallgr. Hallgrímsson.
Jörundur hundadagakóngur
Rhys Davies: JÖRUNDUR HUNDA-
DAGAKÓNGUR. Ævintýri hans og ævi-
raunir. Hersteinn Pálsson ísl. Bókfellsút-
gáfan. Rvík 1943. 279 bls. Verð: kr.
88—; 96—.
Enda þótt Jörundur, sem hér á landi hefur
almennt verið kenndur við hundadagana, væri
ekki eitt af mikilmennum sögunnar, þá hefur
hið sérkennilega sálarlíf hans valdið því, að
margir rithöfundar hafa kynnt sér æviferil hans
og skrifað um hann bækur. Bók sú, er hér um
ræðir, er að vísu skáldsaga, en styðst þó við
ýmsar sannsögulegar heimildir, og er hún tal-
in að vera merkileg lýsing á manninum, hvað
sem stjórnmálunum líður.
Jörundur var af góðu fólki kominn og fékk
sæmilega menntun í æsku, en fór til sjós um
fermingu. Hann gekk fljótt í þjónustu Eng-
lendinga og sigldi um Suðurhöf. Er margt
merkilegt frá þessum kafla ævi hans að segja,
og þótti hann að mörgu leyti koma vel fram,
enda skorti hann ekki greind og snarræði. —
Hann þótti snemma ótrúlega slyngur að smjúga
úr vandræðum, er að höndum báru, og þau
urðu mörg og mikil.
En kostum hans fylgdu líka miklir gallar.
Hann var óorðheldinn og óáreiðanlegur, þreklít-
ill, er til lengdar lét, þótt röskur væri í skyndi-
áhlaupum. Sólginn í spil og allar nautnir og
kunni ekki með fé að fara. Og síðast, en ekki
sízt, fáránlega hégómagjarn. Hann vildi verða
mikill maður og frægur, en á hvern hátt var
honum ekki ljóst. Helzt virðist hann hafa hugs-
að sér að verða mikið skáld, og nokkra skáld-
gáfu hefur hann vafalaust haft.
Þegar Jörundur hafði verið alllengi í þjón-
ustu Englendinga, hvarf hann aftur heim til
ættjarðarinnar, en þá vildi svo illa til, að Dan-
mörk lenti í stríði við England. Jörundi var
falin á hendur stjórn á dönsku víkingaskipi,
sem herja skyldi á ensk skip, en hann rækti
þann starfa svo, að hann seldi skipið í hendur
Englendingum.
Nú hófst hinn langi og ævintýralegi óham-
ingjuferill Jörundar, sem vissulega er líkari
skáldskap en veruleika. Hann var stundum vin-
ur stórhöfðingja og notaður af þeim til ýmsra
starfa, helzt þeirra, sem voru eitthvað gróm-
tekin, svo sem njósnir, og stutta stund var
hann þjóðhöfðingi, ,,verndari Islands“, — en
traust hlaut hann hvergi til lengdar. Oftast
var hann allslaus öreigi í skuggahverfum Lund-
úna og annarra bæja, innan um afhrök mannfé-
lagsins. Loksins var hann kominn rétt að gálg-
anum, en slapp þó og var sendur í útlegð til
Ástralíu. Þar lifði hann síðustu ár ævinnar og
virðist hafa liðið þolanlega. Hann fékkst tals-
vert við ritstörf, en rit hans munu að mestu
vera óprentuð.
Höfundur hefur talsverða samúð með Jör-
undi, en reynir þó ekki til þess að breiða ýfir