Kjarninn - 10.07.2014, Page 45

36/39 álit
heild og varðar stærri hagsmuni. Afhjúpun heimildar-
manns, jafnvel þótt um skúrk sé að ræða, getur haft alvarleg
kælingar áhrif á heimildarmenn framtíðarinnar. Blaðamenn
gætu ekki með sama öryggi lofað heimildarmanni sínum
nafnleynd og þeir sem búa yfir upplýsingum sem varða
almenning yrðu tregari til að miðla þeim til fjölmiðla. Fyrir
vikið fengjum við ekki þær upplýsingar sem okkur ber til að
lýðræðið geti fúnkerað. Heimildarverndin þarf umfram allt
að vera traust og stöðug til að blaðamenn geti sinnt hlutverki
sínu í lýðræðissamfélagi.
Þetta er grundvallarástæða þess að Hæstiréttur tók
afstöðu með heimilarverndinni í Lekamálinu, þegar það kom
til kasta Hæstaréttar að taka afstöðu til þess hvort blaða-
manni yrði gert skylt að upplýsa um nafn heimildarmanns
síns. Hagsmunir og persónuleg velferð tiltekins heimildar-
manns eru í raun aukaatriði, enda snýst heimildarverndin,
þegar upp er staðið, fyrst og fremst um lýðræðislegan rétt
almennings til upplýsinga.
vernd heimildarmanna blaðamanna í fimmtán liðum
Til að átta sig á í hverju heimildarverndin felst og hvernig
hún fúnkerar þarf að líta til settra lagaákvæða, lögskýringa-
gagna og dómafordæma, bæði Hæstaréttar og Mannréttinda-
dómstóls Evrópu. Í stað þess að setja hér langa samansúrraða
lögfræðitölu hef ég sett saman lista um meginþætti verndar-
innar í fimmtán liðum.
1. Ákvæði um vernd heimildarmanna „á rót sína að rekja
til ákvæða stjórnarskrár og mannréttindasáttmála
um tjáningarfrelsi og byggist á þeim sjónarmiðum,
að það sé almennt æskilegt og í samræmi við lýð-
ræðishefðir, að almenningur fái að fylgjast með því,
sem er að gerast í þjóðfélaginu“ (Hrd, 419/1995 Agnes
Bragadóttir).
2. Blaðamönnum og öðrum starfsmönnum fjölmiðla er
beinlínis óheimilt að gefa upp nafn heimildarmanns, án
hans leyfis (25. gr. fjölmiðlalaga).
3. Brot gegn banni skv. 2. lið er refsivert og varðar sektum