Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.09.2013, Blaðsíða 48

48 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.9. 2013
K
alli fæddist í Eþíópíu árið 1963
en foreldrar hans, Katrín Guð-
laugsdóttir og Gísli Arnkelsson,
voru þar kristniboðar. Kalli bjó
í Konsó í Eþíópíu til 9 ára ald-
urs en þá flutti fjölskyldan heim til Íslands.
„Við erum sex systkinin og fjögur okkar eru
fædd í Eþíópíu en tvö hérna heima. Fyrir ut-
an eina systur mína höfum við systkinin öll
farið sem kristniboðar.“
Kalli segir að það hafi verið gott að alast
upp í Eþíópíu. „Mér fannst það æðislegt en
ég hef auðvitað ekkert til að bera það saman
við fyrir sjálfan mig. Þetta var alla vega það
gott að þegar ég sjálfur varð fullorðinn og
eignaðist börn þá fór ég til baka til Eþíópíu
með eiginkonu minni, Ragnheiði Guðmunds-
dóttur, og tveimur börnum.“ Fjölskyldan hef-
ur tvisvar sinnum farið til Eþíópíu og í bæði
skiptin í fjögur ár í senn. „Ég segist alltaf
eiga mér föðurland sem er Ísland, en ég eigi
mér líka móðurjörð sem er Eþíópía. Svo
stefni ég á himininn.“
Ekki auðveld glíma
Kalli segir að vegna bakgrunns síns hafi hon-
um ekki alltaf fundist hann passa inn í sam-
félagið á Íslandi. „Ég er Íslendingur, fæddur
og uppalinn í Eþíópíu þar sem ég bjó samtals
í 16 ár. Ég bjó í Noregi í fjögur ár og gekk í
norskan skóla. Það er þessi samsetning af Ís-
lendingi, Eþíópa og Norðmanni sem gerir mig
að þessu eintaki sem ég er og það er ákveðin
glíma að eiga við það. Ég er samt ákaflega
sáttur við sjálfan mig í dag.“
Glíman hefur ekki alltaf verið auðveld og
Kalli hefur átt við þunglyndi að stríða. „Ég er
þunglyndur, hamingjusamur alkóhólisti,“ seg-
ir Kalli og brosir. „Sé rétt haldið á spilunum
verður þessi pakki minn styrkleiki sem felst
fyrst og fremst í því að þekkja veikleika
mína.“ Kalli efast ekki um að glíman við
þunglyndið hafi hjálpað honum í starfi hans í
Eþíópíu. „Það að þekkja þunglyndi, kvíða,
þetta vonleysi og algjöra uppgjöf verður svo
ótrúlega sterkt vegna þess að inn í þetta get
ég teygt mig. Ég þekki þennan ótta, sem er
svo djúpur. Ég get sagst hafa verið í þessum
sporum sjálfur og þarna þurfi enginn að vera.
Það vill til að mynda enginn bera út barnið
sitt en óttinn við bölvun eða ógæfu er svo
sterkur að fólk er á milli steins og sleggju.“
Neyðin felst í ómenningu
Kalli fór einn til Eþíópíu síðastliðið haust, fyr-
ir algjöra tilviljun að hans sögn. „Upphaflega
stóð til að ég færi með smáhóp en ekkert
varð úr því. Ég stakk þá upp á því að ég færi
út í tvo til þrjá mánuði þar sem enginn
kristniboði væri á staðnum.“
Kalli segir að þörfin á að veita Eþíópum í
Suður-Ómo aðstoð sé mikil. „Hvorki Rauði
krossinn, Sameinuðu þjóðirnar né aðrar stór-
ar og alþjóðlegar hreyfingar eru þarna, því
neyðin er ekki slík. Neyðin sem við í kristni-
boðastarfinu upplifum er það sem ég kýs að
skilgreina sem ómenningu. Hún felst í alls
konar athöfnum sem sumir kalla sjálfvalda
píningu en ég kalla þetta ómenningu. Fólk á
engra kosta völ. Óttinn sem býr að baki er
mikill; ef hefðirnar eru ekki virtar dynur
ógæfan yfir.“
Ólíkar hefðir ættbálka
Kalli segir marga ættbálka á svæðinu með
ólíkar hefðir. „Á mínu svæði voru fjórir ætt-
bálkar en á svæðinu í heild sinni eru átján
ættbálkar sem þýðir átján hefðir og mismun-
andi trúarbrögð.“ Því sé jafnvel þannig farið
að það sem í einum ættbálki þyki sjálfsögð
hefð þyki í öðrum furðulegt og hneykslanlegt.
„Hjá einum ættbálki sem við störfum hjá
verða allar stúlkur að verða ófrískar til að
sýna fram á að þær séu efni í eiginkonur og
geti orðið barnshafandi. Stúlkurnar eiga ekk-
ert val. Ef þær ætla að eignast mann þá verða
þær að vera búnar að sýna fram á að þær geti
eignast börn. Engu máli skiptir hver pabbinn
er og oft og tíðum myndast ómenning í kring-
um þetta þar sem stúlkurnar eru misnotaðar.
Síðan er framkvæmd á þeim afskaplega frum-
stæð fóstureyðing.“ Kalli segir vald ættbálks-
ins ískyggilegt og að rígurinn á milli þeirra sé
mikill. „Í hugum margra er það ekki morð að
drepa einhvern úr öðrum ættbálki, því það er
ekki alvörufólk.“
Börnin talin orsök alls ills
„Í einum ættbálki er það talin bölvun verði
kona ólétt að öðru barni áður en eldra barnið
fær fyrstu tönnina,“ segir Kalli. „Þá þurfa
bæði börnin að deyja til að bölvuninni verði
aflétt. Í öðrum ættbálki trúir fólk því að séu
foreldrarnir dánir við fæðingu barns hvíli bölv-
un á fjölskyldunni og eina leiðin til að losna
við hana sé að bera út nýfædda barnið.“
Kalli segir að menn telji að hægt sé að
koma í veg fyrir að bölvunin komi niður á ætt-
bálkinum með því að flytja barnið, eða börnin,
af svæðinu. Barnið megi hinsvegar ekki snúa
aftur. „Fyrir nokkrum árum var lítil stúlka
tekin frá ættbálki og sett á barnaheimili. Svo
sneri hún til baka þegar hún var átján eða
nítján ára gömul en þá var hún myrt því hún
kom með bölvunina með sér. Það gleymdist
ekkert.“
Bjargað frá hýenunum
„Á staðnum sem ég dvaldist á gerðist það einu
sinni að maður var myrtur og það að ungur
sonur hans skyldi vera tileygður nægði til
þess að fjölskyldan og samfélagið kenndi hon-
um um dauða föðurins,“ segir Kalli. Maður frá
kirkjunni hljóp út í náttmyrkrið og bjargaði
litla drengnum frá hýenunum. Í Korro, rétt
norðan við landamærin að Kenía búa kristin
hjón sem hafa tekið að sér börn sem sögð eru
bera bölvun. Núna búa fimm börn hjá þeim og
elstu börnin á heimilinu eru átta ára tvíburar.“
Gömul kona úr ættbálkinum hafði séð að
hinir kristnu voru óhræddir við að taka þessi
börn að sér þrátt fyrir bölvun þeirra. Börnin
virtust dafna vel og ekkert hræðilegt hafði
komið fyrir. Einmitt þess vegna leitaði gamla
konan á náðir hjónanna dag einn í október síð-
astliðnum. Á sama tíma heimsótti Kalli hjónin
ásamt yfirmanni starfsins á svæðinu.
„Hjónin sögðu okkur að gömul kona væri
komin til þeirra með tvö börn og bæði þau um
að taka við börnunum en það væri ekki hægt.
Þau væru nýbúin að taka að sér litla stúlku
sem hefði verið fleygt í ána og hvorki væri
pláss né matur fyrir fleiri á heimilinu.“ Kalli
fór yfir í næsta kofa og þar var gamla konan
með tvo litla drengi, ömmustrákana sína.
„Hún horfði á mig og sagði: Kalli, þú mátt
eiga strákana. Ef þú tekur þá ekki, deyja
þeir. Ég verð þá að bera þá út.“
Bölvun bræðranna Ísaks og Samúels
Litlu drengirnir voru fjögurra daga gamlir
tvíburar og eina lífsvon þeirra var að Kalli
tæki þá að sér. Móðir þeirra hafði verið gift
manni sem var myrtur. Kalli segir að regl-
urnar í ættbálknum kveði á um að deyi eig-
inmaðurinn erfi eldri bróðir hans konuna. Öll
börn sem þau svo eignist skrifist á hinn látna
eiginmann. Konan varð ólétt að tvíburadrengj-
unum eftir eldri bróðurinn en dó í fæðingunni.
„Þá fór fjölskyldan að hugsa um alla ógæf-
una sem hafði dunið yfir. Fyrst hafði eig-
inmaðurinn verið myrtur, svo dóu morðingjar
hans og móðirin lést í fæðingunni. Auk þess
var annar drengurinn tileygður og fjölskyldan
þurfti ekki fleiri sannanir.“
Ljóst þótti að á fjölskyldunni hvíldi bölvun
og það yrði að losna við drengina til að aflétta
henni. Amma drengjanna vissi að eina lífsvon
drengjanna væri að koma þeim til hinna
kristnu. Því tók hún þá strax eftir fæðinguna
og flúði. Kalli segist ekki hafa hugsað sig
tvisvar um. Hann vissi hvað biði annars litlu
bræðranna. Hann hafi tekið þá með sér heim
og ömmuna líka. „Ég vildi hafa hana til staðar
þar til ég væri búinn að finna lausn á þessu.“
Drengirnir voru nafnlausir og Kalli segist
hafa spurt ömmuna hvort hún vildi ekki gefa
þeim nöfn. „Það gat hún ekki hugsað sér.
Hún horfði bara á mig og sagði að þetta væru
ekki strákarnir hennar. Svo ég spurði hvort
ég mætti nefna þá og skíra þá. Hún sagði að
sér væri alveg sama, þetta væru mínir strák-
ar. Þá gaf ég þeim nafnið Ísak og Samúel.“
Kalli segir nöfnin komin úr Biblíunni.
„Ísak átti ekki að vera til þar sem Sara var
orðin gömul þegar hún átti hann. Sömu sögu
er að segja af Samúel. Anna móðir hans bað
Guð um að gefa sér barn og lofaði að færa
það Guði ef hún eignaðist barn. Ég fékk að
vera opni faðmur Guðs þegar hann færði mér
þessa tvo litla drengi, fjögurra daga gamla.
Því fengu þeir þessi nöfn.“
Siðir lögum æðri
Kalli segir það hafa gengið erfiðlega að finna
lausn á máli litlu bræðranna. Enginn vildi
hjálpa honum þótt yfirvöld, lögregla, sveitar-
stjórnin og heilsugæslan væru fegin því að
hann skyldi hafa tekið tvíburana. „Allir vita að
það er ólöglegt að bera út börn en eru svo
hræddir, enda tilheyra margir á svæðinu
þessum ættbálki. Þess vegna þorði enginn að
rétta hjálparhönd af hræðslu við bölvunina og
að lenda í einhverju hræðilegu. Menning-
arlegu siðirnir eru lögum æðri.“
Á meðan tvíburarnir voru hjá honum vildi
enginn úr ættbálkinum koma inn á lóðina.
„Ekki lögreglan, enginn úr bæjarstjórninni
eða frá heilsugæslunni. Allir voru svo hrædd-
ir. Það var ekki fyrr en drengirnir voru farnir
frá okkur að þetta fólk, sem áður hafði ekki
hikað við að koma og tala við okkur, hætti sér
aftur inn á lóðina okkar.“
Óttaðist bölvunina
Tíu dögum eftir að Kalli tók drengina að sér
bárust skilaboð þess efnis að SOS barnaþorp í
Eþíópíu tæki drengina að sér. Þegar sú stað-
festing hafði borist tók við biðin eftir því að
drengirnir yrðu sóttir. Kalli segir að amman
hafi þá verið orðin óþreyjufull. „Hún vildi ekki
vera þarna hjá okkur. Henni leið illa yfir því
að þurfa að umgangast tvíburana og óttaðist
bölvunina. Hún vildi halda fjarlægð frá þeim
svo hún væri örugg.“
Daginn eftir að Ísak og Samúel voru skírðir
sagðist amman verða að fara burt. Sama
kvöld var hún myrt. Kalli segir engan hafa
staðfest að morðið á henni tengdist drengj-
unum en þó hafi verið talað um að þetta væri
Upp á líf
og dauða
Í LITLU HERBERGI INN AF VERSLUN BASARSINS NYTJAMARKAÐAR
HITTIR BLAÐAMAÐUR KARL JÓNAS GÍSLASON. ÞAÐ FER EKKI MIKIÐ FYRIR
KALLA ÞAR SEM HANN SITUR VIÐ SKRIFBORÐIÐ OG TALAR LÁGUM RÓMI
UM LÍFIÐ, TRÚNA OG KRISTNIBOÐASTARFIÐ. KALLI SEGIST HAFA
VERIÐ Á RÉTTUM STAÐ Á RÉTTUM TÍMA ÞEGAR NÝFÆDDIR
TVÍBURABRÆÐUR HÁÐU BARÁTTU UPP Á LÍF OG DAUÐA.
Guðrún Óla Jónsdóttir goj9@hi.is
Karl Jónas Gíslason er fæddur
og uppalinn í Eþíópíu en starfar
nú á nytjamarkaði Kristniboðs-
sambandsins í Austurveri.