Morgunblaðið - 30.11.2013, Blaðsíða 50

50 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2013
Áþessari rímlausu skeggöld. Þannig hefst ljóð Jóhannesar úrKötlum í ljóðabókinni Óljóð sem út kom árið 1962. Meðhenni sló Jóhannes nýjan tón, hvarf frá sínum háttbundnakveðskap og orti í anda módernista eða atómskálda sem
höfðu nánast einokað íslenskan ljóðheim um skeið. Annað ljóðskáld og
síst ómerkara, Steinn Steinarr,
hafði áður lýst því yfir að hið
hefðbundna ljóðform væri loks-
ins dautt!
Sjálf hafði ég bögglast við að
yrkja háttbundið og glímt
við ýmis bragform þegar
þessi ótíðindi glumdu við. Í
æsku hafði ég sagt vinkonu minni að ég ætlaði að verða bæði skáld og
forsetafrú en hún svaraði að bragði að það væri ekki hægt að vera
tvö! Svo gerðist ég bara blaðamaður en orti í laumi og þótt ég gæti
sleppt ríminu var stuðlasetningin svo límd við brageyrað að henni
varð ekki hnikað. Forsetafrú varð ég auðvitað aldrei enda sótti ég það
ekki fast.
En nú virðist svo sem þessi rímlausa skeggöld sé á enda runnin.
Limrubókin, sem Pétur Blöndal gaf út á síðasta ári, rataði inn á met-
sölulista bókaverslana, fyrst ljóðabóka um langa hríð. Nýlega fékk
svo Ljóðabókin hans Bjarka Karlssonar, Árleysi alda, bókmennta-
verðlaun Tómasar Guðmundssonar en þar leikur hann sér með marg-
vísleg bragform og hefur slegið rækilega í gegn. Fyrir vikið hafa ýms-
ir rímarar komið út úr skápnum, ég veit að minnsta kosti af einum
eða tveimur án þess að nefna nöfn.
Í starfi mínu sem íslenskukennari las ég margvíslegan kveðskap
með nemendum mínum, allt frá eddukvæðum til atómskálda og það
fór ekki milli mála að háttbundin hrynjandi höfðaði miklu betur til
þeirra en kveðskapur módernista. Og það var léttur leikur að kenna
þeim undirstöðuatriðin í bragfræði, hefði maður góða kennslubók við
höndina. Auðvitað fékk maður að heyra að það væri ekkert á þessu að
græða en sjaldan hef ég fundið meiri sköpunargleði en þegar krakk-
arnir fóru sjálfir að yrkja eftir kúnstarinnar reglum, jafnvel með
dróttkvæðum kenningum. Skeggöldin orkaði hálfilla á ungviðið en
orðið er komið beint úr Völuspá og merkir ófrið eða hervirki. Sam-
kvæmt nýjustu fréttum ríkir nú stundarfriður um íslenska ljóðlist.
Atómljóðabók Pedrós - eftir Pedró m
örgæs
Efnisyfirlit
Í þessari bók ríma engin ljóð....
...................... 9
Hvert liggur mín leið, mín hjart
ans slóð?...11
Móðir mín er kona góð .............
....................12
Stundum er fjara, en stundum fl
óð .............13
Maðurinn sem vildi ekki gefa bl
óð..............15
Í miðbænum er ein laus lóð......
....................16
Íslendingar eru skrítin þjóð ......
....................17
Þegar ég mokaði skurði af mikl
um móð....21
Maddama mörgæs er feykilega f
róð ............22
Af miklum eldi verður mikil gló
ð................23
Ég man þá tíma er ég tunnunum
hlóð........25
Lítil saga um hlutabréfasjóð .....
....................26
Aldrei heyrist þar hnjóð ............
....................27
Málið
El
ín
Es
th
er
Umm ... hérna, Pedró!
Þessi rímlausu
skeggaldarhvörf
Tungutak
Guðrún Egilson
gudrun@verslo.is
Samfélög fólks eru á stöðugri hreyfingu og marg-víslegir straumar á ferð undir yfirborðinu sembrjótast fram og breyta viðhorfum og sjón-armiðum. Sýn nýrra kynslóða á samfélagið er
önnur en eldri kynslóða. Lengi vel gat það skipt sköp-
um um gengi dagblaða hversu vel þeim tókst að fylgja
þessum straumum breytinga og nýrra viðhorfa og end-
urspegla þá.
Að mörgu leyti á það sama við um stjórnmálaflokka
og dagblöð. Gengi flokkanna getur byggzt á því hversu
vel þeim tekst að endurspegla í stefnu sinni og starfi
þjóðfélagsbreytingar, sem brjótast fram með marg-
víslegum hætti. Sumum tekst það vel. Öðrum illa.
Lengi vel var hinn hefðbundni hægri flokkur í Dan-
mörku, Det Konservative Folkeparti, flokkur, sem naut
fylgis um og yfir 20% kjósenda. Í þingkosningum í Dan-
mörku árið 2011 fékk flokkurinn 4,9% atkvæða og sýnir
fá merki þess að hann sé að ná sér á strik. Eftir rúmt ár
verða 100 ár liðin frá stofnun Det Konservative Folkep-
arti. Minnkandi fylgi flokksins bendir til að hann hafi
orðið viðskila við dönsku þjóðina og misst tengslin við
fólkið í landinu. Það telur sig
ekki þurfa á flokknum að halda.
Hins vegar varð til annar
flokkur í Danmörku fyrir tæp-
um tveimur áratugum, sem
mælist nú með rúmlega 12%
fylgi í könnunum. Það er Dansk
Folkeparti, sem telst vera til
hægri við Det Konservative
Folkeparti. Staða þess flokks
er vísbending um að hann end-
urspegli betur sjónarmið og viðhorf á hægri kantinum.
Brezki Íhaldsflokkurinn, The Conservative Party,
hefur átt auðveldara með að fylgja þjóðfélagsbreyt-
ingum samtímans en danski íhaldsflokkurinn. Þekkt-
asta endurnýjun á stefnu og starfi brezka Íhaldsflokks-
ins varð eftir þingkosningarnir í Bretlandi 1945, þegar
brezka þjóðin þakkaði Winston S. Churchill fyrir for-
ystu hans í stríðinu gegn Hitler með því að hafna hon-
um og flokki hans. Ný kynslóð í Íhaldsflokknum nú-
tímavæddi stefnu flokksins og stefndi honum inn á
miðjuna að hluta til. Þar var fremstur í flokki maður að
nafni Richard Austen Butler, sem lengi var einn af
mestu áhrifamönnum flokksins en aldrei leiðtogi hans.
Síðar gekk flokkurinn í gegnum aðra endurnýjun undir
forystu Margrétar Thatcher og ekki er fráleitt að segja
að David Cameron hafi gengið nokkuð vel að halda
flokknum í takt við kjósendur síðustu ár.
Þessar hugleiðingar verða til þegar horft er til skoð-
anakannana undanfarnar vikur og mánuði og þá sér-
staklega til Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar. Báðir
flokkarnir eiga við ákveðinn tilvistarvanda að etja, þótt
ólíkur sé. Jafnaðarmannaflokkar um alla Evrópu eiga
við þann vanda að stríða að þeir vita ekki lengur hvert
hlutverk þeirra er. Það á líka við um Samfylkinguna.
Staða Sjálfstæðisflokksins er önnur. Það hefur aldrei
verið hægt að setja samasem merki á milli hans og
danska Íhaldsflokksins eða þess brezka. Sjálfstæð-
isflokkurinn á sér allt annars konar rætur og hefur allt-
af spannað í ríkara mæli skoðanasviðið frá hægri yfir á
miðju. En Sjálfstæðisflokkurinn hefur þurft á því að
halda að endurnýja stefnu sína ekki síður en aðrir
stjórnmálaflokkar, bæði hér og annars staðar. Að sumu
leyti má segja að það hafi gerzt á Viðreisnarárunum,
þegar ráðizt var gegn höftum þeirra tíma og svo aftur á
níunda og tíunda áratugnum, þegar ný kynslóð, sem
sótti í hugmyndabyltingu Reagans og Thatcher lét til
sín taka.
Hrunið og hlutur Sjálfstæðisflokksins í því kallaði á
endurnýjun í stefnu og starfi Sjálfstæðisflokksins í kjöl-
far einhverra mestu áfalla lýðveldissögunnar en sú end-
urnýjun hefur ekki farið fram og tæplega hafizt. Þörfin
fyrir hana er lítið rædd. Afleiðingarnar birtast í þeim
harða veruleika að Sjálfstæðisflokkurinn virðist vera að
festast í kjörfylgi sem er á milli
20 og 30% og stendur frammi
fyrir afar veikri stöðu í aðdrag-
anda næstu borgarstjórn-
arkosninga í Reykjavík. Það
hefði einhvern tíma þótt saga
til næsta bæjar að flokkurinn
stæði sterkast í Kópavogi!
Eitt er víst. Þessi staða
breytist ekki af sjálfu sér. Til
þess þarf aðgerðir. Og ég
hugsa að ég tali fyrir hönd margra af minni kynslóð,
þegar ég segi að við eigum erfitt með að horfa upp á
þetta.
Það er of mikið sagt að segja að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi orðið viðskila við þjóðina en hann hefur misst
tengslin við einhvern hluta hennar. Það er eina skýr-
ingin á því að Bezti flokkurinn náði þeirri stöðu, sem
hann hefur haft og Björt framtíð virðist vera að taka við
þeirri arfleifð án þess að hafa í raun og veru nokkur
málefni fram að færa.
Það er ekki óhugsandi að sú endurnýjun, sem fram
þarf að fara í stefnu og starfi Sjálfstæðisflokksins gerist
í tíð núverandi ríkisstjórnar með aðgerðum hennar og
verkum. Þannig gerðist það á Viðreisnarárunum að
verulegu leyti.
En það er erfitt að sjá hvernig hugmyndaleg end-
urnýjun stjórnmálaflokks í lýðræðisríki geti farið fram
án einhverra opinberra umræðna. Hvers vegna fara
engar umræður fram um þessa stöðu Sjálfstæðisflokks-
ins? Hvers vegna fara þær bara fram í þusi manna á
meðal? Hvers vegna heyrast þær raddir ekki op-
inberlega, sem heyrast þegar tveir menn tala saman á
förnum vegi?
Hvers vegna hafa flokksfélögin í Reykjavík ekki efnt
til umræðna á sínum vettvangi um þá stöðu sem blasir
við Sjálfstæðisflokknum í Reykjavík?
Þessi grein er ekki skrifuð til að koma illu til leiðar.
Hún er skrifuð vegna þess að höfundinum þykir vænt
um Sjálfstæðisflokkinn.
Flokkar geta orðið viðskila við fólkið
En Sjálfstæðisflokkurinn hefur
þurft á því að halda að end-
urnýja stefnu sína ekki síður en
aðrir stjórnmálaflokkar, bæði
hér og annars staðar.
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Bókmenntastjóri Ríkisútvarpsins,Egill Helgason, bloggaði á Eyj-
unni 6. nóvember 2012 gegn sparnað-
artillögum ungra sjálfstæðismanna í
ríkisrekstri. Þeir vildu til dæmis, að
menn sinntu menningu á eigin kostn-
að, ekki annarra. Egill kvað þetta
minna á nasistann Hermann Göring,
sem ætti að hafa sagt: „Þegar ég
heyri orðið menning, dreg ég fram
skammbyssuna.“ En margir hafa
bent á það, þar á meðal ég í bók
tveimur árum fyrir blogg Egils, að
þetta er rangt haft eftir. Göring sagði
þetta hvergi. Þýska leikskáldið Hanns
Johst leggur stormsveitarmanni
þetta í munn í leikritinu „Schlageter“,
sem frumsýnt var 1933. „Wenn ich
Kultur höre entsichere ich meinem
Browning.“ Sagnfræðingurinn og
byssumaðurinn Egill Stardal fræddi
mig á því, að besta íslenska þýðingin
væri: „Þegar ég heyri orðið „menn-
ing“, spenni ég hanann á byssunni
minni!“ Það er síðan annað mál,
hversu smekklegt er að líkja sparnað-
artillögum í ríkisrekstri, þar á meðal
niðurgreiðslum á þjónustu við yf-
irstétt vinstrimanna (fastagestina í
Þjóðleikhúsinu), við nasisma. Sitt er
hvað, að biðja fólk að vinna fyrir sér
sjálft eða að skjóta það fyrir rangar
skoðanir.
Margir aðrir jafnfróðir menn Agli
hafa raunar misfarið með fleyg orð. Í
greinaflokknum „Komandi ár“, sem
Jónas Jónsson frá Hriflu skrifaði í
Tímann sumarið 1921, skipti hann
mönnum í samkeppnismenn, sam-
eignarmenn og samvinnumenn og
sagði síðan um frjálsa samkeppni á
markaði: „Máttur er þar réttur, eins
og Bismarck vildi vera láta í skiptum
þjóða.“ Hvort tveggja er þetta rangt.
Frjáls samkeppni felst ekki í því, að
hinn sterkari troði á öðrum, heldur í
hinu, að atvinnurekandi leggi sig fram
um að fullnægja þörfum viðskiptavina
sinna betur eða ódýrar en keppinaut-
arnir. Og Bismarck sagði hvergi, að
máttur væri réttur í skiptum þjóða. Í
umræðum í fulltrúadeild prússneska
Landsdagsins (þingsins) 27. janúar
1863 kvaðst Maximilian von Schwerin
ekki geta skilið ræðu Bismarcks þá á
undan öðru vísu en svo, að máttur
væri réttur. En Bismarck harðneitaði
þá og síðar að hafa sagt þetta.
Raunar hafa komið út heilu bæk-
urnar um orð, sem mönnum hafa
verið lögð í munn, en þeir ekki sagt,
og ræði ég nokkrar slíkar tilvitnanir,
innlendar og erlendar, í bók minni
frá 2010, Kjarna málsins.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Egill, Jónas
og tilvitnanirnar
Funahöfði 1 | 110 Reykjavík
Sími 567 4840
www.bilo.is | bilo@bilo.is
Funahöfði 1 | 110 Reykjavík
Sími 580 8900 | bilalind.is
Vantar alltaf
fleiri bíla á skrá!
Fylgstu með okkur á facebook
Fylgstu með okkur á facebook
MIKIL SALA
LANDROVERDEFENDER 110
NEW
05/2012, ekinn 51 Þ.km, dísel,
6 gíra, 7manna. Verð 8.290.000.
Raðnr.251525
TOYOTA Corolla 1,4 vvti
Árgerð 2005, ekinn aðeins 110
Þ.KM, bensín, 5 gírar, óaðfinnan-
legur í lakki. Verð 1.150.000.
Rnr.400234
TOYOTA LAND CRUISER 120 LX
35“ breyttur, nýskr. 09/2008,
ekinn aðeins 75 Þ.km, dísel,
sjálfskiptur. Verð 5.990.000.
Raðnr.311067
TOYOTA Corolla S/D Terra
Árgerð 2008, ekinn 84 Þ.KM,
bensín, 5 gírar. Verð 1.750.000.
Rnr.400146
99
0.
00
0
1.
49
9.
00
0