Málfríður - 15.10.2012, Blaðsíða 15

MÁLFRÍÐUR 15
Staða enskunnar í nýju málumhverfi
Höfundar þessar greinar sem báðir hafa tengst ensku-
námi og enskukennslu um árabil töldu sig hafa orðið
varar við að staða enskunnar væri í stöðugu breyt-
ingaferli . Á kreiki voru alls konar sögusagnir um
útbreiðslu enskunnar hér á landi, hversu afspyrnu-
góðir Íslendingar væru í ensku og síðast en ekki síst
höfum við orðið varar við mikinn þrýsting á að hefja
enskukennslu sem fyrst . Við ákváðum því að láta til
skarar skríða og sækja um RANNÍS-styrk til að geta
framkvæmt víðtæka rannsókn á stöðu enskunnar
á Íslandi . Við fengum þriggja ára styrk og höfum
undanfarin þrjú ár unnið að kortlagningu enskunn-
ar með aðstoð þriggja doktorsnema, Önnu Jeeves,
Ásrúnar Jóhannsdóttur, Huldu Kristínar Jónsdóttur
auk Samuel Lefever lektors sem tók þátt í þeim hluta
sem sneri að nemendum og kennurum í 10 . bekk .
Heildarrannsóknin er mjög víðtæk og er í raun margar
smærri rannsóknir sem ná til notkunar og viðhorfa
barna áður en þau hefja formlegt enskunám og alveg
til notkunar og viðhorfa ensku í háskóla og atvinnulífi .
Auk þess var gerð athugun á hversu mikla ensku fólk
heyrði og notaði í daglegu lífi . Hér er yfirlitsmynd yfir
helstu þætti rannsóknarinnar .
Áður en rannsóknin hófst var vitað samkvæmt
tölum Hagstofunnar að mikill hluti sjónvarpsefnis
var á ensku . Við vissum hins vegar ekki hversu mikið
væri verið að nota málið að öðru leyti í daglegu lífi og
starfi . Við vissum að enska var fyrsta erlenda málið á
Íslandi samkvæmt námskrá frá lokum síðustu aldar og
við höfðum könnun frá 2006 sem gaf vísbendingar um
að kennsluhættir í grunnskóla væru hefðbundnir og
tækju lítið mið af nýjustu kenningum um tungumála-
nám- og kennslu (Lovísa Kristjánsdóttir og fél. 2006).
Rannsókn með framhaldsskólakennurum hafði bent
til að enskukennsla væri mjög bókmenntamiðuð og í
neðri áföngum væri kennslan mjög kennslubókarstýrð
(Hafdís Ingvarsdóttir, 2007) . Við höfðum hins vegar
engar rannsóknir um hvort og hvernig þessar áherslur
nýttust þegar í háskóla og út í atvinnulífið væri komið .
Fyrir lágu heldur engar íslenskar rannsóknir um hvort
það væri betra að byrja að kenna ensku mjög snemma .
Erlendar rannsóknir á árangri enskukennslu ungra
barna eru mjög misvísandi og segja má að árangur
helgist af aðstæðum/umhverfi, sérmenntun kennara
og kennsluháttum . Markmið rannsóknarverkefnisins
var að byrja að kanna þessa þætti .
Við rannsóknina var beitt margvíslegum rannsókn-
araðferðum, spurningalistum, viðtölum, dagbókum,
prófum (orðaforðapróf) allt eftir eðli rannsóknarspurn-
inganna . Við höfum flutt fjölda fyrirlestra á innlendum
og alþjóðlegum ráðstefnum og birt nokkrar greinar í
innlendum og erlendum ritum og fleiri eru í farvatninu
(t .d . Birna Arnbjörnsdóttir, 2010; Hafdís Ingvarsdóttir og
Birna Arnbjörnsdóttir, 2010; Birna Arnbjörnsdóttir, 2011;
Hafdís Ingvarsdóttir og Birna Arnbjörnsdóttir, 2011) .
Ásrún Jóhannsdóttir er að ljúka við doktorsritgerð
um viðhorf barna og orðforðatileinkun við upphaf
enskunáms í grunnskóla . Fyrstu niðurstöður hennar
benda til að það skipti ekki mestu máli að ung börn
hefji formlegt enskunám snemma . Rannsókn á við-
horfum unglinga við lok grunnskóla staðfesti í raun
könnunina frá 2006 þess efnis að enskan í skólanum sé
ekki nægjanlega í takt við breytta stöðu enskunnar . Sýn
kennara á hlutverk sitt og kennslukennsluna er hins
vegar mjög mismunandi . Framsæknustu kennararnir
telja að það þurfi nýja hugsun og ný vinnubrögð og
eru að þreifa sig áfram en það gildir hreint ekki um

Mynd 1 . Yfirlit yfir Rannsóknina Enska á Íslandi í nýju
málumhverfi
Birna Arnbjörnsdóttir,
prófessor við Háskóla
Íslands .
Hafdís Ingvarsdóttir,
prófessor við Háskóla
Íslands .
print  •  online  •  mobile
New Editions
• Available now Cambridge Learner’s
Dictionary Fourth edition
• Available Spring 2013 Cambridge Advanced
Learner’s Dictionary Fourth edition
www.cambridge.org/elt/dictionaries