Læknablaðið - 15.06.2000, Blaðsíða 46

UMRÆÐA & FRÉTTIR / KVÍÐARANNSÓKN
Sjálfskipuðum siðapostula svarað
Högni Óskarsson Árni Björnsson læknir hefur nú um alllangt
skeið birt reglulega pistla sína, „tæpitungulaust", í
Læknablaðinu. Helsta höfundareinkenni hans virðist
mótast af því að Árni hefur skipað sig í hlutverk siða-
postula, sem gagnrýnir og áminnir lækna og stjórn-
endur þessa lands. Til þess að valda hlutverki siða-
postulans þarf traustan siðfræðigrunn, yfirsýn, hlut-
lægni og réttsýni. Siðapostulum er ekki ósjaldan mik-
ið niðri fyrir, jafnvel reiðir, enda telja þeir sig hafa
mikilvægan boðskap að flytja. Umfjöllun Árna um
almenn mál er oft fróðleg, jafnvel skemmtileg, eins
og vangaveltur hans um The Asilomar Process í síð-
asta tölublaði Læknablaðsins. Þegar Árni fjallar hins
vegar um erfðarannsóknir á Islandi, og þá sérstak-
lega þegar þær tengjast einu ákveðnu fyrirtæki á því
sviði, þá slær heldur betur í bakseglin hjá honum. Sé
ég ekki betur en að Árni láti þá reiðina eina og of-
stæki ráða, en glati með öllu öðrum eiginleikum til
þess að vera trúverðugur siðapostuli. Kemur þetta
glögglega fram í sömu grein.
Þar fer Ámi mjög niðrandi orðum um erfðarann-
sókn á kvíða, sem undirritaður stendur að ásamt lækn-
unum Jóni G. Stefánssyni og Halldóri Kolbeinssyni
sem unnin er í samvinnu við Islenska erfðagreiningu.
Telur hann skimunarlista okkar (SSQ) harla ómerki-
legan, vísindalega aðferð okkar setur hann innan
gæsalappa í háðungarskyni, segir að rannsóknin hafi
ekki skýr markmið og gefur í skyn að kvíðasjúkdómur
sé ekki alvarlegt heilsufarsvandamál. Klikkir hann út
með að tölvunefnd og vísindasiðanefnd hafi brugðist
hlutverki sínu og fer niðrandi orðum um hátt á annað
hundrað íslenskra lækna sem stunda rannsóknir í sam-
Athugasemdir við athugasemdir Högna Óskarssonar við grein
undirritaðs, Landlæknisembættið, í Læknablaðinu 5/2000
Ég er þakklátur ritstjórn Læknablaðsins fyrir að gefa mér tækifæri til að
beija augum „breiðsíðu“ H.Ó. á greinina og mig og gefa tækifæri lil stuttra
svara. Fyrirsögnin ber vott um nokkurt yfirlæti gagnvart „sjálfskipuðum“ siða-
postulum. Það tel ég mér til tekna því ég hef alltaf tortryggt „launaða" siða-
postula.
Hvað varðar erfðarannsóknir á kvíða efast ég ekki eitt augnablik um að
væntanlegir rannsakendur hafi uppfyllt ýtrustu kröfur siða- og tölvunefndar
um slíka rannsókn. Það breytir ekki því, og þar er ég ekki einn á báti (sjá vænt-
anlega grein í New England Journal of Medicine eftir Annas GJ), að telja
rannsóknir á lítt mælanlegum eðlisþáttum manna og ekki síst rannsóknir á
erfðaefni þeim tengt, vafasöm vísindi sem geti jafnvel verið skaðleg í röngum
höndum.
Svo er það kuflinn. Vera má að kuflinn minn hafi krumpast og fengið á
sig einhverjar slettur í hita leiksins undanfarið, en ég kýs hann þó heldur en
skollabuxur þær sem H.Ó., og því miður fleiri kollegar, hafa klæðst síðan
gullasninn var teymdur inn í borg íslenskra læknavísinda. Árni Björnsson
vinnu við íslenska erfðagreiningu.
Þegar menn reiða hátt til höggs, er eins gott að
menn hafi styrk til að fylgja atlögunni eftir. Telji Árni
sig hafa fullgild rök fyrir ásökunum sínum, þá ber
honum að fylgja þeim eftir með athugasemd eða
kæru til réttra yfirvalda. Mun ég auðvelda honum
heimavinnuna með því að svara nokkrum ásakana
hans, en lýsi mig að öðru leyti reiðubúinn til að fara
yfir vísindalegan bakgrunn rannsóknarinnar með
Árna, kæri hann sig um slíkt.
• Kvíðasjúkdómar eru alvarlegt heilsufarsvanda-
mál. WHO spáir því að kvíði verði í hópi 10 mestu
(burden of disease) heilbrigðisvandamála allrar
heimsbyggðar innan 15 ára.
• Um alllangt skeið hafa rannsóknir verið stundaðar
á sameindaerfðafræði kvíða, austan hafs og vestan.
• Umsókn okkar til tölvunefndar og vísindasiða-
nefndar er studd 45 tilvitnunum í vísindagreinar úr
viðurkenndum vísindaritum.
• Rannsóknarmarkmið okkar er að kanna erfðir
kvíðasjúkdóma á íslandi og að einanagra erfða-
þætti sem orsaka eða eru meðvirkandi við myndun
þeirra. Eru þessi markmið í sama anda og annarra
vísindarannsókna á þessu sviði.
• Spumingalisti okkar (SSQ) er skimunarlisti, hann-
aður af Wittchen og félögum við Max Planck Insti-
tut í Munchen. Er hann víða notaður við skimun-
arleit að kvíða.
• Allir sem greinast þannig með kvíða og uppfylla
önnur skilyrði rannsóknarinnar fara í nánari grein-
ingu. Þar verður stuðst við CIDI, sem er staðlaður
spumingalisti, gefinn út af WHO, og mjög víða not-
aður sem rannsóknartæki. Á þann hátt verður end-
anleg kvíðagreining að uppfylla ströngustu
skilmerki.
• Tölvunefnd og vísindasiðanefnd unnu sína vinnu
vel, eins og marka má af þarflegum ábendingum
og kröfum sem frá þeim komu.
Ætti þetta eitt að nægja til að sýna fram á hversu
yfirborðsleg umfjöllun Áma er og hve hvatimar að
baki skrifum hans hafa lítt með siðfræði að gera,
hvorki almenna né læknisfræðilega. Kemur þetta
ekki síst fram í nöldri Árna yfir því að við leggjum
okkur fram við að lýsa vel persónuverndarferli rann-
sóknarinnar í bréfi til væntanlegra þátttakenda.
Það þykir skynsamlegt að leiða svona skrif hjá sér.
Á ég frekar von á því að aðrir þeir aðilar sem Árni
slæmir hendinni til, munu gera það þó að ég hafi kos-
ið að svara Áma í þetta skiptið. Ég hef alltaf talið
Árna sóma sér vel í læknisslopp, en íklæddur kufli
siðapostula gerir hann ekki annað í þetta skiptið en
að bletta kuflinn og hrukka. Því miður.
444 Læknablaðið 2000/86