Læknablaðið - 15.06.2004, Blaðsíða 26

FRÆÐIGREINAR / LÍKAMLEG ÞJÁLFUN OG ÞYNGDARSTUÐULL
Tafla IV. Yfirlit yfir líkamlega þjálfun og vinnuálag.
Hlutfallsleg dreifing í %
30-45 ára 50-65 ára 70 -85 ára
Konur Hversu oft í viku stundar þú gönguferöir eða sund?
Aldrei 23,4 25,4 30,2
1-2 sinnum 38,1 33,6 17,2
3-4 sinnum 23,8 25,7 24,9
5 sinnum eða oftar 14,7 15,3 27,7
Hversu oft í viku stundar þú einhverja líkamsrækt
Aldrei 14,4 20,0 26,5
1-2 sinnum 20,2 26,4 13,0
3-4 sinnum 22,7 23,4 20,4
5 sinnum eða oftar 42,7 30,2 40,1
Hvernig myndir þú lýsa núverandi vinnuálagi þínu
Aöallega kyrrstaöa 21,0 17,1
Til skiptis hreyfing og kyrrstaða 67,7 68,2
Aðallega ganga án þungrar byrði 8,0 10,9
Erfiðisvinna með göngu 3,3 3,8
Karlar Hversu oft í viku stundar þú gönguferöir eöa sund?
Aldrei 30,2 30,9 25,5
1-2 sinnum 41,0 27,7 19,2
3-4 sinnum 20,1 27,7 27,0
5 sinnum eða oftar 8,7 13,7 28,3
Hversu oft í viku stundar þú einhverja líkamsrækt
Aldrei 16,5 25,6 18,1
1-2 sinnum 24,4 19,5 18,1
3-4 sinnum 31,6 28,4 23,6
5 sinnum eða oftar 27,5 26,5 40,2
Hvernig myndir þú lýsa núverandi vinnuálagi þínu
Aðallega kyrrstaöa 28,8 33,5
Til skiptis hreyfing og kyrrstaða 52,5 47,5
Aðallega ganga án þungrar byrði 4,3 7,4
Erfiðisvinna með göngu 14,4 11,6
Tafla V. Niöurstööur fjölþáttaaöhvarfsgreiningar fyrir samband fituprósentu við aldur, þjálfun og daglega orkuneyslu.
3 (95% öryggismörk) p-gildi
Konur
Aldur 0,074 (0,049-0,099) 0,00
Þjálfun á viku (skipti) -0,161 (-0,29- (-0,02)) 0,02
Kílókaloríur á dag/100 -0,08 (-0,13- (-0,02)) 0,01
Karlar
Aldur 0,15 (0,07-0,23) 0,00
Þjálfun á viku (skipti) -0,12 (-0,278-0,03) 0,12
Kílókaloríur á dag/100 0,16 (-0,04-0,4) 0,12
Aldur • orkuneysla -0,004 (-0,007-(-0,0004)) 0,03
25,8% og 26,8% hjá 30-45 ára, 50-65 ára og 70-85 ára
körlum. Mynd 2 sýnir hlutfall þeirra kvenna og karla
sem eru samkvæmt skilgreiningu Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar í undirþyngd, í kjörþyngd, of
þungir og of feitir. Um helmingur kvenna á aldrinum
30-45 ára teljast of þungar/feitar (þyngdarstuðull
a25) og hlutfallið fer vaxandi með aldri. Um tveir
þriðju hlutar elstu kvennanna eru þannig of þung-
ar/feitar. Aukningin er mest í flokki þeirra sem hafa
þyngdarstuðul 25-29 en hlutfall þeirra sem teljast
með offitu eykst aðeins lítillega með auknum aldri
kvennanna, úr 20,5% í 23,3%. Hlutfallið er jafnara
hjá körlunum þar sem 58-68% þeirra eru of þung-
ir/feitir (þyngdarstuðull >25), þar af 16-18% með
offitu sem er nokkuð lægra hlutfall en hjá konunum.
Gripstyrkur minnkaði með hækkandi aldri hjá bæði
konum og körlum (tafla III).
Meðaltöl fyrir vikulegan fjölda göngu- eða sund-
ferða, hversu oft í viku einhver þjálfun var stunduð og
vinnuálag í mismunandi aldurshópum eru sýnd í töflu
IV. Sund- og gönguferðir voru algengastar hjá elstu
aldurshópunum. Konum sem stunduðu enga líkams-
rækt fjölgaði með hækkandi aldri en hjá körlum voru
það flestir í hópi 50-65 ára sem enga þjálfun stund-
uðu. 18,7% kvenna og 24,1% karla stunduðu enga
líkamlega þjálfun í frítíma sínum. Um fimmtungur
kvenna og um þriðjungur karla unnu kyrrsetustörf.
Prjú til níu prósent þátttakenda stunduðu enga þjálf-
un í frístundum og unnu kyrrsetustörf.
Hjá konum var leikfimi langalgengasta form
líkamsræktar fyrir utan göngu og sund, sérstaklega
í elsta aldursflokknum (70-85 ára) þar sem 22,1%
stunduðu leikfimi af ýmsum toga. Um 16% yngstu
kvennanna stunduðu tækja- eða lyftingaþjálfun og
um 5% í þeim hópi stunduðu jóga. Fyrir utan göngu
og sund var leikfimi einnig algengasta líkamsræktin
hjá elstu körlunum (9,8% í aldurshópnum 70-85 ára)
en knattspyrna hjá þeim yngstu (9,4% í aldurshópn-
um 30-45 ára). Tæplega 8% stunduðu tækja- eða lyft-
ingaþjálfun meðal þeirra yngstu. Um 5% karla 30-85
ára stunduðu bæði tækja- og þolþjálfun og 5% 50-85
ára karla stunduðu golf. Aðrar tegundir líkamsræktar
voru minna stundaðar (sjá mynd 1).
Þyngdarstuðull, fituprósenta og gripstyrkur voru
ekki tengd vinnuálagi. Ekki var samhengi milli vinnu-
álags og ástundun líkamsræktar, þeir sem unnu kyrr-
setuvinnu voru jafnlíklegir til þess að stunda enga
líkamsrækt og þeir sem unnu erfiðisvinnu. Ekki var
marktækur munur á þyngdarstuðli eða fituprósentu
þeirra sem stundað höfðu íþróttir fyrir 20 ára aldur og
þeirra sem ekki gerðu það, að teknu tilliti til aldurs.
Tækjaþjálfun og lyftingar voru mest stundaðar í
aldurshópnum 30-45 ára (um 14% kvenna og karla),
minna í hópi 50-65 ára (um 10% kvenna og karla) og
minnst meðal 70-85 ára (3% kvenna og 6% karla).
Þegar hlutfall vöðvamassa var skoðað sérstaklega
hjá þessum hópum kom í ljós að konur á aldrinum
50-65 ára sem stunduðu tækja- eða lyftingaþjálfun
höfðu marktækt meiri vöðvamassa en þær sem ekki
stunduðu slíka þjálfun. í öðrum hópum var munurinn
ekki tölfræðilega marktækur. Niðurstöður fjölþátta-
aðhvarfsgreiningar gáfu til kynna neikvætt samband
milli fituprósentu og þess hversu oft í viku hreyfing
482 Læknablaðið 2004/90