Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2000, Blaðsíða 24

I DAGSKRÁ / X. VÍSINDARÁÐSTEFNA LÆKNADEILDAR HÍ
ÁGRIP ERINPA
E 01 Áhættuþættir sýkinga og horfur sjúklinga með blóð-
sýkingar af völdum sveppa
Lena Rós Ásmundsdóttir, Helga Erlendsdóttir, Már Kristjánsson,
Magnús Gottfreðsson
Landspítali Hringbraut, læknadeild HI
Netfang: magnusgo@rsp.is
Inngangur: Tíðni blóðsýkinga af völdum sveppa er talin vera vax-
andi víða í hinum vestræna heimi. Algengasta orsök sýkinga af þess-
um toga er gersveppurinn Candida albicans, en aðrar tegundir
Candida eru vaxandi vandamál. Dánartíðni sem rekja má beint til
þessara sýkinga er há, allt að 45%. Upplýsingar um áhæltuþætti og
þætti sem hafa forspárgildi fyrir horfur eru nauðsynlegar til að unnt
sé að bæta horfur sjúklinga.
Efniviður og aðferðir: Safnað var saman upplýsingum um allar
blóðsýkingar af völdum sveppa á landinu á 20 ára tímabili, 1980-
1999. Áhættuþættir voru kannaðir sem og upplýsingar um meðferð
og horfur. Allir stofnar sem unnt var að safna saman voru stofn-
greindir að nýju. Beitt var einþátta- og fjölþátta aðhvarfsgreiningu
til að greina forspárþætti um horfur.
Niðurstöður: Á þessu 20 ára límabili greindust 164 blóðsýkingar af
völdum sveppa hjá 157 sjúklingum. Nýgengi sýkinganna jókst
stöðugt á rannsóknartímabilinu, úr 1,1 sýkingu á 100.000 íbúa á ári
á fyrsta fimm ára tímabilinu upp í 4,9 sýkingar á 100.000 íbúa á ári á
því síðasta. Flestir sjúklinganna voru eldri en 16 ára (93%). Algeng-
ir áhættuþættir voru notkun sýklalyfja (85%), miðbláæðaleggja
(84%), nýlegar aðgerðir (58%) og hvítkornafæð (12%). Eftirtaldir
þætlir voru tengdir marktækt (p< 0,05) hærri dánartíðni sjö dögum
og 30 dögum eftir greiningu sýkingarinnar samkvæmt lógistískri
einþáttagreiningu: 1. Miðbláæðaleggur ekki fjarlægður innan
tveggja sólarhringa. 2. Lungnabólga (innan tveggja vikna frá grein-
ingu). 3. Notkun barkstera. 4. Lengd sjúkdómseinkenna fyrir grein-
ingu. í fjölþátta aðhvarfsgreiningu voru 1. Miðbláæðaleggur ekki
fjarlægður innan tveggja sólarhringa (OR 3,55; p=0,006) og2. sýkla-
lost (lágþrýstingur) við greiningu (OR 5,30; p=0,003) martækir for-
spárþættir um hærri dánartíðni.
Ályktanir: Nýgengi blóðsýkinga af völdum sveppa hefur aukist
verulega hérlendis á 20 ára tímabili. Ástæður þessarar aukningar
tengjast auknum fjölda ónæmisbældra, umfangsmeiri skurðaðgerð-
um og fullkomnari gjörgæslumeðferð. Mikilvægt er að smitsjúk-
dómalæknar séu með í ráðum við meðferð þessara sýkinga og að
djúpir æðaleggir séu fjarlægðir sem allra fyrst sé þess nokkur kostur.
E 02 ífarandi sýkingar af völdum pneumókokka á íslandi
Magnús Gottfreðsson, Helga Erlendsdóttir, Már Kristjánsson,
Siguröur Guömundsson, Karl G. Kristinsson
Landspítali Hringbraut, landlæknisembættið, Háskóli íslands
Netfang: magnusgo@rsp.is
Inngangur: Pneumókokkar (Streptococcus pneumoniae) eru al-
gengasta orsök lungnabólgu og næstalgengasta orsök heilahimnu-
bólgu af völdum baktería hérlendis. Faraldsfræði ífarandi (invasive)
pneumókokkasýkinga (blóð-, miðtaugakerfis- og liðsýkinga) hefur
mest verið rannsökuð hjá ákveðnum hópum, oftast börnum og
ónæmibældum. Nokkuð hefur skort á rannsóknir sem ná til heilla
þjóða.
Efniviður og aðferðir: Niðurstöður sýklarannsókna fyrir landið allt
(utan FSA) voru kannaðar fyrir árin 1980-1999. Skráðar voru upp-
lýsingar um jákvæðar ræktanir á pneumókokkum úr blóði, mænu-
vökva og liðvökva. Upplýsingar um aldur sjúklinga og dánardag
voru fengnar úr þjóðskrá.
Niðurstöður: Á þessu 20 ára tímabili greindust 624 sjúklingar með
657 ífarandi pneumókokkasýkingar á landinu (utan FSA). Böm
voru 29% hópsins og fullorðnir 71%. Blóðsýking var algengasta sýk-
ingarformið (90%), heilahimnubólga greindist hjá 8% og liðsýking-
ar hjá 2% sjúklinga. Hjá börnum undir 16 ára aldri voru sýkingar
mun algengari meðal drengja (63%) en stúlkna (37%), en þessi
munur milli kynjanna sást ekki hjá fullorðnum. Á rannsóknartíma-
bilinu jókst nýgengi sýkinganna úr 9,4 sýkingum á 100.000 íbúa á ári
í 16 sýkingar á 100.000 íbúa á ári (p<0,05). Þrátt fyrir aukinn fjölda
blóðræktana þegar leið á rannsóknatímabilið jókst hlutfall jákvæðra
blóðræktana (0,66% á þriðja fimm ára tímabili borið saman við
0,74% á síðasta fimm ára tímabili, p<0,05). Dánartíðni nýbura með
blóðsýkingar var há (3/5), en horfur annarra barna voru góðar (eitt
lést af 192). Meðal fullorðinna var greinileg fylgni milli hækkandi
aldurs og dánartíðni. Dánartíðni var 15% fyrir aldursbilið 50-60 ára,
en 30% fyrir sjúklinga eldri en 80 ára. Horfur sjúklinga með ífarandi
pneumókokkasýkingar breyttust ekki niarktækt á rannsóknartíman-
bilinu (10,6% létust á fyrri hluta en 11,3% á seinni hluta).
Ályktanir: Nýgengi ífarandi pneumókokkasýkinga hefur aukist á
íslandi á síðustu 20 árum. Ekki er ljóst hvort aukningin stafar af
bættum greiningaraðferðum eða raunaukningu. Sérstaka athygli
vekur að horfur sjúklinga með þessar sýkingar hafa ekki batnað
þrátt fyrir miklar framfarir á mörgum sviðum læknisfræði á síðustu
20 árum.
E 03 Hlutverk Vif í lífsferli mæði-visnuveiru
Valgerður Andrésdóttir, Bjarki Guömundsson, Guðrún Agnarsdóttir,
Ólafur S. Andrésson, Sigríöur Matthíasdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
Netfang: valand@hi.is
Inngangur: Eitt af þeim genum sem einkenna lentiveirur, meðal
annars alnæmisveiruna HIV og mæði-visnuveiru (MW) er vif
(viral infectivity factor; sýkingarþáttur veiru), en galli í þessu geni
getur valdið allt að þúsundfaldri minnkun á vexti HIV í ýmsum
frumugerðum. Amínósýrusamsvörun er milli Vif prótína úr öllum
lentiveirum. Talið er að Vif virki á síðustu stigum lífsferils veiranna,
það er við myndun nýrra veiruagna eða knappskot þeirra úr frum-
um. Komið hefur í ljós að úr frumum sem sýktar eru með vif- stofn-
um HIV myndast veiruagnir sem hafa óeðlilega byggingu hylkis.
Ekki er þó vitað nákvæmlega hvernig Vif vinnur. Vif og Gag (hylk-
isprótín) eru bæði staðsett við frumuhimnu sýktra frumna, en deilt
er um hvort tengsl eru á milli prótínanna eða ekki. Tveir klónar af
mæði-visnuveiru hafa verið búnir til, báðir úr tilraunakindum á
Keldum, og er aðeins 1% munur á amínósýruröð þeirra, en það vill
svo til að önnur klónaða veiran hefur stökkbreytingar sem gera það
að verkum að hún vex illa í hnattkjarnaátfrumum (macrophages),
en vel í æðaflækju- (choroid plexus) frumum. Hún er því sem næst
ósýkingarhæf í kindum. Til þess að kanna hvaða stökkbreytingar
lægju að baki þessari svipgerð, skiptum við á erfðaefnisbútum milli
klónanna tveggja og athuguðum vöxt endurraðaðra veira í hnatt-
kjarnaátfrumum.
24 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 40 2000/86