Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Blaðsíða 32

22
TÍMARJT MÁLS ()(J MENNINGAK
en hann finnur. hve fallega það
rennur saman við þá nöktu næniu
skynjun, sem er einkenni á kvæð-
um Lagerkvists.
Mikið hefur Lagerkvist skrifað,
bæði í bundnu og óbundnu máli,
og m. a. samið leikrit. Hann þykir
jafnvígur á margar tegundir bók-
mennta. En þrátt fyrir það, bve
ritstörf hans eru yfirgripsmikil og
breytileg að formi, eru þau merki-
lega eðlisrík liið innra. í því felst,
að hæpið er að dæma Lagerkvist
eftir einstökum bókum bans, held-
ur ber að líta á heild hans. Þá
fyrst nýtur hann sín i raun og
veru. Þar sem aðrir rithöfundar
byggja eitt húsið við hliðina á
öðru, er eins og Lagerkvist vinni
án afláts að smíði voldugrar dómkirkju. Eitt verk hans varpar oft
ljósi.á annað, líking, sem er í sjálfu sér mvrk og sérkennileg, skilst
þegar, ef hún er skoðuð með allan hugsana- og tilfinningaheim Lag-
erkvists að baki. Skýringuna á þessu heildareinkenni er eflaust að
finna í því, að hann sækir nær ávallt yrkisefni í sjálfs sín hugarheim.
Það ber ekki svo að skilja, að list hans sé sálræn. Hann liefur einmitt
viðbjóð á sálfræði. En hann reynir að öðlast heildarmynd af raunveru-
leikanum eins og hann endurómar í sál hans sjálfs. Hann efnagreinir
hann aldrei, ber bann einungis fram. Oft verður liann að nota til þess
táknmál, sem getur verið erfitt að skilja með hjálp skynseminnar einn-
ar, en er svo djúphugsað og innihaldsríkt, að maður fær þó hugboð
um merkinguna. Flögrandi hugsanatengsl lætur hann ekki henda sig.
Þar eð sá veruleiki, sem Lagerkvist dregur fram, er sálarinnar, er hann
ekki bundinn við sjónarsvið hins ytra auga. Það einkennir skáldskap
Lagerkvists, að heimur hans takmarkast af engu. Þar eru endalausar
víddir. Það er sem hvelfist himingeimur um allt, sem hann hefur skrif-
að. hvort heldur eru stórfenglegar lífssýnir eða bjartnæm ástaljóð.