Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 126

Tímarit Máls og menningar
Frakklandi 1848—1850, Átjándi brumaire
Lúðvíks Bonaparte og BorgarastríðiS í
Frakklandi, sem fjallar um Parísarkomm-
únuna og stríðið milli Frakka og Þjóðverja
1870—1871. Þegar litið er yfir þau rit, sem
þarna er að finna, verður ekki annað sagt
en að úrvalið hafi tekizt vel, og athugull
hugsandi lesandi fær hér góða innsýn í
hugmyndaheim þeirra manna, sem orðuðu
fyrstir skilyrðin fyrir félagslegri fjörlausn
verkalýðsins. í þessu úrvali er ekki aðeins
að finna mikinn sögulegan og hagfræðileg-
an fróðleik. Mestu máli skiptir hitt, að af
þessum ritum eiga menn kost á að læra
að hugsa um þjóðfélagsmál nútímans, um
grundvallarviðfangsefni þau, sem þróun
kapítalismans ber fram án afláts mönn-
unum til lausnar. Þegar öllu er á botninn
hvolft þá er rannsóknaraðferðin, sem beitt
er í þessum ritum, merkilegust og lang-
lífust. Og þessi rannsóknaraðferð og nið-
urstöður hennar orka undarlega ferskar og
sannfærandi á lesandann, þótt langt sé lið-
ið á 20. öld. En þegar þessi rit eru lesin
heilli öld eftir að þau voru skrifuð, þá er
hollt að minnast þeirra orða Friedrichs
Engels, sem hann skrifar í einu bréfi, að
„aðferð efnishyggjunnar snýst í andhverfu
sína, ef hún er ekki notuð sem leiðarljós,
heldur sem mót, er sögulegar staðreyndir
eru síðan sniðnar eftir.“ (Úrvalsrit 2. b.
bls. 364). Það er ekki vanþörf á að hug-
leiða þessi orð á okkar tímum þegar hið
fræðilega hugtak „marxismi-leninismi" er
því miður víða notað sem einskonar al-
fræðiorðabók, sem flett er upp í þegar leita
þarf að þægilegri tilvitnun málstaðnum til
sönnunar í stað þess að hugsa málið og
rannsaka að marxískum hætti.
Hver sá íslendingur sem ástundað hefur
nokkuð lestur rita eftir Marx og Engels
hefur án efa fundið til þeirra örðugleika,
sem eru á því að koma máli þeirra á þá ís-
lenzku, sem þeir væru fullsæmdir af. Báðir
voru þeir Marx og Engels miklir ritsnill-
ingar og margt sem þeir skrifuðu, einkum
Karl Marx, er torþýtt á íslenzku. Margir
menn hafa staðið að þýðingu þessara úr-
valsrita og ekki við öðru að búast en að all-
mikils munar gæti á þýðingunum. Einnig
ber nokkuð á misræmi í þýðingu sömu
orða: í Stéttabaráttunni í Frakklandi er
sá stjórnmálaflokkur franskur kallaður
Flokkur laga og reglu, sem í Átjánda
brumaire heitir stjómfestuflokkurinn. Þetta
hefði mátt laga með nákvæmari ritstjóm.
Víða virðist mér þó þýðingin hafa tekizt
ágætlega, svo sem Athugasemdir við Gotha-
stefnuskrána og Lúðvík Feuerbach í þýð-
ingu Brynjólfs Bjamasonar, Uppruni fjöl-
skyldunnar, sem Ásgeir Bl. Magnússon hef-
ur þýtt, og þá má ekki gleyma Átjánda
brumaire sem Sigfús Daðason hefur flutt á
íslenzkt mál með miklum yfirburðum, og
er þó þetta rit eftir Karl Marx einna harð-
ast undir tönn þeirra, er ég hef lesið.
Það er mikið fagnaðarefni, að íslending-
um gefst nú kostur á að kynnast höfundum
hins vísindalega sósíalisma í þessu úrvali
rita þeirra. í þeirri fræðilegu niðurlægingu,
sem marxismi nútímans er staddur í, allt
frá Berlín til Peking, er mikill fengur í að
geta leitað til uppsprettulinda sósíalismans
og komizt í kynni við „hugsanir" þeirra
manna tveggja, sem fyrstir orðuðu sögulegt
hlutv.erk hins vinnandi manns í heimi
kapítalismans. Einkum væri hinni ungu
kynslóð íslenzkra sósíalista hollt að bergja
af þeim lindum.
Sverrir Kristjánsson.
Stiitt athngasemd
I nýútkomnu Tímariti Máls og menningar
er ritdómur um þýðingu Guðmundar Böðv-
arssonar á köflum úr La Divina Comme-
dia Dantes, mjög lofsamlegur. Það sem
220