Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Síða 113

Blómstrandi kvendýr
listinni í líf) er kynlífið. Tungumál fullnægingarinnar er svo náskylt
tungumáli listarinnar og um leið því hvernig við skiljum tilveru okkar, að
ef við hugsuðum okkur að hin kynferðislega fullnæging væri (og hefði
verið) kvalafull eða hvorki fugl né fiskur, algerlega hversdagsleg, væri
ásýnd heimsins trúlega öll önnur en við höfum vanist að gera okkur í
hugarlund. I kynlífinu (þ.á m. fullnægingunni) fuðrar rósamál skemmti-
iðnaðarins, lista- og menningarlífsins, trúarlífsins og heilbrigðiskerfisins
upp í æðra veldi og sameinast í einum hnút. Kynlífið ögrar listinni einmitt
á þann hátt að (a.m.k. þykjast) stefna að því að gera allt líf að kynlífi og
kippa þar með fótunum undan listalífinu.
I öllum listaverkum eru bæði gefnar forsendur og óljósar, óþekktar
(nýjar) forsendur. Hugmyndir manna um gamla og nýja list ráðast af
hlutföllunum milli þessara stærða í hverju verki, og af samhljómi þessa
hlutfalls við samsvarandi hlutfall í upplifaranum (neytandanum). Því hægt
er að líta á hvern einstakling sem bæði „gamlan“ og „nýjan“ jafnt í
líffræðilegum skilningi og „andlegum“ skilningi. Ennfremur má segja að
það sem við köllum menningu sé það sem við getum á hverjum tíma lært
eða sem er gefið, (meira að segja að hluta til meðfætt eða erft) en að listin
sé eins og blossar óvæntra efnahvarfa upp af, í vissum skilningi kulnaðri,
en auðvitað nauðsynlegri, öskuhrúgu menningarinnar. I þessum anda lítur
menningin því út sem grá/svört, (brún), en listin sem gul/rauð, (blá/græn).
Því er stundum slegið fram fullum hálsi eða sagt í hálfkveðnum vísum
meðal almennings, en oftar látið flakka af þeim hóp sem vill telja sig til
menntamanna sérstaklega, að ef þeir tækju sig til, þá gætu þeir líklega gert
listina jafn vel ef ekki betur en hinir svokölluðu listamenn. Og þetta hafa
þeir sumir reynt, oftast við „orðlistina“ en stundum líka við myndlistina.
(Þá oft undir því yfirskyni „að slappa af“ með hennar hjálp eða hafa hana
til annarra læknisaðgerða.) En þessar tilraunir hafa samt nær undantekn-
ingalaust aðeins leitt til verka með óþægilega stórt hlutfall gefinna for-
senda og því vart verið annað þegar best lætur en snoturt viðhald
menningaröskuhrúgunnar, eða þá einskonar (menningar) „neysla“ tjáð í
verki. I þessum tilraunum (sem að vísu spretta oft ekki af meiri alvöru en
tímabundinni „listadellu" og þá einkum þeirri umgjörð hennar sem snýr
að samskiptum og félagslífi) gleymist það einfaldlega að listsköpun byggir
ekki nema að hluta til á „hefðbundinni" þekkingu eða kunnáttu (sem þó er
veigamikill þáttur) en vex að hinu leytinu upp úr, ef til vill í líki
menningarillgresis, kviku framrásarinnar (lífsins). „Listin" í listinni er
hversu vel henni tekst að mynda „endurvarp" (eða forsendu) og festa
þannig í sessi upplifunarmöguleika fólks á mótsagnakenndri síkviku
375