Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Page 132

JÓN KARL HELGASON
En þegar höfundur eyðir um 20 blaðsíðum í útlistun á spíritisma sem
ekki verður séð að neitt erindi ætti þar inn, horfir málið öðruvísi við.
Saga spíritismans hefði átt að rekjast á öðrum vettvangi. Kaflinn um
Bergþórssögu [er] beinlínis blettur á bókinni. Það er óvirðing við les-
endur að bera það á borð að slíkur spíritismi, sem þarna kemur fram
sé af sömu rót og draumur Hermanns Jónassonar. Þetta bókarskrípi
vakti hneykslun þegar út kom, þótti lítilsvirðing við Njálu og verð-
skuldar ekkert nema þögnina.
Af þessum viðbrögðum að dæma virðist vera vandrataður vegurinn milli
þess sem skal sagt og ósagt látið þegar Njála er annars vegar.
Grein sína í Lesbók Morgunblaðsins nefndi Sigurður „Grafskrift Njáls-
sögu?“ en með þeim titli tók hann upp tilvitnun mína í gagnrýni Eiríks Sverr-
issonar sýslumanns á fyrsta hefti Fjölnis. Eiríkur kallaði þar kvæðið „ísland"
eftir Jónas Hallgrímsson „Grafskrift yfir ísland“.7 Svo er að sjá sem áhugi
minn á framhaldslífi Njálu - m.a. í þingumræðum, nöfnum gatna og sorp-
brennslustöðvar, á íslenskum spilum og í blaðaauglýsingum - hafi vakið Sig-
urði ugg um endalok hefðbundnari umfjöllunar um söguna. Ég er
sannfærður um að slíkar áhyggjur séu ástæðulausar. Þær tilvísanir til Njáls
sögu sem ég hef rekist á í íslenskum dagblöðum undanfarið ár benda til að
sagan eigi enn um sinn eftir að lifa í vitund þjóðarinnar, með fjölbreytilegum
hætti.
En það er víðar skrafað og rætt um atburði Njálu. Tveir menn, á höfuðborgar-
svæðinu, annar dugandi verslunarmaður, en hinn smiður góður, hugleiddu
þessi mál. Smiðurinn, sem hefur nokkra dulræna hæfileika, velti vöngum yfir
því að erfitt hefði verið fyrir Skarphéðin að stökkva yfir Markarfljót, þar sem um
var að ræða flughálan ís og kappinn var sennilega á hálfum [svo] sauðskinns-
skóm. I Njálssögu er þess getið að hann hafi bundið skóþveng sinn, áður en
hann framkvæmdi stökkið mikla og drap Þráin Sigfússon. Þeir félagar hugsuðu
um þessi mál, en komust ekki að neinni niðurstöðu. Næstu nótt dreymdi smið-
inn að Skarphéðinn kom til hans. Hann var mikill vexti og glotti við tönn. Hann
gekk til smiðsins og sagði: „Ég var ekkert að binda skóþvenginn, ég batt reim
undir tána svo ég fengi betri viðspyrnu á ísnum.“
Lesendabréf í Morgunblaðinu, apríl 19988
2
Auk þeirrar gagnrýni sem þegar hefur verið nefnd minnist Einar Már Jóns-
son á ýmis atriði í Hetjunni og höfundinum sem honum þykja ótraustvekj-
andi. Hann byrjar þannig grein sína á að agnúast út í fræðasvið mitt:
130 www.mm.is TMM 1999:2
1