Vesturbæjarblaðið - 01.12.2009, Blaðsíða 4

4 Vesturbæjarblaðið DESEMBER 2009
Kaf báta saga, bók eft ir Örn ólf Thor laci us sem kom út fyr ir skömmu, rek ur sögu þeir r ar
tækni sem menn hafa not að til
lengri og dýpri köf un ar. Eins og
öll um er kunn ugt þá hafa kaf­
bát ar eink um ver ið hann að ir til
að eyða mönn um og mann virkj­
um í stríði. Saga tveggja heims­
styrj alda á tutt ug ustu öld ber því
vitni hve af kasta mikl ir kaf bát­
arn ir hafa ver ið á þessu sviði.
Þessi saga kaf bát anna er samt
ekki sam felld stríðs saga. Þeg ar
kom fram á síð ustu öld var far­
ið að smíða og gera út sér hann­
aða kaf báta og önn ur köf un ar­
tól til rann sókna á haf djúp un um,
sem að margra mati eru þó lak­
ar þekkt en yf ir borð tungls ins.
Þetta og margt fleira er í þess ari
ein söku bók.
Höf und ur inn, Örn ólf ur Thor­
laci us, er heim il is mað ur á dval­
ar heim il inu Grund og því gott
dæmi um það að ým is legt er
hægt að gera þótt hefð bundnu
ævi starfi sé lok ið, en Örn ólf ur var
sem kunn ugt er rekt or Mennta­
skól ans í Hamra hlíð um all langt
skeið. Örn ólf ur seg ir að hann hafi
fylgst svo lít ið með stríðs rekstri
og skrif um um hann þeg ar hann
hafi fyr ir all nokkrum árum starf að
hjá Al menna bóka fé lag inu en þá
hafi þeim borist í hend ur þessa
stóra rit röð frá TIME­LIFE um
seinni heim styrj öld ina. Talið var
kring um 1970 þeg ar þess ar bæk ur
komu út að það væri það langt lið­
ið frá lok um heim styrj ald ar inn ar
að hægt væri með nokk urri sann­
girni draga fram sjón ar mið bæði
sig ur vegar anna og þeirra sigr uðu
en þó virt ist stund um vera meiri
upp lýs ing ar frá Banda mönn um en
Þjóð verj um og Japön um. Örn ólf ur
var gerð ur að rit stjóra yfir þess ari
rit röð á ís lensku en fjöldi bókanna
var hátt í 20. Hann seg ir að það
hefðu mátt koma út fleiri bæk ur
sem skýrðu stríðs á tak seinna, eins
og Kóreu stríð ið og Vietnam stríð ið
og or sak ir þeirra.
,,Það störf uðu ýms ir með mér
að gerð og út gáfu þess ara bóka­
flokks. Jón Guðna son pró fess or
var gerð ur út á aust ur víg stöðv­
arn ar og aðr ir tóku að sér aðra
vett vanga styrj ald ar inn ar. Ég upp­
lyfði stríð ið sem krakki með því
að breski her inn tók að sér heim­
il ið mitt, eða raun ar sett ist að á
því, en fað ir minn, Sig urð ur, var
skóla stjóri Aust ur bæj ar skól ans en
fjöl skyld an bjó þar einnig. En mér
fannst margt við þenn an stríðs­
rekst ur Bret anna skrýt ið, t.d. voru
fall byssu hlunk arn ir á Skóla vörðu­
holt inu marg ir úr tré til þess að
Þjóð verj ar héldu að þeir væru
mun bet ur vopn um bún ir en þeir
voru í raun og veru. Ég sá eitt sinn
að þeg ar þýsk flug vél kom hér yfir
Reykja vík að ekk ert skot kom úr
þess um tré fall byss um.”
- En þú hef ur ekki séð neina kaf-
báta, eða hvað?
,,Ekki á stríðs tím um, en þeg­
ar ég byrj aði þessi skrif um kaf­
bát anna hafði ég und ir hönd um
eina bók TIME­LIFE sem fjall aði
um kaf báta hern að inn á Kyrra hafi.
Mér fannst þessi stríðs rekst ur
und ir yf ir borði sjáv ar stöðugt for­
vitni legri og seinna fór ég einnig
að hafa áhuga á rann sókn um á
djúp haf inu en þá voru komn ir
rann sóknakaf bát ar, bæði mann­
að ir og ómann að ir, sem fóru nið­
ur í dýpstu ála út haf anna og þar
komu fram upp lýs ing ar um líf ið á
hafs botni sem er al veg nýtt fyr ir
þorra al menn ings og er get ið um
í lokakafla bók ar minn ar. Þar sem
aldrei skín sól í und ir djúp un um
eru heilu lífs fé lög in og bakt er í ur
sem fram leiða með al ann ars líf­
ræn efni úr heit um hver um.
Mest ar og best ar upp lýs ing­
ar fékk ég um kaf bát ana í seinni
heim styrj öld inni og það er ljóst
að það hef ur ekki ver ið al mennt
góð vist á þýsku kaf bát un um því
þrír af hverj um fjór um sjólið um
sem voru munstrað ir á þá fór ust.
Það eru hvergi dæmi um ann að
eins mann fall í einni deild hern að­
ar í stríði. Það voru um 40 þús und
menn skráð ir á kaf bát ana og lið­
lega 30 þús und af þeim fór ust en
þeg ar kaf bát ur var skot inn nið ur
eða sprengd ur með djúp sprengju
fór ust yf ir leitt all ir með hon um.
Hlut fall mann falls hjá Banda mönn­
um og Japön um var ekki nærri því
eins hátt.
Þeg ar Frakk ar gáfust upp í styrj­
öld inni gerðu Þjóð verj ar kröfu til
þess að fá flot ann þeirra en Bret ar
sökktu mörg um skip um þeirra og
kaf bát um til þess að þeir kæmust
ekki í hend ur þeirra, og það mis­
lík aði mörg um Frökk um stór lega.”
- Hlut verk kaf báta hef ur breyst
stór lega síð an í seinni heim styrj-
öld inni?
,,Marg ir þeirra er hlaðn ir kjarn­
orku sprengj um sem geta eytt
heilu borg un um svo það er mik ill
ábyrgða hluti að hefja stríð og það
get ur eng inn unn ið stríð leng ur. Á
seinni tím um hafa kaf bát ar ver ið
tekn ir í notk un í ferða þjón ustu þar
sem far ið er í haf djúp in og líf ið þar
skoð að, og t.d. í suð ur höf um er
boð ið upp á hvala skoð un ar ferð ir
með kaf bát um. Að ili á Dal vík hef ur
sýnt þess ari teg und ferða þjón ustu
áhuga og það er spenn andi. Þess ir
kaf bát ar þurfa ekki að fara djúpt
enda er mest að sjá þar sem dag­
birtunn ar nýt ur. Hér lend is hafa
ver ið smíð að ir ómann að ir rann­
sókn ar kaf bát ar sem heita Gavia
til ým issa rann sókna og eft ir lits,
m.a. við um sjón með neðan n sjáv­
ar mann virkj um,ol íu börpöll um,
höfn um og víð ar.”
Dýra­fræði­fyr­ir­al­menn­ing
Örn ólf ur seg ir að hann hafi um
all margra ára skeið ver ið með
aðra bók í skoð un, en það er ger­
ó líkt við fangs efni, þ.e. dýra fræði
fyr ir al þýðu manna. Hug mynd in
hafi fyrst kvikn að upp úr 1960 en
síð an leg ið í lág inni allt fram til
árs ins 1980 en þá hafi hug mynd­
in aft ur feng ið byr und ir báða
vængi. Örn ólf ur seg ir hins veg ar
ekki vita hvort hon um end ist líf
og heilsa til þess að sjá þá bók
koma út. En alltaf sé þetta grúsk
jafn skemmti legt.
Stríðs­rekst­ur­og­rann­sókn­ir­und­ir­
yf­ir­borði­sjáv­ar­stöðugt­for­vitni­legri
Örn­ólf­ur­Thor­laci­us.
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/O
R
K
4
01
67
1
1/
07
or.isTakið þátt í jólaleik Orkuveitunnar á www.or.is
Hlýjar og bjartar hátíðarkveðjur