Húnavaka - 01.05.1965, Side 14

12
H Ú N A V A K A
ar sagnaritunar. Frá Þingeyrum er mikið at’ hinum trúarlegu bók-
menntum runnið. Þar hafa hómilíubækur verið samdar og prédik-
anir og helgisögur þýddar. Auk þess varð íslenzka kirkjan í upphafi
þjóðleg gagnstætt því er gerðist á meginlandi Evrópu. Hún afneit-
aði ekki þjóðlegum sögnum lieldur tók að sér til varðveizlu munn-
mæli þjóðar sinnar. Um það var hún ein fær vegna skriftlistar og
bóklegrar reynslu. Eræðiiðkana er fyrst getið í klaustrinu á Þing-
eyrum seint á 12. öld í ábótatíð Karls fónssonar. En auk hans ber
þá hæst í sagnagerðinni tvo munka, þá Gunnlaug Leifsson og Odd
Snorrason. Oddur ritar scigu Olafs Tryggvasonar á latínu um árið
1190 og hafði til lyrirmyndar elztu sögu Olafs lielga Haraldssonar.
Gunnlaugur ritar aðra sögu um Olaf Tryggvason og fóns sögu
helga, þá er honum eignaður Þorvaldsþáttur víðförla. Hann ritaði
Nýja Ambrosíusarsögu, einnig elztu jarteinabók Þorláks helga og
þýddi Marteinsspá úr latínu, auk annarra þýðinga. Karl ábóti skrif-
aði sögu Sverris konungs Sigurðssonar og um hana hefur verið sagt,
að hún sé eitt af stcirvirkjum íslenzkra bókmennta og marki höfuð-
áfanga í þroskaferli hinnar fornu sagnaritunar.
Eftir aldamótin 1200 fer áhrifa frá Þingeyraklaustri að gæta syðra.
Jóns saga Gunnlaugs munks verður Sunnlendingum hvöt til að rita
sögu sinna biskupa. Höfundur Hungurvöku, eins elzta ritsins syðra,
hefur þekkt ritin frá Þingeyraklaustri. Og þegar Snorri Sturluson
skrifar konungasögur sínar styðst hann við sögur Ólafanna frá Þing-
eyrum, og sennilega einnig Sverrissögu. Sá maður, sem er líklegast-
ur tengiliður milli bókmenntastarfsemi á Þingeyrum og ritstarfa
Snorra í Reykholti er Styrmir fróði Kárason.
Alitið er, að Styrmir hafi alizt upp í Þingeyraklaustri, tekið þar
prestvígslu og hneigzt þar til ritstarfa. Hafi hann svo dvalið í Reyk-
holti eftir að hann fór frá Þingeyrum og verið handgenginn Snorra.
Ymis rit eru kennd við Styrmi og má sem dæmi nefna handrit af
Landnámabók, þátt af Isleifi biskupi og Kristnisögu. Hefur hann
verið afkastamikill sagnaritari og mikilvægur tengiliður milli bók-
menntastarfseminnar syðra og nyrðra. Af því er nú hefur verið sagt
má sjá, að þáttur Þingeyraklausturs að konunga- og biskupssagna-
gerð er mikill og ótvíræður, en aðild klaustursins að ritun íslend-
ingasagna er einnig mikil. Efni af sögusviði íslendingasagnanna er
að mestu sótt í heiðinn tíma. Höfðu þær varðveitzt í munnlegri
geymd í allt að tvær aldir, er þær eru ritfestar. Höfundar þeirra eru