Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Blaðsíða 57

sem er frá seinni hluta miðalda og samstæð við kaleikinn. Hafi þá einnig
komið í ljós merkir legsteinar undir kirkjugólfinu, yfir Matthías Söfren-
sen fógeta og Magnús amtmann Gíslason og Þórunni Guðmundsdóttur,
konu hans, en steinninn yfir Pál Stígsson hafði áður verið múraður fastur
í kórvegg kirkjunnar að norðanverðu.
Á næstu misserum birti Matthías greinargerðir í blöðum um hvernig
söfnunin gekk og hversu viðgerð miðaði fram. Sumarið 1921 var gert
við alla suðurþekjuna og gluggakistur að innan, gert við múrveggi að
innan og allt tréverk inni málað og lakkdregið.
Viðgerð að innan virðist hafa lokið um haustið með vandaðri málun
kirkjunnar. Var kappkostað að láta málningu vera sem næst því er
upphaflega hafði verið, og svo var reyndar um viðgerðina alla, að við
engu var hróflað, aðeins lagað það sem úr lagi var gengið eða skemmt.
Næsta sumar, 1922, kvað Matthías svo eiga að gera við kirkjuna að utan,
en þá voru aðeins 200 kr. eftir til framhaldandi viðgerða. Að lokum varð
þó Bessastaðakirkja vel og vandlega frágengin utan og innan og hélt vel
sínu gamla yfirbragði og reisn.
Virðist Matthíasi Þórðarsyni hafa verið mjög umhugað um alla vernd
og varðveizlu kirkjunnar, enda leit hann á hana sem þjóðardýrgrip og alla
gripi hennar þjóðardýrmæti, sem varðveita og vernda ætti sem bezt.
Matthíasi hefur á stundum nokkuð verið álasað fyrir að hafa ásælzt til
Þjóðminjasafnins forna og merka kirkjugripi, en hann gerði það yfirleitt
aðeins þar sem honum þótti illa búið að gripum og þeir í hættu eða
geymdir án þess öryggis sem dýrmæti þeirra krafðist, eða þá að gripir
voru skemmdir orðnir og óhæfir eða óþarfir við nútíma messugerð og
því hætt við glötun. Hann hefur kostað kapps um að Bessastaðakirkja
héldi auði sínum að gripum og innanbúnaði öllum, enda leit hann svo á
að Þjóðminjasafnið ætti að stuðla að þjóðminjavernd hvarvetna, ekki
aðeins innan veggja safnsins heldur um gervalla landsbyggðina.
„Vandalisminn“ í Bessastaðakirkju 1946-1948
Matthías Þórðarson kom oftar en einu sinni að málum Bessastaðakirkju á
starfsferli sínum. Fyrst var það vegna oblátuaskjanna, sem fyrr er getið og
Jón Vídalín hafði náð til sín, síðan stóð Matthías fyrir viðgerð kirkjunnar
upp úr 1920, sem unnin var af næmleik og tilfinningu fyrir menningar-
legu gildi kirkjunnar. En síðar var öllu því verki hans umturnað er
Bessastaðir höfðu verið gerðir að forsetasetri, og það í algerri óþökk og
andstöðu Matthíasar, en hann fékk ekki rönd við reist. Jafnvel vildu menn
56 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS