Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2013, Side 22

Sandkorn
R
íkisútvarpið hefur um árabil
verið í senn baggi á skattgreið­
endum og skemmt epli á fjöl­
miðlamarkaði. Páli Magnús­
syni útvarpsstjóra hefur tekist
að færa stofnunina niður á plan sem er
áður óþekkt í sögu hennar. Hann hafði
meira að segja forgöngu um að breyta
nafni Ríkisútvarpsins í amböguna RÚV.
Siðleysi hins falska flaggs einkennir
framgöngu Ríkisútvarpsins á auglýs­
ingamarkaði þar sem bjórframleiðend­
um er seldur aðgangur að almanna­
útvarpinu.
Fréttastjóri Ríkisútvarpsins er gagn­
rýndur fyrir að ganga erinda einstakra
stjórnmálaafla og láta annarleg sjónar­
mið stjórna fréttamati sínu. Ekki skal
kveðið upp úr um réttmæti þeirra ásak­
ana en ljóst er að bæði fréttastjórinn og
útvarpsstjórinn eru að skaða stofnun
sína vegna þeirrar ímyndar spillingar
sem þeir hafa fengið á sig. Fréttastjór­
inn og einstakir fréttamenn hafa dund­
að við að gera áróðursþætti þar sem þeir
tíunda í mynd og máli sitt eigið ágæti
og reyna að koma inn þeirri ímynd hjá
þjóðinni að þeir standi öðrum framar.
Fræg hneykslismál hafa komið upp
innan stofnunarinnar. Dóttir útvarps­
stjórans var ráðin í starf íþróttafrétta­
manns í afleysingum. Þegar ástar­
ævintýri hennar og annars starfsmanns
íþróttadeildar enduðu með átökum var
karlmaðurinn rekinn með skömm en
dóttirin fékk fljótlega fastráðningu. Út­
varpsstjórinn hefur sagt að hann hafi
aldrei komið að þessum málum heldur
hafi undirsátar hans ráðið ferðinni. Trúi
hver sem vill. Skýrt merki um siðferðis­
brest útvarpsstjórans er að hann er
gjarnan sjálfur til umfjöllunar á eins­
tökum stöðvum og í þáttum útvarps
og sjónvarps. Hann á það til að dúkka
upp í skemmtiþáttum og í fréttatímum
af ýmsu tilefni. Hann tranaði sér fram í
fréttatímum um árabil áður en honum
var settur stóllinn fyrir dyrnar. Nú síðast
sá fréttastofa hans ástæðu til að taka við
hann viðtal vegna ummæla þingmanns
í öðrum fjölmiðli. Útvarpsstjórinn hefur
á vængjum embættis síns gert sjálfan sig
að frægðarmenni í eigin fjölmiðli. Sið­
leysið er í þeim skilningi takmarkalítið.
Vigdís Hauksdóttir, formaður fjár­
laganefndar og nefndarmaður í hag­
ræðingarhópi ríkisstjórnarinnar, benti á
það í útvarpsviðtali í Bítinu á Bylgjunni
að niðurskurður á framlögum til Ríkis­
útvarpsins væri í spilunum. Það óheppi­
lega var að hún sagði þetta í umræðu
um axarskaft fréttastofu Ríkisútvarpsins
varðandi hana sjálfa. Ummælin vöktu
mikla athygli vegna samhengisins. Vig­
dís hefur raunar sagt í framhaldinu að
þarna sé ekki samhengi. Hún boði ekki
niðurskurð í hefndarskyni.
Það er af hinu góða ef hagrætt verð­
ur hjá Ríkisútvarpinu og stofnunin tek­
in af bjórmarkaði. Vandséð er að það sé
ástæða fyrir almenning til þess að halda
uppi atvinnu fyrir nokkur hundruð
manns á fjölmiðli sem virðist rekinn
í siðleysi og af ábyrgðarleysi frægðar­
mennis sem vill fyrst og fremst koma
sjálfum sér á framfæri. Það er beinlínis
skemmdarverk að hinn niðurgreiddi
miðill skuli vera á auglýsingamarkaði og
hrifsa þannig brauðið frá þeim sem eru
að berjast við að halda uppi arðbærum
rekstri.
Vigdís Hauksdóttir myndi gera vel
í því að koma fyrirbærinu RÚV fyrir
kattarnef og skilgreina og marka Ríkis­
útvarpinu hlutverk við hæfi. En þær að­
gerðir verða að vera vandlega ígrund­
aðar og mega ekki stjórnast af öðrum
sjónarmiðum en þeim að siðvæða og
spara. Og það er af nógu að taka. Fjórir
milljarðar af skattfé í rekstur eins fjöl­
miðils er of mikið til að til að hægt sé að
réttlæta það. Það er verk að vinna fyrir
Illuga Gunnarsson menntamálaráð­
herra og aðra sem nú ráða ferðinni. Nú
er tækifærið til að hreinsa út.
Þráir framhaldslíf
n Guðlaugur Þór Þórðarson al­
þingismaður freistar þess nú
að öðlast framhaldslíf í póli­
tík með því að gerast leiðtogi
Sjálfstæðisflokksins í Reykja­
vík. Guðlaugur hlaut slæma
útreið í alþingiskosningun­
um vegna styrkjamála sinna
og annarra mála. Hann nýtur
ekki náðar Bjarna Benedikts-
sonar formanns. Framtíð
hans er því döpur í lands­
málunum. En það er einnig á
brattann að sækja fyrir hann
í borgarmálunum þar sem
Bjarni og félagar ráða för.
Meðbyr Gísla
n Sú yfirlýsing Gísla Marteins
Baldurssonar borgarfulltrúa
að hann gefi kost á sér sem
leiðtogi flokksins í komandi
sveitarstjórn­
arkosningum
vakti athygli.
Gísli Marteinn
býr yfir mik­
illi þekkingu á
skipulagsmál­
um og hefur
sannað sig rækilega undanfar­
ið. Helsti andstæðingur Gísla
er Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir
sem kom illa út úr viðtali við
Nýtt Líf þar sem hún gerði
misnotkun sjálfstæðismanna
á veikum Ólafi Magnússyni að
umtalsefni á einkar klaufa­
legan hátt. Hún liggur því lágt
á meðan Gísli hefur meðbyr.
RÚV á höggstokk
n Vigdís Hauksdóttir,
formaður fjárlaganefndar, er
ekki ánægð með frammistöðu
fréttastofu Ríkisútvarpsins
sem hélt því
fram að hún
hefði sagt
IPA­styrki
Evrópusam­
bandsins vera
„illa feng­
ið glópagull“.
Vigdís situr í
hagræðingarhópi ríkisstjórn­
arinnar og upplýsti í Bítinu á
Bylgjunni að fjögurra millj­
arða styrkurinn sem RÚV
fær af almannfé sé alltof hár
og þá ekki síst í ljósi þess að
fréttastofan sé jafn óvönduð
og raun ber vitni. Mátti skilja
að niðurskurður blasti við og
RÚV væri komið á höggstokk­
inn.
Örvænting Árna
n Samfylkingin fékk rassskell­
ingu í síðustu þingkosningum
undir formennsku Árna Páls
Árnasonar og missti megnið af
fastafylgi sínu. Það er lýsandi
fyrir örvæntingu flokksmanna
að eftir kosningar hefur hver
þeirra á fætur öðrum stigið
fram og kallað eftir samein­
ingu vinstriflokkanna sem þó
átti sér stað undir merki Sam­
fylkingar á sínum tíma. Nú síð­
ast gerði Margrét S. Björnsdóttir,
fyrrverandi framkvæmdastjóri
Samfylkingarinnar, það í pistli.
Ólíklegt er að samfylkingar­
fólki verði að ósk sinni, enda
lítt spennandi fyrir flokka á
borð við Bjarta framtíð að
sameinast stjórnmálaafli sem
á í tilvistarkreppu.
Þetta er besta
afmælisgjöfin
Það var kæruleysis-
bragur yfir þessu
Páll Bergþórsson fékk loks að flytja inn til eiginkonunnar. – DV Eiður Smári Guðjohnsen var besti maður Íslands gegn Færeyjum. – fotbolti.net
Frægðarmenni
L
andsamtök veiðifélaga hafa ver­
ið óþreytandi við að staðhæfa að
mikil ógn muni fylgja vaxandi
laxeldi hér við land. Fullyrt er að
eldislax muni sleppa í miklum mæli úr
eldiskvíum og skaða villta laxastofna
með erfðamengun. Það er jafnan vitn­
að til laxeldis í Noregi og staðhæft
að laxastofnar séu þar í stórkostlegri
hættu, ef ekki útrýmingarhættu. Stað­
reyndin er hins vegar sú að stanga­
veiði í norskum laxveiðiám hefur aldrei
verið blómlegri en nú og dafnar villti
laxinn sem aldrei fyrr. Í norsku laxeldi
sluppu að meðaltali 380 þúsund laxar
árlega á árabilinu 2003 til 2012 eða um
0,2% af þeim seiðum sem voru sett í
eldiskvíar. Að sjálfsögðu eru þetta ekki
ásættan legar tölur. Norsk stjórnvöld
hafa stöðugt verið að herða eftirlit og
gert meiri kröfur til búnaðar og verklags
í laxeldinu. Það hefur skilað sér í að síð­
ustu 5 ár (2008–2012) hafa að meðaltali
sloppið um 180 þúsund seiði árlega eða
um 0,07% af útsettum laxaseiðum. Enn­
þá er unnið að umbótum, sem íslensk
laxeldisfyrirtæki geta lært mikið af.
50% fleiri seiðum sleppt
Áætlað hefur verið að árlega syndi til
sjávar 500 þúsund laxaseiði úr íslensk­
um ám. Þessi tala getur verið mjög
breytileg milli ára, en sérfræðingar
Veiðimálastofnunar telja þetta nærri
meðaltali. Til samanburðar er áhuga­
vert að skoða fjölda laxaseiða sem
sett eru í íslenskar ár í nafni fiskrækt­
ar. Opin berar tölur sýna að á árabil­
inu 1999 til 2007 var að sleppt um 770
þúsund laxaseiðum árlega í veiðiár á
Íslandi, sem er um 50% meira en heild­
ar náttúruleg seiðaframleiðsla íslenskra
áa og um fjórfalt meira en sleppur úr
norsku laxeldi. Þess ber að geta að þetta
er lágmarkstala, en víða um land eru
flutt seiði á vatnakerfi án þess að það
sé tilkynnt til Fiskistofu. Þessu til við­
bótar er sleppt árlega 600–800 þúsund
laxaseiðum í Rangárnar tvær. Í íslensk
vatnakerfi er því viljandi sleppt átta
sinnum fleiri laxaseiðum en sleppa úr
norsku laxeldi. Þetta er sláandi hátt
hlutfall.
Lítið sem ekkert eftirlit
Það er hátt hlutfall sérstaklega í ljósi
þess að lítið sem ekkert opinbert eftirlit
er með þessum sleppingum í fiskrækt­
arskyni. Samkvæmt lögum um fiskrækt
(nr. 58/2006) er stranglega bannað að
flytja eða sleppa seiðum í veiðivatn
nema foreldrafiskur sé upprunninn úr
viðkomandi veiðivatni. Þess utan skal
liggja fyrir samþykkt fiskræktaráætlun
ef veiðifélag eða landeigendur hyggj­
ast sleppa seiðum. Fiskistofa hefur eft­
irlit með fiskrækt og skal veita heimild­
ir. Samkvæmt lögum um fiskrækt skal
ráðherra setja reglugerð um fiskræktar­
áætlanir og mæla fyrir um hvernig skal
staðið að verki. Þó lögin séu orðin sjö
ára bólar ekkert á þessari reglugerð.
Engin viðurlög eru við því ef lögum um
fiskrækt er ekki fylgt. Fiskistofa á að
fá upplýsingar frá seiðastöðvum sem
selja laxaseiði til sleppinga í íslenska
náttúru. Mikill misbrestur er á því.
Hérlendis þykir sjálfsagt að hefja fisk­
rækt í ám sem ekki hafa náttúrulegan
laxastofn og þá er seiðum stundum
sleppt á vatnasvæði sem hefur náttúru­
legan bleikjustofn eða sjóbirtingsstofn.
Aldrei heyrist frá Landsamtökum veiði­
félaga um þessa lögleysu í umgengni
við íslenska laxfiska. Sérfræðingar
Veiðimálastofnunar hafa lagt til að tek­
in verði upp ný og betri vinnubrögð,
en mega sín lítils gegn hagsmunum
veiðifélaga, enda koma sértekjur stofn­
unarinnar frá veiðifélögunum.
Bannað að sleppa í Noregi
Sérhver laxá hefur sinn laxastofn og oft
er erfðafræðilegur munur innan vatna­
kerfa, þar sem hliðarár hafa hver sinn
laxastofn. Það þarf því að gæta mjög
vel að hvar í vatnakerfinu klakfiskur er
veiddur til undaneldis. Ekkert eftirlit
er með því hvernig klakfiskur er valinn
(fjöldi/staður). Yfirleitt er klakfiskur
veiddur seint á haustin og þá skila af­
kvæmin sér seint til baka á sumrin.
Síðsumars er eingöngu smálax eftir í
ánum, því stórlaxinn hefur þá gjarnan
verið veiddur, og það skilar smálaxi til
baka. Talsverð afföll og úrval á sér stað
í eldisstöðvum og ljóst að gönguseiði
geta verið erfðafræðilega ólík uppruna­
stofni og ættu því ekki að kallast ann­
að en eldisseiði. Hérlendis hafa verið
stundaðar ítrekað sleppingar í sama
vatnakerfi, án þess að hugað sé að
erfðafræðilegum áhrifum af slíkum að­
gerðum, enda yfirleitt ekkert árangurs­
mat af þessum sleppingum. Sleppingar
eru notaðar í auglýsingaskyni til að selja
veiðileyfi og veiðifélögin telja sig vera
að „hjálpa“ náttúrunni. Veiðitölur sýna
að þetta brölt er í besta falli gagnslaust
til að stækka veiðistofna. Til þess þarf
aðrar aðgerðir s.s. stækkun eða endur­
bætur á búsvæðum fyrir náttúrulega
seiðaframleiðslu. Norðmenn hafa fyrir
löngu áttað sig á gagnsleysi og hættum
sem fylgja stjórnlausum seiðaslepping­
um og þar í landi hafa seiðasleppingar
verið bannaður frá árinu 1992, nema
undir ströngu opinberu eftirliti.
Ítrekaðar seiðasleppingar
skaðlegri
Íslenski eldislaxinn er af norskum upp­
runa. Hann er erfðafræðilega frábrugð­
inn villtum laxi bæði í Noregi og á Ís­
landi. Rannsóknir sýna að hann hefur
að mestu glatað hæfileikunum til lifa af
og fjölga sér í villtri náttúru. Ef eldislax
sleppur leitar hann til hafs og lífslíkur
hans eru mjög litlar. Lífslíkur eru meiri
ef laxinn sleppur snemma sem seiði
og þá leitar hann til baka á sleppistað
(eldissvæðið) þegar hann verður kyn­
þroska. Aðeins ef laxinn er kynþroska
þegar hann sleppur þá leitar hann upp í
nærliggjandi ár. Á Vestfjörðum og Aust­
fjörðum eru fáir náttúrulegir laxastofn­
ar. Ef svo óheppilega vildi til að lax
stryki úr eldiskvíum er afar ósenni­
legt að það yrði árviss viðburður, eins
og seiðasleppingar veiðifélaga. Takist
eldis laxi í eitt skipti að hrygna eru
erfðaáhrif af því engin. Það er marg­
sannað með fjölda rannsókna. Aðeins í
ám sem verða ítrekað fyrir því að eldis­
lax hrygni er mögulegt að greina áhrif á
erfðaefni villta stofnsins. Það staðfestir
mikilvægi þess að fiskrækt þarf að vera
undir ströngu opinberu eftirliti. Það er
einmitt lykilþáttur málsins.
Seiðasleppingar veiðifélaga lúti
umhverfismati
Hér hafa verið sett fram töluleg gögn
sem hefur sárlega vantað í umræðuna.
Starfsemi veiðifélaga og umgengni
þeirra við íslenska náttúru ætti að taka
til rækilegrar skoðunar. Seiðasleppingar
hafa haft neikvæð áhrif á náttúrulega
laxfiskastofna í fjölmörgum ám. Það
sýna t.d. tölur um stórlaxahlutfall. Það
væri því eðlilegt að lög um umhverfis­
mat giltu um starfsemi veiðifélaga, eins
og um laxeldisfyrirtæki
Höfundur er sjávarútvegsfræðingur
(M.Sc) og starfar sem svæðisstjóri hjá
Fjarðalaxi.
Lögleysa í umgengni
við villta laxfiskstofna
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Fréttastjóri menningar: Símon
Birgisson (simonb@dv.is) Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjónarmaður helgarblaðs og innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og
vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
22 16.–18. ágúst 2013 Helgarblað
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
„Ef eldislax sleppur
leitar hann til hafs og
lífslíkur hans eru mjög litlar.
Kjallari
Jón Örn
Pálsson
„Fjórir milljarðar af
skattfé í rekstur eins
fjölmiðils er of mikið.