Lögmannablaðið - 01.09.2004, Blaðsíða 34

34
heimild til að lækka eða fella niður bótaskyldu
starfsmanns á grundvelli velferðarsjónarmiða.
Síðan er tekið fram í greinargerðinni að með 23.
gr. sé stefnt að sama marki og sérstakar lækkunar-
heimildir, og sé ákvæðinu ætlað að gilda um alla
hópa launþega. Sé ákvæðið þannig orðað að unnt
sé að koma fram bótaábyrgð á hendur starfsmanni
ef nauðsynlegt þykir af varnaðarástæðum.2
Þegar meta á hvort skilyrði séu fyrir hendi til
þess að víkja frá meginreglunni í 3. sbr. 1. mgr.
23. gr. um að starfsmaður beri ekki skaðbótaá-
byrgð gagnvart vinnuveitanda sínum er viðmiðið
hvað telja má sanngjarnt þegar litið er til sakar og
stöðu starfsmannsins og atvika að öðru leyti.
Það er vinnuveitanda, þ.e. þess sem krefur
starfsmann um bætur að sanna að skilyrði þess að
víkja megi frá meginreglunni séu uppfyllt.3
Umfjöllunin snýr þannig að undantekningarreglu
frá meginreglu sem aðeins kemur til greina að
beita ef nauðsynlegt þykir út frá varnaðarsjónar-
miðum eins og segir í greinargerðinni. Það liggur
því í hlutarins eðli að heimild þessa ber að túlka
þröngt. Hér skal sérstaklega bent á tl. 4.11. í
greinargerð með skaðabótalögum en þar segir eft-
irfarandi: „Enn fremur er dregið að miklum mun
úr bótaskyldu starfsmanns sem veldur tjóni í
vinnu í þágu vinnuveitanda þótt tjónþoli njóti ekki
tryggingargreiðslna.“4
Skal nú leitast við að gera grein fyrir þessum
skilyrðum.
A. Þegar litið er til sakar
Til þess að vikið verði frá meginreglunni um að
starfsmaður beri ekki skaðabótaábyrgð gagnvart
vinnuveitanda sínum þarf m.a. að liggja fyrir að
tjón verði rakið til stórkostlegs gáleysis eða ásetn-
ings starfsmanns. Þannig blasir við að einfalt
gáleysi starfsmanns dugar almennt ekki til þess að
fella bótaábyrgð á hann. Þetta er í fullu samræmi
við þá reglu sem gildir um bótaábyrgð starfs-
manns vegna tjóns sem vátrygging tekur til, sbr. 3.
mgr. 19. gr. skaðabótalaga,5 en þar segir:
„Hafi starfsmaður valdið tjóni sem munatrygg-
ing, rekstrarstöðvunartrygging eða ábyrgðartrygg-
ing vinnuveitanda hans tekur til er starfsmaðurinn
ekki skaðabótaskyldur nema tjónið verði rakið til
ásetnings eða stórfellds gáleysis.“
Þá verður að telja, séð í ljósi þeirra sjónarmiða
sem leggja á til grundvallar mati á bótaskyldu
starfsmanns skv. 23. gr. skaðabótalaga, að starfs-
maður verði mun fremur talinn bótaskyldur ef tjón
verður rakið til refsiverðrar háttsemi.
Eftirfarandi dóma má nefna sem dæmi þess að
bótaskylda starfsmanns skv. 23. gr. byggir
almennt ekki á einföldu gáleysi og refsivert brot
er mun líklegra til þess að valda bótaábyrgð
starfsmanns:
U 2002:1306 V. Málavextir voru þeir að
A sem var forstöðumaður diskóteks þar sem
B og C höfðu vínveitingarleyfi og töldust
því vinnuveitendur A, var dæmdur bóta-
skyldur vegna afleiðinga ofbeldisbrots gagn-
vart viðskiptavini D. Nánar tiltekið voru
atvik þau að A ýtti D með báðum höndum
sem við það féll niður tröppur og slasaðist. Í
niðurstöðu dómsins segir að þar sem tjónið
verði rakið til refsiverðrar háttsemi séu ekki
forsendur til að lækka bótafjárhæð úr hendi
A. Hvað varðar uppgjörið milli A annars-
vegar og B og C hinsvegar segir dómurinn
að samkvæmt meginreglu 23. gr. skaðabóta-
laga skuli vinnuveitandi á endanum bæta
tjónið en ekki starfsmaðurinn. Hinsvegar
taldi dómurinn, séð í ljósi þess að um refsi-
vert brot forstöðumannsins var að ræða, að
A ætti að bera 2/3 hluta tjónsins og B og C
1/3 þess.
Ástæða er til að ætla að ef tjónið hefði ekki
verið rakið til refsiverðrar háttsemi A hefði dóm-
urinn talið að vinnuveitandinn ætti að bæta tjónið
að fullu.
FED 1996.1340. Málvextir voru þeir að
bílstjóri vöruflutningabíls olli umtalsverðu
tjóni á bifreiðinni, tjóni sem rakið var til ölv-
unaraksturs hans. Áfengismagn í blóði bíl-
stjórans 2 klst. eftir óhappið mældist 1,37
pro. mill. Vestari Landsréttur taldi brot bíl-
stjórans mjög gróft, svo gróft að ekki væru
forsendur til annars en að hann bæri bótaá-
byrgð á því gagnvart vinnuveitanda sínum.
Höfundi er ekki kunnugt um að Hæstiréttur
Íslands hafi fyrir dóminn í máli nr. 482/2003 með
beinum hætti fjallað um þá spurningu hvort starfs-
maður beri bótaábyrgð gagnvart vinnuveitanda
sínum samkvæmt 23. gr. skaðabótalaga. Í eftirfar-
andi dómi reyndi þó á skaðabótaábyrgð vegna
afleiðinga refsiverðrar háttsemi, en ekki verður
séð að aðilar máls hafi haldið því fram að 23. gr.
skaðabótalaga ætti við um tilvikið.
H 1998:4196 (sjá og H 1996:1199). Þ sem
var starfsmaður Áburðarverksmiðju ríkisins
og síðar Áburðarverksmiðjunnar hf. annað-
ist reiknishald fyrir Lífeyrissjóð starfsmanna
Áburðarverksmiðju ríkisins í þrjú ár og var
síðan umsjónarmaður sjóðsins og aðalmaður
3 / 2 0 0 4