Gripla - 20.12.2004, Side 198

GRIPLA196
Söngvasafni› í Llibre vermell er einstök heimild um tónlistari›kun á vin-
sælum áfangasta› pílagríma á mi›öldum. Einradda trúarlegir söngvar frá 13.
öld og upphafi fleirrar 14. eru tiltölulega fágætir; lög á bor› vi› Maríusöngva
Alfonsos Spánarkonungs (Cantigas de Santa Maria) og ítölsku laudi-söngvana
eru talsvert eldri en flau sem hér um ræ›ir (Higinio Anglés 1955:48). Lögin í
Llibre vermell eru auk fless af allt ö›rum toga en t.d. tónverkin í frægasta
nótnahandriti Santiago, Liber Sancti Jacobi, sem var rita› á 12. öld fyrir flraut-
fljálfa›a söngvara í kirkju heilags Jakobs. Lögin í Llibre vermell hafa yfir sér
alfl‡›legt yfirbrag›, eru bæ›i au›lær› og au›sungin. firátt fyrir a› klaustri› í
Montserrat hafi haft á a› skipa kór me› um 20–30 piltum geymir Llibre
vermell ekki tónverk ætlu› kórnum, heldur lög sem pílagrímar hafa væntan-
lega lært innan klausturveggjanna og sungi› flar vi› næturvökur og skemmt-
anir, sjálfum sér til dægradvalar og Maríu gu›smó›ur til d‡r›ar (Anglés
1955:49, Silvia Scozzi 2002:308).
Handriti› sjálft gefur a.m.k. í skyn a› svo hafi veri›. Á mi›ri sí›u 22r hófst
skrifarinn handa vi› a› rita tvíradda lagi› Stella splendens en hætti vi› eftir a›
hafa skrifa› fyrstu línu textans, flar sem ekki var rúm fyrir allt lagi› á einu bla›i.
fiess í sta› rita›i hann flessa athugasemd: „Vi› næturvökur í kirkju heilagrar
Maríu í Montserrat lystir pílagríma stundum a› syngja og dansa, og jafnvel á
torginu um mi›jan dag. fiar sem ekki hæfir a› syngja flar anna› en vir›ulega
og helga söngva eru nokkrir rita›ir hér a› ofan og ne›an“.3 Vi› lag Stella
splendens vir›ist hafa veri› dansa›, flví a› l‡singin á flví, „ad trepudium rot-
undum“, á vi› hringdans.
Hvort sem lögin úr Llibre vermell ur›u langlíf e›a önnur komu í fleirra
sta› var pílagrímasöngur enn hluti af daglegu lífi í klaustrinu rúmri öld sí›ar.
Ekki hefur hann fló ávallt veri› mikill a› gæ›um. Munkurinn Pedro de Burgos
rita›i sögu klaustursins ári› 1514 og l‡sir tónlistarflutningi pílagrímanna svo:
„fiegar kvöldbænum er loki› halda pílagrímarnir kyrru fyrir í kirkjunni og
halda næturvöku. fieir safnast saman í smáum hópum, sumir fleirra me› slæm-
ar raddir en gó›an vilja, og syngja fjölda gu›hræddra söngva himnadrottn-
ingunni til d‡r›ar. fiótt söngvarnir hljóti a› valda skapraun vegna fless hve illa
gengur a› stilla saman tóna, raddir og texta, flá flreyta fleir ekki flann sem á
hl‡›ir flar sem megintilgangur fleirra er einn og hinn sami: a› lofa vora heil-
3 „Quia interdum peregrini quando vigilant in ecclesia beate Marie de Monte Serrato, volunt
cantare et trepudiare, et etiam in platea de die, et ibi non debeant nisi honestas ac devotas
cantilenas cantare, idcirco superius ac inferius alique sunt scripte“. Sjá einnig Anglés 1955:
47–48, 54.